Πόλεμος στην Ουκρανία: Μια φωνή από το παρελθόν της Γαλλίας μιλά για το μέλλον της Ευρώπης

Οι δημοσιογράφοι γνωρίζουν ότι οι συγγραφείς ενός βιβλίου προς πώληση συχνά παραθέτουν τα καλύτερα αποσπάσματα. Αυτό εξηγεί, εν μέρει, την επανεμφάνιση πρόσφατα στην ειδησεογραφία του πρώην προέδρου της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί, καθώς μια συνέντευξη που παραχώρησε για να προωθήσει τ’ απομνημονεύματά του προκάλεσε θύελλα επειδή φαινόταν να υποστηρίζει τη Ρωσία.

«Τους χρειαζόμαστε και μας χρειάζονται»

Είπε ότι η Ρωσία είναι γείτονας της Ευρώπης και πως «τους χρειαζόμαστε και μας χρειάζονται». Σχετικά με την εισβολή στην Ουκρανία, επισήμανε ότι η Ευρώπη χρειάζεται μια πιο ξεκάθαρη στρατηγική, αλλά η Ουκρανία θα πρέπει τελικά να παραμείνει ουδέτερη και να μην γίνει δεκτή στο ΝΑΤΟ ή στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Οι πιο επίμαχες παρατηρήσεις του αφορούσαν την Κριμαία, το ουκρανικό έδαφος που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 2014. Η επιστροφή αυτού του εδάφους – που πρέπει ν’ αποτελεί επιδίωξη όπως υποστηρίζουν ορισμένοι που συμμετέχουν στον πόλεμο της Ουκρανίας – είναι απατηλή, είπε ο πρώην γάλλος πρόεδρος.

Ο Σαρκοζί είναι μόνο μία από τις ελάχιστες φωνές σε όλο τον δυτικό κόσμο που σπάνε τη γενική συναίνεση για το πώς μπορεί να τερματιστεί η εισβολή στην Ουκρανία. Καθώς η πρόοδος της ουκρανικής αντεπίθεσης καθυστερεί αυτές οι φωνές έχουν γίνει πιο δυνατές. Ο λόγος είναι ότι το όραμα της Δύσης για το πώς μπορεί να τελειώσει αυτός ο πόλεμος δεν φαινόταν ποτέ τόσο εύθραυστο.

Ενώ ο χειμώνας του δεύτερου έτους του πολέμου πλησιάζει γρήγορα, και αρχίζει να φαίνεται ότι η πολιτική της Ουκρανίας θα βρεθεί στην ημερήσια διάταξη των ευρωπαϊκών και αμερικανικών εκλογών του επόμενου έτους, η κούραση, ακόμη και η δυσαρέσκεια, εδραιώνονται, γράφει σε ανάλυσή του ο Faisal Al Yafai.

Πρόταση διεξόδου

Οι ασυνήθιστες προτάσεις που διατυπώνονται από φωνές όπως ο Σαρκοζί αποτελούν έκφραση αυτής της αβεβαιότητας, αναζήτηση όχι τόσο μιας επιτυχούς πορείας, όσο μιας διεξόδου.

Ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, (δεξιά) με τον πρώην πρόεδρο της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, στην κρατική κατοικία Νόβο-Ογκαριόβο έξω από τη Μόσχα, στις 29 Οκτωβρίου 2015 (φωτογραφία Reuters/Sergei Chirikov)

Μέρες πριν τη συνέντευξη του πρώην γάλλου προέδρου, ο Στιάν Γιένσεν, διευθυντής του ιδιαίτερου γραφείου του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, πρότεινε να παραχωρήσει εδάφη η Ουκρανία, με αντάλλαγμα την ένταξή της στη συμμαχία.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο ελάχιστα γνωστός ρεπουμπλικανός υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ Βιβέκ Ραμασουάμι υιοθέτησε σκληρή γραμμή για την Ουκρανία σε μια τηλεοπτική συζήτηση, λέγοντας ότι θα τερμάτιζε την οικονομική βοήθεια προς τη χώρα και, απηχώντας τον Σαρκοζί, επισήμανε ότι θα εμπόδιζε την είσοδό της στο ΝΑΤΟ και θα αντάλλασσε ουκρανική γη για μια ειρήνη με τη Ρωσία.

Μπορεί να ήταν μια μοναχική φωνή στη σκηνή του ντιμπέιτ και ν’ αποτελεί μειονότητα μεταξύ των κυρίαρχων ρεπουμπλικανών πολιτικών, αλλά οι απόψεις του βρίσκουν ευήκοα ώτα στη βάση του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, στον οποίο προφανώς απευθύνεται.

Το ίδιο ισχύει και για τον Σαρκοζί, που δεν είναι υπεύθυνος λήψης αποφάσεων, αν και ασκεί σημαντική επιρροή στην πτέρυγά του στη γαλλική πολιτική. Ακόμη, ένας από τους λόγους που τα σχόλιά του είχαν τόσο μεγάλη προβολή είναι ότι απηχούσαν την έλλειψη πολιτικής.

Μειώνεται η υποστήριξη στον πόλεμο

Παρά τις υπερενθουσιώδεις αναφορές ορισμένων στα μέσα ενημέρωσης σχετικά με την ταχύτητα της προέλασης της Ουκρανίας, η πρόοδος είναι αργή. Η αντεπίθεση πρόκειται να εισέλθει στον τέταρτο μήνα της, χωρίς σημαντική αλλαγή στις γραμμές του μετώπου.

