Εθνική τραγωδία σημειώθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ πριν από λίγες μέρες, όταν πυρκαγιά ξέσπασε σε πενταώροφο κτίριο με αποτέλεσμα να οδηγήσει σε θάνατο πάνω από 70 ανθρώπους, ανάμεσά τους παιδιά και ένα βρέφος.

Όλοι γνώριζαν τι συνέβαινε στο κτίριο αυτό, η κατάσταση του οποίου προμήνυε μια τραγωδία.

Περίπου 200 άτομα εκτιμάται ότι ζούσαν στο κτίριο, το οποίο ήταν ένας «άτυπος οικισμός» που στέγαζε άστεγους.

Τον Ιανουάριο του 2019, μια αξιωματούχος της πόλης του Γιοχάνεσμπουργκ σοκαρίστηκε τόσο πολύ με αυτό που είδε κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης – διαρροή λυμάτων, ξαφνική εισροή καταληψιών και παιδιών με βρώμικα ρούχα που τριγυρνούσαν μόνα τους στους διαδρόμους – που ζήτησε να κλείσει αμέσως το ιατρείο του κτιρίου.

Οι γείτονες διαμαρτύρονταν συνεχώς για την έξαρση βίας. Ήταν ένα κτίριο ιδιοκτησίας της πόλης που ουσιαστικά είχε εγκαταλειφθεί. Οι κάτοικοι παρακαλούσαν αστυνομικούς και πυροσβέστες για βοήθεια. Μια έκθεση του 2019 από επιθεωρητές της πόλης έδειξε καμένες πρίζες και λιωμένα καλώδια στα δωμάτια του κτιρίου, σαφείς κίνδυνοι πυρκαγιάς, σύμφωνα με τους New York Times.

Λίγο μετά τη 1 τα ξημερώματα της Πέμπτης, μια δροσερή χειμωνιάτικη νύχτα στο κέντρο αυτού που είναι ίσως το μεγαλύτερο και σημαντικότερο εμπορικό κέντρο της υποσαχάριας Αφρικής, ξέσπασε φωτιά στην οδό Albert 80. Πέρασε γρήγορα μέσα από τους διαδρόμους και ανέβηκε τις βρώμικες σκάλες, λόγω των εξαιρετικά εύφλεκτων αυτοσχέδιων φραγμάτων από ύφασμα και χαρτόνι που χώριζαν τα αμέτρητα δωμάτια. Καθώς οι φλόγες εξαπλώθηκαν, δεκάδες άνθρωποι, μεταξύ των οποίων παιδιά, βρέθηκαν παγιδευμένοι πίσω από σωρούς σκουπιδιών και κλειδωμένες πόρτες.

76 νεκροί

Τουλάχιστον 76 έχασαν τη ζωή τους. Τις επόμενες ημέρες έγινε ξεκάθαρο ότι οι αξιωματούχοι του Γιοχάνεσμπουργκ γνώριζαν καλά ότι οι περίπου 600 κάτοικοι του κτιρίου βρίσκονταν σε κίνδυνο, αλλά δεν έκαναν αρκετά για αυτό.

Είναι δύσκολο να βρεις ένα πιο εύστοχο σύμβολο του ανησυχητικού παρελθόντος και του προβληματικού παρόντος της Νότιας Αφρικής από το 80 Albert Street, ένα πενταόροφο κτίριο από κόκκινο τούβλο που περιέχει τόσα πολλά από όσα συνέβησαν σε αυτή τη χώρα πριν από το τέλος του απαρτχάιντ και μετά.

Ολοκληρώθηκε το 1954 έχοντας μια μπρουταλιστική δομή, μια δήλωση δύναμης και ανωτερότητας που εκφράζει ακριβώς αυτό για το οποίο χρησιμοποιήθηκε: το επίφοβο Pass Office (σ.σ. το γραφείο για την έκδοση διαβατηρίων).

Κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ, οι μαύροι έπρεπε να παραταχθούν στο Pass Office και να περάσουν μέσα από έναν λαβύρινθο συγκαταβατικών και απειλητικών υπαλλήλων για να πάρουν ένα πάσο για να ταξιδέψουν στις «λευκές» περιοχές όπου υπήρχαν οι δουλειές. Ο Mtutuzeli Matshoba, ένας Νοτιοαφρικανός συγγραφέας, έγραψε μια τρομακτική σύντομη ιστορία γι’ αυτό, τελειώνοντας με το πώς έπρεπε να γδυθεί για έναν λευκό αξιωματικό για να πάρει το πάσο του.

Μετά το απαρτχάιντ, το κτίριο άκμασε για λίγο ως καταφύγιο γυναικών και τα άρθρα της εποχής εκφράζουν μια αισιοδοξία, ότι οι φτωχοί άνθρωποι εκμεταλλεύονται στο έπακρο τις συνθήκες τους καθώς μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Αφρικής καταρρέει γύρω τους.

Μνημείο εξαθλίωσης

Μέχρι και την προηγούμενη βδομάδα όμως, η οδός Albert 80 ήταν ένα μνημείο εξαθλίωσης, χωρίς θέρμανση, εκτός από και λίγο ρεύμα ή τρεχούμενο νερό, με σκουπίδια να φράξουν τα παράθυρα και παράγκες να στριμώχνουν την αυλή, όπου μετανάστες από τη νότια Αφρική και φτωχοί Νοτιοαφρικανοί πλήρωναν μερικά δολάρια την εβδομάδα να ζουν κάτω από τη σκιά των παράνομων τρώγληδων καθώς χτένιζαν το Γιοχάνεσμπουργκ για δουλειές.

Δεν ήταν απλώς η αποτυχία της επιβολής του νόμου να απομακρύνει τους ανθρώπους που είχαν καταλάβει το κτίριο.

Ήταν όλα αυτά και πολλά άλλα: μια στεγαστική κρίση, μεταναστευτικά πρότυπα, οικονομική παρακμή της Νότιας Αφρικής και μια πολιτική εξέλιξη στην οποία το κυβερνών κόμμα, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, χάνει σταθερά τη λάμψη του.

Οι αρχές της πόλης χαρακτηρίζουν αυτό που συνέβη τραγικό αλλά, ταυτόχρονα, αναπόφευκτο.

Η μοίρα του κτιρίου είναι ένας καθρέφτης του περιβάλλοντός του. Μετά τη μετάβαση στην κυριαρχία της πλειοψηφίας το 1994, οι πόλεις της Νότιας Αφρικής γνώρισαν τεράστια φυγή κεφαλαίων. Μερικοί από αυτούς ήταν λευκοί άνθρωποι που φοβούνταν τα χειρότερα και έφευγαν για τα προάστια. Όποια και αν ήταν η αιτία, η κεντρική επιχειρηματική περιοχή του Γιοχάνεσμπουργκ μετατράπηκε σιγά-σιγά σε μια δυστοπία από ψηλά έρημα κτίρια και επικίνδυνους δρόμους.

Headlines