Χανς Κλούγκε: «Ο κοροναϊός εξακολουθεί να μεταλλάσσεται και να μας επηρεάζει»

Οι υγειονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα είναι πολλές. Εάν, όμως, έπρεπε να επιλέξει τρεις, αυτές θα ήταν «ο πόλεμος, η κλιματική αλλαγή και η παραπληροφόρηση». Ο περιφερειακός διευθυντής Ευρώπης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Χανς Χένρι Μάρσελ Πολ Κλούγκε σημειώνει, σε συνέντευξη που παραχωρεί στα «ΝΕΑ», πως διανύουμε μία περίοδο μόνιμης κρίσης.

«Μεταβαίνουμε από τη μια έκτακτη ανάγκη στην άλλη», αναφέρει χαρακτηριστικά. Οπως αναλύει, το περασμένο καλοκαίρι υπολογίζεται ότι 60.000 άνθρωποι πέθαναν λόγω της υπερβολικής ζέστης, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ωθήσει περισσότερους από 71 εκατ. ανθρώπους στη φτώχεια. Την ίδια στιγμή, ένα στα τρία (30%) των βίντεο που διακινούνται στο Διαδίκτυο σχετικά με αναδυόμενες μολυσματικές ασθένειες περιέχουν ανακριβείς ή παραπλανητικές πληροφορίες. Γι’ αυτό και ο ίδιος αναγνωρίζει πως πρέπει να είμαστε «πιο τολμηροί και αποφασιστικοί».

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει και στη στενή συνεργασία του ΠΟΥ με την Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό, το Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη.

Εκεί θα εγκαινιάσει το Συνεργαζόμενο Κέντρο Ποιότητας Ζωής και Ευεξίας του ΠΟΥ στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το προηγούμενο βράδυ έχει προγραμματιστεί η τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ.

▪ Εχει λήξει η πανδημία της Covid-19;

Από την έναρξή της, περισσότεροι από 2,2 εκατ. άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην ευρωπαϊκή περιφέρεια και ενώ έχουμε βγει από την οξεία φάση έκτακτης ανάγκης της πανδημίας, η Covid-19 εξακολουθεί να υπάρχει. Ο ιός εξακολουθεί να μεταλλάσσεται και έχει ακόμα τη δυνατότητα να διαταράξει τη ζωή μας. Μόνο την περασμένη εβδομάδα, σκότωσε σχεδόν 150 άτομα – και γνωρίζουμε ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις που δεν έχουν καταγραφεί. Περισσότερο από το 90% των θανάτων αφορά άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, υπογραμμίζοντας περαιτέρω τη σημασία της προστασίας των ηλικιωμένων και των ανοσοκατεσταλμένων, καθώς και τη σημασία του εμβολιασμού.

Επιπλέον, αν και επί του παρόντος είναι μικρή, καταγράφεται αύξηση νοσηλειών και πάλι στην Ευρώπη, πιθανώς λόγω της νέας υποπαραλλαγής EG.5. Την ίδια στιγμή, παρακολουθούμε στενά μια άλλη παραλλαγή, την BA.2.86. Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε εάν αυτή μπορεί να προκαλέσει πιο σοβαρή ασθένεια σε σύγκριση με προηγούμενες. Ως εκ τούτου, προτρέπουμε τις χώρες να είναι σε επιφυλακή και να αναφέρουν τυχόν αλλαγές στη σοβαρότητα της νόσου. Η συνεχής επιτήρηση είναι καίριας σημασίας, συμπεριλαμβανομένης της επιτήρησης των λυμάτων. Ωστόσο, πολλές χώρες έχουν μειώσει σημαντικά την παρακολούθηση του SARS-CoV-2 και αυτό είναι μεγάλο λάθος. Απλώς δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε.

Δεδομένης της παρουσίας δύο νέων υποπαραλλαγών που φαίνεται να εξαπλώνονται με ταχείς ρυθμούς, αναμένουμε περαιτέρω αιχμές στις μολύνσεις τους επόμενους μήνες.

▪ Η Ελλάδα επλήγη φέτος το καλοκαίρι περισσότερο από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης εξαιτίας των καταστροφικών πυρκαγιών. Είναι ανατρέψιμη η κλιματική κρίση; Τι μέτρα πρέπει να ληφθούν;

Πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα να αποτίσω φόρο τιμής στους έλληνες πυροσβέστες, που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να προστατεύσουν τους ανθρώπους από πυρκαγιές και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα. Εχουν τον ακλόνητο θαυμασμό και την υποστήριξή μου. Πρόσφατα επαίνεσα την ελληνική κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για τις τεράστιες και πολύ αποτελεσματικές προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν αυτό το πρωτοφανές φαινόμενο. Η κλιματική αλλαγή καταστρέφει την υγεία μας και τον κόσμο μας. Και για πάρα πολύ καιρό το αφήνουμε να συμβαίνει. Αλλά έχουμε ευκαιρίες να δράσουμε – ας τις εκμεταλλευτούμε επειγόντως. Η Ελλάδα είναι μια από τις ελάχιστες χώρες που έχει υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Πρέπει να εστιάσουμε στο μέλλον κάνοντας τα συστήματα υγείας μας πιο ανθεκτικά, ενισχύοντας την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται σε ακραία καιρικά φαινόμενα – καύσωνες, πλημμύρες και καταιγίδες -, καθιστώντας τα λιγότερο ρυπογόνα. Ταυτόχρονα, πρέπει να κάνουμε τα συστήματα παραγωγής τροφίμων και μεταφορών πιο βιώσιμα και κλιματικά ουδέτερα.

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία υπαρξιακή απειλή για την ανθρώπινη φυλή. Οι δράσεις πρέπει να υποστηρίζονται από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος, από αριστερά προς τα δεξιά. Η διεθνής συνεργασία και υποστήριξη είναι ζωτικής σημασίας, ειδικά για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος. Γι’ αυτό, τον Ιούλιο συγκάλεσα τα κράτη – μέλη της ευρωπαϊκής περιφέρειας στην 7η Υπουργική Διάσκεψη για το Κλίμα και την Υγεία στην Ουγγαρία, όπου εγκρίθηκε η Διακήρυξη της Βουδαπέστης. Οι χώρες έχουν δεσμευτεί να αυξήσουν την ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία των πληθυσμών τους, ενισχύοντας παράλληλα την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται σε ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι καύσωνες που βιώσαμε, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

▪ Φέτος γιορτάζουμε την πέμπτη επέτειο από τη Διακήρυξη της Αστάνα και την 45η επέτειο της Αλμα-Ατα. Πιστεύετε ότι η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) έχει αναπτυχθεί όπως θα έπρεπε στην Ευρώπη; Στην Ελλάδα;

Οι χώρες έχουν σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο προς τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας των πληθυσμών τους από το 1978, χάρη στις αυξημένες επενδύσεις στα συστήματα υγείας, τη συνεχή έρευνα και καινοτομία και τις άοκνες προσπάθειες των επαγγελματιών υγείας. Στα σημαντικότερα επιτεύγματα περιλαμβάνονται η εξάλειψη της ευλογιάς, η σχεδόν πλήρης εξάλειψη της πολιομυελίτιδας, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η μείωση του φόρτου της επιδημίας HIV/AIDS και οι δραστικές βελτιώσεις στα ποσοστά μητρικής επιβίωσης και στην ικανότητα των οικογενειών να μεγαλώνουν τα παιδιά τους με καλή υγεία.

Στο παρελθόν, το σύστημα ΠΦΥ της Ελλάδας ήταν κατακερματισμένο, υποστελεχωμένο και υποχρηματοδοτούμενο. Λιγότερο από το 20% του πληθυσμού είχε εγγραφεί σε γενικό/οικογενειακό γιατρό. Ωστόσο, από τη Διακήρυξη της Αστάνα πριν από πέντε χρόνια, η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την ΠΟΥ Ευρώπης, μέσω μιας σειράς μεταρρυθμίσεων, έχει κάνει σημαντικά βήματα. Τώρα, πάνω από το 55% του πληθυσμού έχει προσωπικό γιατρό, δωρεάν.

Οι συνθήκες εργασίας των επαγγελματιών στην ΠΦΥ έχουν επίσης βελτιωθεί σημαντικά – π.χ. με αύξηση των αμοιβών. Θα ήθελα να συγχαρώ την Ελλάδα και για την εφαρμογή μιας οραματικής μεταρρύθμισης της ψυχικής υγείας και την ενσωμάτωση των υπηρεσιών υγείας στην ΠΦΥ. Επιπλέον, προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου διατίθενται δωρεάν σε όλους στο πλαίσιο του νέου προγράμματος δημόσιας υγείας «Σπύρος Δοξιάδης», σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες.

Θέτοντας τους ασθενείς στο κέντρο, εξαλείφοντας τα εμπόδια προσβασιμότητας και ελαφρύνοντας το βάρος των επαγγελματιών υγείας, η Ελλάδα έχει εφαρμόσει ένα σύστημα ηλεκτρονικών συνταγών χωρίς χαρτί, το οποίο μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση της αναποτελεσματικότητας και του συνολικού κόστους. Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης συνεχίζει να επεκτείνεται, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει τους ασθενείς, παρέχοντάς τους εύκολη και διαφανή πρόσβαση στα δικά τους δεδομένα υγείας.

▪ Στις 9 Σεπτεμβρίου εγκαινιάζετε το Συνεργαζόμενο Κέντρο Ποιότητας Ζωής και Ευεξίας του ΠΟΥ στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ.

