«Το όνομά του ήταν Béliaire»: Σπάνιο πορτρέτο σκλαβωμένου παιδιού εμφανίζεται στο Met

Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης απέκτησε ένα σπάνιο πορτρέτο του 19ου αιώνα βοηθώντας να αποκατασταθεί η εικόνα ενός νεαρού, σκλαβωμένου αγοριού που είχε ζωγραφιστεί, πάνω από 100 χρόνια πριν. Θα εκτεθεί στην αμερικανική πτέρυγα του μουσείου αυτό το φθινόπωρο.

«Η απόκτηση αυτού του σπάνιου πίνακα είναι μετασχηματιστική για την Αμερικανική Πτέρυγα, καθώς αποτελεί το πρώτο, νατουραλιστικό πορτρέτο μας με μαύρο πρόσωπο σε τοπίο της Λουιζιάνα – ένα έργο που μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε πολλές απουσίες και ασυμμετρίες της συλλογής καθώς πλησιάζουμε στην 100ή επέτειο από την ίδρυση της πτέρυγας το 2024» ανέφερε σε δήλωσή της η Sylvia Yount, επιμελήτρια της Αμερικανικής Πτέρυγας του Met.

Η ταυτότητα του μαύρου παιδιού

Ο καμβάς, με τίτλο «Bélizaire and the Frey Children», χρονολογείται περίπου το 1837, όταν τον παρήγγειλε ο Frederick Frey, ένας γερμανικής καταγωγής τραπεζίτης και έμπορος που ζούσε στη γαλλική συνοικία με τη σύζυγό του, Coralie D’Aunoy Frey, και την οικογένειά τους. Απεικονίζει τρία από τα παιδιά του ζευγαριού -την Elizabeth, τη Léontine και τον Frederick Jr.- και έναν σκλαβωμένο έφηβο με το όνομα Bélizaire.

Η αποκάλυψη της ταυτότητας του Bélizaire ήταν ένα έργο πάθους με πρωτεργάτη τον συλλέκτη έργων τέχνης από τη Λουιζιάνα, τον Jeremy K. Simien, ο οποίος στράφηκε στην ιστορία της τέχνης ως μέσο για την καλύτερη κατανόηση της δικής του οικογενειακής καταγωγής ως ενάτης γενιάς κρεολών με μικτή αφρικανική και ευρωπαϊκή καταγωγή.

Είδε για πρώτη φορά μια φωτογραφία του πίνακα το 2013, σε μια παλιά δημοπρασία που απέδιδε το έργο είτε στον Trevor Thomas Fowler είτε στον Theodore Sydney Moise. Κατάφερε τελικά να εντοπίσει τον καμβά χάρη σε μια πληροφορία στο Instagram από τον έμπορο τέχνης Taylor Thistlethwaite.

165.000 δολάρια

Ο πίνακας πιστεύεται ότι είναι από το χέρι του Γάλλου νεοκλασικού ζωγράφου Jacques Guillaume Lucien Amans, ο οποίος εργάστηκε στη Νέα Ορλεάνη από τα τέλη της δεκαετίας του 1830 έως τη δεκαετία του 1850. Το ρεκόρ του σε δημοπρασία είναι 165.000 δολάρια, το οποίο σημειώθηκε το 2012 στο Neal Auction Company στη Νέα Ορλεάνη, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων τιμών του Artnet.

Το πορτρέτο του Frey δείχνει μια εκπληκτική οικειότητα μεταξύ των τεσσάρων παιδιών, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο Bélizaire ήταν ένα πολύτιμο μέλος του νοικοκυριού, παρά την υπόδουλη ιδιότητά του. Αλλά κάποια στιγμή γύρω στις αρχές του αιώνα, κάποιος κάλυψε τον Bélizaire, όχι μόνο διαγράφοντάς τον από την ιστορία της οικογένειας Frey, αλλά και συσκοτίζοντας ένα σπάνιο παράδειγμα από την εποχή εκείνη ενός ρεαλιστικού πορτρέτου ενός σκλαβωμένου ατόμου.

Το 1972, η δισέγγονη της Coralie, Audrey Grasser, δώρισε τον πίνακα στο Μουσείο Τέχνης της Νέας Ορλεάνης. Το αχνό περίγραμμα μιας τέταρτης φιγούρας στη σύνθεση, είπε στο μουσείο, ήταν τα απομεινάρια του πορτραίτου ενός σκλαβωμένου ατόμου.

«Ήταν ένα λάθος»

Ωστόσο, το ίδρυμα επέλεξε να μην κάνει τίποτα με αυτή την πληροφορία. Ο πίνακας παρέμεινε στην αποθήκη του μουσείου μέχρι το 2005, όταν αποχαρακτηρίστηκε σε δημοπρασία και πωλήθηκε για 7.200 δολάρια στον οίκο Christie’s της Νέας Υόρκης.

