Εξυπνα όπλα θα σβήνουν τις δασικές πυρκαγιές

του Jack McGovan*

Φανταστείτε τη σκηνή στην Κορσική: η τοπική πυροσβεστική υπηρεσία χρησιμοποιεί μια ειδική κάμερα παρακολούθησης για την ανίχνευση καπνού στην περιοχή, δηλώνει άμεσα την εκδήλωση πυρκαγιάς και κινητοποιεί την ανάληψη στοχευμένων ενεργειών για την αντιμετώπισή της.

Οχι, η δράση στον δήμο της Μπιγκουλιά, στη βορειανατολική ακτή της Κορσικής, δεν ήταν μία από τις πολλές περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης λόγω των δασικών πυρκαγιών που ξέσπασαν στην Ευρώπη το 2023. Αντίθετα, ήταν μια επίδειξη που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2022 στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ, με στόχο να μπορέσουν οι περιφέρειες της Ευρώπης να αντιμετωπίσουν την απειλή των πυρκαγιών.

Συνεργασία δυνάμεων

Για την άσκηση στην Μπιγκουλιά, το ξέσπασμα πυρκαγιάς προσομοιώθηκε μέσω της χρήσης καπνογόνων, ενώ χρησιμοποιήθηκε ένα εκτεταμένο δίκτυο δεδομένων για την πυροδότηση των βημάτων ταχείας αντίδρασης.

Στην άσκηση συμμετείχαν 1.300 πυροσβέστες, οι οποίοι φροντίζουν για την προστασία του πληθυσμού σε αυτό το τμήμα της Κορσικής – το τέταρτο μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου – που το καλοκαίρι φτάνει στους 400.000 ανθρώπους. «Αυτή η πρώτη επίδειξη στην Κορσική ήταν ιδιαίτερα θετική», δήλωσε ο Μικαέλ Πελισιέ, ένας πυροσβέστης που συμμετείχε στη δοκιμή.

Μια παρόμοια άσκηση πυρόσβεσης πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2023, στο πλαίσιο του προγράμματος SAFERS της ΕΕ, στην περιφέρεια Πιεμόντε της Ιταλίας, ενώ δύο ακόμη δοκιμές προγραμματίζονται σε Ελλάδα και Ισπανία προς το τέλος του έτους.

«Μετά τις επόμενες δύο επιδείξεις, θα θέλαμε να προωθήσουμε το σύστημα διαχείρισης τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης», ανέφερε ο Κλαούντιο Ρόσι, συντονιστής του έργου και επικεφαλής ερευνητής του ιταλικού κέντρου έρευνας και καινοτομίας «Links Foundation» στο Τορίνο.

Με τη βοήθεια της χρηματοδότησης από την ΕΕ, η ερευνητική κοινότητα της Ευρώπης ενώνει τις δυνάμεις της με τους πυροσβέστες για την πρόληψη της εξάπλωσης ή και της εκδήλωσης πυρκαγιών. Το SAFERS είναι ένα από πολλά προγράμματα της ΕΕ που συνδυάζουν πόρους και τεχνογνωσία για την καταπολέμηση των πυρκαγιών στη Γηραιά Ηπειρο.

Μέσω δορυφόρου

Το πρόγραμμα SAFERS επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στη χρησιμοποίηση των δορυφόρων και της τεχνητής νοημοσύνης για την παροχή πληροφοριών που θα μπορούσαν να σώσουν ζωές και να περιορίσουν τη ζημιά που συντελείται στο περιβάλλον.

«Η συντονισμένη αξιοποίηση λύσεων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αυξήσει την αντοχή των δασών στις πυρκαγιές», δήλωσε ο Κλαούντιο Ρόσι. Το πρόγραμμα, το οποίο έχει διάρκεια 3,5 έτη και θα ολοκληρωθεί τον Μάρτιο του 2024, χρησιμοποιεί επίσης μετεωρολογικούς χάρτες και χάρτες επικινδυνότητας, τεχνικές ανίχνευσης πυρκαγιών, πληροφορίες από το ευρύ κοινό και άλλα εργαλεία που θα βοηθήσουν στην προετοιμασία των τοπικών αρχών.

Ο απώτερος στόχος είναι να αξιοποιηθούν οι επιδείξεις στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία και να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχου των δασικών πυρκαγιών που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Συνδυάζοντας δορυφορικές εικόνες και άλλα δεδομένα, το σύστημα έχει σκοπό να παρέχει στα μέλη των ομάδων άμεσης επέμβασης, τα άτομα που είναι υπεύθυνα για τη λήψη αποφάσεων και τους απλούς πολίτες μια πιο ξεκάθαρη εικόνα του τι συμβαίνει και να διευκολύνει τη βέλτιστη αντιμετώπιση.

Η κύρια πηγή των πληροφοριών είναι τα γεωσκοπικά δεδομένα που συγκεντρώνονται από το πρόγραμμα Copernicus της ΕΕ. Αυτά συνδυάζονται με δεδομένα που συλλέγονται από ανιχνευτές καπνού, εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προγνωστικά μοντέλα.