Είμαι ενθουσιασμένος που θα εγκαινιάσω το νέο Κέντρο Συνεργασίας του ΠΟΥ για την Ποιότητα Ζωής, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας και της διατροφής. Είναι ένα σημαντικό ορόσημο και επίτευγμα τόσο για τον ΠΟΥ όσο και για το ΑΠΘ. Θα ήθελα, στο πλαίσιο αυτό, να ευχαριστήσω τον πρόεδρο της Ιατρικής Σχολής Κυριάκο Αναστασιάδη, καθώς και τον καθηγητή Ψυχιατρικής Κωνσταντίνο Φουντουλάκη, για τη σημαντική συνεργασία.

Το Κέντρο θα συνδράμει στην παροχή τεχνικής βοήθειας και υποστήριξης σε χώρες για την εξασφάλιση της ποιότητας στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, θα υποστηρίξει τον ΠΟΥ στην προώθηση δεικτών ποιότητας ζωής με στόχο την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων ψυχικής υγείας αλλά και στην προώθηση της ποιότητας ζωής και της ευημερίας ως μέρος εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Συνολικά, τόσο η Ελλάδα όσο και ο πληθυσμός της καθώς και άλλες χώρες θα ωφεληθούν τελικά σε μεγάλο βαθμό από αυτό το νέο Κέντρο.

▪ Ποιες είναι οι υγειονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα;

Υπάρχουν, φυσικά, πολλές απειλές και προκλήσεις. Αλλά αν έπρεπε να επιλέξω μόνο τρεις, αυτές θα ήταν ο πόλεμος, η κλιματική αλλαγή και η παραπληροφόρηση. Ζούμε σε μια εποχή «μόνιμης κρίσης» – μεταβαίνουμε από τη μια έκτακτη ανάγκη στην άλλη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία γκρέμισε κάθε έννοια ειρήνης στην Ευρώπη και έχει προκαλέσει ανείπωτη δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπους. Επηρέασε τις ζωές και τα μέσα διαβίωσης περίπου 1,6 δισ. ανθρώπων. Εχει ωθήσει περισσότερους από 71 εκατ. ανθρώπους στη φτώχεια – ταχύτερο ποσοστό από αυτό που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της Covid-19.

Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή για την υγεία και την ανάπτυξη του 21ου αιώνα. Οχι μόνο θέτει σε κίνδυνο τις ζωές εκατομμυρίων, οδηγώντας σε αφιλόξενες καιρικές συνθήκες σε όλο τον κόσμο, αλλά επίσης αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης θανατηφόρων ασθενειών καθώς και συγκρούσεων αλλά και φαινομένων μαζικής μετανάστευσης. Το περασμένο καλοκαίρι υπολογίζεται ότι 60.000 άνθρωποι πέθαναν λόγω υπερβολικής ζέστης.

Τέλος, ζούμε στην εποχή της (παρα)πληροφόρησης. Πραγματοποιήσαμε σχετική έρευνα και εξετάσαμε το ποσοστό της παραπληροφόρησης για την υγεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Διαπιστώσαμε ότι έφτασε έως και 51% σε αναρτήσεις που σχετίζονται με εμβόλια, έως και 28,8% σε δημοσιεύσεις που σχετίζονται με την Covid-19 και έως και 60% σε αναρτήσεις που σχετίζονται με πανδημίες. Μεταξύ των βίντεο του YouTube σχετικά με αναδυόμενες μολυσματικές ασθένειες, περίπου το 30% βρέθηκε να περιέχει ανακριβείς ή παραπλανητικές πληροφορίες. Ο ΠΟΥ διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι αισθάνονται ψυχική, κοινωνική, πολιτική ή/και οικονομική δυσφορία λόγω του παραπλανητικού και ψευδούς περιεχομένου που σχετίζεται με την υγεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά τη διάρκεια πανδημιών, καταστάσεων έκτακτης υγειονομικής ανάγκης και ανθρωπιστικών κρίσεων.

Τα στοιχεία έχουν δείξει ότι η έγκαιρη επικοινωνία από τις υγειονομικές αρχές και τους διεθνείς οργανισμούς υγείας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον μετριασμό των κινδύνων που συνδέονται με την παραπληροφόρηση.

Πρέπει να είμαστε πιο γρήγοροι και τολμηροί στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης για την υγεία. Ο ΠΟΥ Ευρώπης δημιούργησε πρόσφατα μια τεχνική συμβουλευτική ομάδα που θα επιδιώξει να δημιουργήσει καινοτόμους τρόπους αντιμετώπισης των βλαβών της παραπληροφόρησης και θα ενημερώσει καλύτερα το ευρύτερο κοινό σχετικά.

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»