«Νομίζω ότι εκ των υστέρων, ήταν ένα λάθος, ναι, αλλά λάθη συμβαίνουν» δήλωσε στους New York Times ο John Bullard, διευθυντής του μουσείου κατά την πώληση.

Ο αγοραστής ήταν ένας έμπορος αρχαιοτήτων που αποκατέστησε το έργο, αφαιρώντας την κάλυψη που έκρυβε τον Bélizaire από την κοινή θέα. Ο Simien το αγόρασε το 2021 έναντι αδιευκρίνιστης τιμής και το αποκατέστησε ξανά από τον συντηρητή Craig Crawford. Επιστράτευσε επίσης την ιστορικό της Λουιζιάνα Katy Morlas Shannon, η οποία κατάφερε να βρει το όνομα και το έτος γέννησης του Bélizaire, το 1822, χάρη στα αρχεία απογραφής.

Δείτε το βίντεο 

Ο ρόλος του Bélizaire

Δεν φαίνεται ότι ο Bélizaire είχε συγγένεια με τους Freys – τα αρχεία ιδιοκτησίας του κράτους δείχνουν ότι η οικογένεια αγόρασε το αγόρι και τη μητέρα του, Sally, όταν ήταν μόλις έξι ετών. Γύρω στα 15 του, την εποχή του πορτραίτου, ήταν πιθανότατα ο επιστάτης των παιδιών του πίνακα, κανένα από τα οποία δεν έζησε μέχρι την ενηλικίωση. Η Coralie Frey πούλησε τον Bélizaire στο Evergreen Plantation -όπου ο Shannon εργάζεται τώρα ως επικεφαλής ιστορίας και ερμηνείας- το 1856, και δεν υπάρχουν αρχεία για τη ζωή του μετά την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου το 1861.

«Πρόκειται για μια σημαντική ανακάλυψη» δήλωσε ο Σάνον στην εφημερίδα της Λουιζιάνα Daily Advertiser. «Ο κόσμος θα μάθει το όνομά του, θα δει το πρόσωπό του και θα γίνει ο εκπρόσωπος για τόσους πολλούς ανθρώπους των οποίων οι εικόνες δεν ζωγραφίστηκαν και οι ιστορίες δεν ειπώθηκαν».

Η Crawford πιστεύει ότι η διαγραφή του Bélizaire πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 19ου ή στις αρχές του 20ού αιώνα -μια εποχή όπου οι νόμοι του Jim Crow βασίλευαν στο Νότο και η απεικόνιση λευκών παιδιών και του σκλαβωμένου φροντιστή τους ως οικείων προσώπων θα ήταν σαφώς εκτός μόδας. Αλλά ακόμη και με τον Bélizaire πίσω στην εικόνα -όπου στέκεται στο βάθος, απομακρυσμένος από τα άλλα παιδιά- ο πίνακας δείχνει την πολυπλοκότητα και τα στρώματα του τραύματος που είναι συνυφασμένα με την υποδούλωση.

Μια σπουδαία αύρα

«Με μεγάλη επιδεξιότητα, ο Amans αποκάλυψε τη λεπτή φυλετική ένταση της εποχής στη σύνθεση, απεικονίζοντας τον δεκαπεντάχρονο Bélizaire χαμένο στις σκέψεις του και διακριτικά απομονωμένο από τα παιδιά του λευκού αφέντη του» δήλωσε η Elizabeth Kornhauser, ομότιμη επιμελήτρια του Met, η οποία συνταξιοδοτήθηκε αυτό το καλοκαίρι από το τμήμα αμερικανικής ζωγραφικής και γλυπτικής.

Ο πίνακας έρχεται στο Met αφού είχε παρουσιαστεί πέρυσι σε ειδική έκθεση στο Μουσείο Νότιας Τέχνης Ogden της Νέας Ορλεάνης. Η Simien θα λυπηθεί που θα τον αποχωριστεί, αλλά πίστεψε ότι ο πίνακας έπρεπε να πάει σε ένα μουσείο – αυτή τη φορά σε ένα που θα τον εκτιμήσει σωστά.

«Η αύρα του ήταν πολύ μεγάλη για να βρίσκεται σε μια ιδιωτική συλλογή» δήλωσε στους Times-Picayune. «Είχα καθήκον να τον τοποθετήσω κάπου με την καλύτερη ερμηνεία, την ασφαλέστερη, όπου δεν θα ξεχνιόταν ξανά».

*Με στοιχεία από artnet.com