Μια υπαρκτή απειλή

Οι εικόνες στα δελτία ειδήσεων με τους τουρίστες στη Ρόδο να τρέπονται σε φυγή, προκειμένου να σωθούν από τις φλόγες τον Ιούλιο του 2023, και τις φωτιές που μαίνονταν στη Σικελία να περικυκλώνουν το Παλέρμο, μας υπενθύμισαν με τον πιο σκληρό τρόπο ότι η απειλή των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη μεγαλώνει διαρκώς.

Ενας από τους λόγους για τους οποίους επιλέχθηκε ο δήμος της Πιγκουλιά στην Κορσική ως τόπος επίδειξης του προγράμματος SAFERS ήταν μια μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε εκεί το 2017. «Τα τελευταία χρόνια έχουμε παρατηρήσει ότι, κυρίως λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η καλοκαιρινή περίοδος έχει την τάση να παρατείνεται», ανέφερε ο Μικαέλ Πελισιέ. «Επομένως, απειλούμαστε ολοένα και περισσότερο από τις δασικές πυρκαγιές».

Εκπαίδευση στο επίκεντρο

Ενα άλλο πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, το πρόγραμμα TREEADS, σκοπεύει να επιστρατεύσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), αερόστατα μεγάλου ύψους και δορυφόρους, για την ανάπτυξη ενός πανευρωπαϊκού συστήματος προστασίας.

«Δεν μπορούμε να επενδύουμε μόνο σε πυροσβεστικά οχήματα, ελικόπτερα ή αεροπλάνα – πρέπει να εκπαιδεύσουμε τις κοινότητές μας πριν από το ξέσπασμα πυρκαγιών», δήλωσε ο Κεμάλ Σαρπ Αρσαβα, συντονιστής του προγράμματος. Ο τουρκικής καταγωγής Αρσαβα είναι επικεφαλής επιστημονικός ερευνητής στο ινστιτούτο «RISE Fire Research» με έδρα τη Νορβηγία, το οποίο εξειδικεύεται στην πυρασφάλεια. Το πρόγραμμα TREEADS έχει ως στόχο τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης πλατφόρμας διαχείρισης πυρκαγιών, η οποία θα καλύπτει και τα τρία στάδια των δασικών πυρκαγιών, δηλαδή το διάστημα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εκδήλωσή τους.

Με drones και αερόστατα

Η υλοποίηση του προγράμματος TREEADS ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2021 και αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη Μαΐου 2025. Σε αυτήν την πρωτοβουλία συμμετέχουν ερευνητικά ιδρύματα και εταιρείες από 14 ευρωπαϊκές χώρες και την Ταϊβάν. Εκτός από τη Νορβηγία και την Ταϊβάν, οι συμμετέχοντες προέρχονται από την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο, τη Λιθουανία, τη Ρουμανία και τη Σουηδία. Η ομάδα των ερευνητών αναπτύσσει νέες τεχνολογίες, οι οποίες θα δοκιμαστούν σε οκτώ χώρες που εκπροσωπούνται στο πρόγραμμα.

Ενα σχέδιο είναι να χρησιμοποιηθούν μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αερόστατα μεγάλου ύψους ώστε να ανιχνεύονται έγκαιρα οι φωτιές, να συλλέγονται δεδομένα για τις πυροσβεστικές υπηρεσίες και να υποβοηθούνται οι ενέργειές τους με την κατάρριψη κατασβεστικών υλικών.

Προβλέπεται μια προσέγγιση τεσσάρων επιπέδων, κατά την οποία θα χρησιμοποιούνται μη επανδρωμένα αεροσκάφη χαμηλού ύψους ώστε να εντοπίζονται οι εστίες φωτιάς, μη επανδρωμένα αεροσκάφη μεσαίου ύψους για τη ρίψη κατασβεστικών υλικών, αερόστατα μεγάλου ύψους για να εξασφαλίζεται μια ευρύτερη εικόνα και δορυφόροι για να αποτυπώνεται ολόκληρη η κατάσταση. Οι δοκιμές αναμένεται να ξεκινήσουν στις αρχές του επόμενου έτους.

Στο πλαίσιο του έργου θα δοκιμαστεί επίσης ένα κράνος εικονικής πραγματικότητας για την εκπαίδευση πυροσβεστών οι οποίοι κανονικά δεν συμμετέχουν σε επιχειρήσεις κατάσβεσης δασικών πυρκαγιών. Αυτό σημαίνει ότι πυροσβέστες που επιχειρούν σε αστικά κέντρα θα εκπαιδεύονται στην αντιμετώπιση πυρκαγιών σε διαφορετικούς τύπους εδάφους, για την περίπτωση που παρουσιαστεί ανάγκη.

Συνολικά, περισσότερες από 26 τεχνολογίες, μεταξύ άλλων για την προστασία από πυρκαγιές και την καταστολή τους, θα ενισχυθούν, θα αναπτυχθούν και θα δοκιμαστούν στο πλαίσιο του προγράμματος TREEADS.

«Αυτά τα νέα τεχνολογικά συστήματα θα διευκολύνουν την καταπολέμηση των πυρκαγιών στο μέλλον», δήλωσε ο Κεμάλ Σαρπ Αρσαβα.

*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο «Horizon», το περιοδικό της ΕΕ για την Ερευνα και την Καινοτομία

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