Η μαξιμαλιστική θέση της ανακατάληψης των κατεχόμενων εδαφών στα ανατολικά της χώρας, ακόμη και της Κριμαίας, απέχει, σύμφωνα με την τρέχουσα πρόοδο, πολλά χρόνια και δεν είναι καν προφανές αν οι δυτικοί ηγέτες έχουν τη διάθεση για μια τόσο μακρόχρονη σύγκρουση, πολύ περισσότερο οι λαοί τους.

Ωστόσο, η μινιμαλιστική θέση είναι ασαφής, και αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος που έχει σημειωθεί μικρή διπλωματική πρόοδος. Πώς θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι θα ήταν μια μικρότερη νίκη για την Ουκρανία; Εγκατάλειψη των ανατολικών εδαφών; Πάγωμα της σύγκρουσης στο μέλλον; Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει επανειλημμένα αποκλείσει και τα δύο αυτά σενάρια.

Ο ρεπουμπλικανός υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ, Βιβέκ Ραμασουάμι (φωτογραφία AP)

Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, οι δυτικοί ηγέτες αντέκρουαν αυτές τις λεπτομέρειες, ελπίζοντας ότι οι νίκες στο πεδίο της μάχης θα άλλαζαν τους πολιτικούς υπολογισμούς.

Ομως, χωρίς να έχει δοθεί ακόμη αποφασιστικό πλήγμα στη Ρωσία, οι δυτικές πρωτεύουσες αρχίζουν ν’ αναρωτιούνται τι μπορεί να ακολουθήσει. Οι λέξεις «παγωμένη σύγκρουση» ορθώνονται πάνω απ’ όλα, παράλληλα με το ερώτημα πώς να τις εξηγήσουμε στο εκλογικό σώμα. Το επόμενο έτος, θα γίνουν τρεις μεγάλες εκλογικές αναμετρήσεις για όσους εμπλέκονται στον πόλεμο της Ουκρανίας.

Τον Ιούνιο, θα πραγματοποιηθούν ευρωεκλογές και εάν η σύγκρουση εξακολουθεί να είναι παγωμένη ή απελπιστικά αργή και η κρίση του κόστους ζωής στην ήπειρο συνεχίζεται, οι αρχιτέκτονες της τρέχουσας πολιτικής μπορούν να περιμένουν ένα σφυροκόπημα.

«Πρώτα η Αμερική»

Οι αμερικανικές εκλογές αργότερα το ίδιο έτος είναι πιο διφορούμενες, με την εξωτερική πολιτική σπάνια να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας για τους ψηφοφόρους. Ομως, ήδη, οι υποψήφιοι για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών εντάσσουν τις νέες απόψεις για την Ουκρανία σε μια ευρύτερη προοπτική μη παρέμβασης των ΗΠΑ, στη βάση του συνθήματος «πρώτα η Αμερική».

Για όποιον αντιτίθεται στον Τζο Μπάιντεν για την προεδρία, η πρόταξη των αμερικανικών συμφερόντων θ’ αποτελέσει κρίσιμο μέρος της συζήτησης και τ’ αστρονομικά ποσά που προσφέρονται στην Ουκρανία θα αποτελέσουν μια εύκολη γραμμή επίθεσης.

Παραδόξως, οι προεδρικές εκλογές της Ρωσίας τον Μάρτιο μπορεί να είναι αυτές στις οποίες η Ουκρανία θα παίξει τον μικρότερο ρόλο. Εφόσον δεν θα υπάρχει πρόοδος για το Κίεβο, ή ανάγκη για μαζική επιστράτευση ρώσων ανδρών, οι εκλογές μπορούν ενδεχομένως να υποβαθμίσουν την πραγματικότητα του πολέμου και η συζήτηση να επικεντρωθεί γύρω από το επιχείρημα που θέλει τη Μόσχα να πολεμά τους εχθρούς της.

Αλλά οι ρωσικές εκλογές σημαίνουν επίσης ότι, εάν ο πόλεμος δεν θα έχει επιλυθεί με τη βία μέχρι τότε, δεν θα επιλυθεί με διαπραγματεύσεις παρά μόνο μετά – επειδή δεν θα συμφέρει τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να έχει στο τραπέζι τον Μάρτιο μια συμφωνία μέσω διαπραγματεύσεων.

Μια σταδιακή μετατόπιση

Καλύτερα να βρισκόμαστε «σε συνομιλίες» και ν’ αφαιρέσουμε το θέμα της Ουκρανίας από την ημερήσια διάταξη. Μ’ άλλα λόγια, εάν δεν υπάρξει σημαντική αλλαγή στον πόλεμο τις επόμενες εβδομάδες, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτός θα συνεχιστεί μέχρι την επόμενη άνοιξη.

Αυτή η πραγματικότητα βρίσκεται πίσω από την αναθέρμανση της «ρεαλιστικής» θέσης, μέρος μόνο της οποίας αποτελούν οι ιδέες του Σαρκοζί.

Για μήνες, οι δυτικοί ηγέτες ήλπιζαν να τερματίσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Καθώς αυτό καθίσταται λιγότερο πιθανό, σταδιακά θα συντελείται μια μετατόπιση που θα αφορά στη συνειδητοποίηση ότι εάν η σύγκρουση δεν μπορεί να επιλυθεί στο πεδίο της μάχης, θα πρέπει να λυθεί στη δυτική πολιτική σκηνή.