Αλάσκα: Το άγριο «ξύπνημα» του χειμάρου Μέντενχολ που φοβίζει κατοίκους και επιστήμονες

Πριν τρία χρόνια, η δασκάλα δημοτικού Έιμι Μπάλαρντ, η οποία σήμερα είναι μια ανύπαντρη μητέρα δύο παιδιών, είχε αγοράσει ένα σπίτι στην πρωτεύουσα της Αλάσκας, το Τζούνο, μια μικρή καταπράσινη πόλη.

Το σπίτι απείχε 100 πόδια από τον ποταμό Μέντενχολ και πίστεψε ότι πλέον θα ζούσε μια ευτυχισμένη ζωή.

Στις αρχές όμως Αυγούστου όλα άλλαξαν. Μια τρομακτική πλημμύρα που συμβαίνει ίσως κάθε 500 χρόνια -βάσει πιθανοτήτων- συμπαρέσυρε το σπίτι της και εκείνη βρέθηκε χρεωμένη με 120.000 δολάρια.

Το γεγονός ότι το σπίτι της δεν βρισκόταν σε ζώνη πλημμύρας, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης ήταν ένας από τους λόγους που το αγόρασε. Το σπίτι ήταν τόσο μακριά από το νερό, που ποτέ δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να κινδυνεύσει. Ίσως αυτή να ήταν εκείνη η άτυχη στιγμή μια φορά στα 500 χρόνια, είπε.

Σε ρεπορτάζ της Washington Post παρουσιάζεται πως η Μπάλαρντ είναι μόνο μία από τους χιλιάδες κατοίκους της πόλης, που ανησυχούν ιδιαίτερα, γι’ αυτό που συμβαίνει στη πόλη τους.

«Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν σε όλη την Αλάσκα, συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο»

Ο Μέντενχολ είναι στη πραγματικότητα ένας ποταμος λιωμένου νερού -γνωστός για τα πλημμυρικά ξεσπάσματα παγετωνικών λιμνών- που συνήθως συγκρατείται από τον γιγάντιο ομώνυμο παγετώνα μήκους περίπου 13,6 μιλίων, περίπου 12 μίλια από το κέντρο του Τζούνο. Αυτή τη φορά όμως η υπερχείλισή του ξεπέρασε κάθε προηγούμενο από τότε που ξεκίνησε το φαινόμενο πριν 12 χρόνια.

Η καταστροφή αποκάλυψε πόσο απρόβλεπτες μπορεί να είναι αυτές οι πλημμύρες, καθώς οι παγετώνες σε όλο τον κόσμο υποχωρούν εν μέσω θερμοκρασιών που ανεβαίνουν. Κάθε χρόνο, περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι επισκέπτονται τον παγετώνα Μέντενχολ και οι επιστήμονες έχουν μια λεπτομερή κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το λιωμένο νερό συσσωρεύεται και στη συνέχεια χύνεται από αυτό.

Και όμως, το μέγεθος αυτών των παγετώνων δεν τείνει να ακολουθεί κάποιο σαφές μοτίβο, με δραματικές διακυμάνσεις από το ένα έτος στο άλλο, είπε ο Έραν Χουντ, υδρολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αλάσκας Νοτιοανατολικά στο Τζούνο που μελετά τη δυναμική του παγετώνα.

Δεδομένου ότι πολλές παγετώδεις πλημμύρες συμβαίνουν σε απομακρυσμένες περιοχές, υπάρχουν «τόσο λίγα μακροπρόθεσμα αρχεία», είπε. «Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν σε όλη την Αλάσκα, συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο».

Οι παγετώνες έχουν προκαλέσει θανατηφόρες πλημμύρες από τις Άνδεις μέχρι τα Ιμαλάια. Περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν υπό την απειλή ξαφνικών πλημμυρών από παγετώνες, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε φέτος στο περιοδικό Nature Communications. Καθώς το κλίμα θερμαίνεται, οι παγετώνες παντού υποχωρούν και οι λίμνες με λιωμένο νερό έχουν αυξηθεί σε μέγεθος και αριθμό, εντείνοντας αυτήν την απειλή.

Ξεπέρασε κάθε προηγουμένο

Επιστήμονες παρακολουθούν στενά τη κατάσταση του παγετώνα Μέντενχολ και τη στάθμη του νερού στην παρακείμενη κοιλότητα των βράχων, γνωστή ως Suicide Basin, που γεμίζει όταν λιώνει το χιόνι. Χαρτογραφούν και παρακολουθούν την περιοχή με drones και απομακρυσμένες κάμερες και προειδοποιούν τους κατοίκους για πιθανές πλημμύρες.

Ωστόσο, η πλημμύρα της 5ης Αυγούστου ξεπέρασε κατά πολύ τις προβλέψεις της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας ή τις χειρότερες προσδοκίες των ιδιοκτητών σπιτιού κατά μήκος του ποταμού, απελευθερώνοντας περίπου 40 τοις εκατό περισσότερο νερό από την τελευταία πλημμύρα ρεκόρ πριν από επτά χρόνια. Ο ποταμός έρεε με περισσότερο από έξι φορές τον κανονικό ρυθμό του, είπαν οι υδρολόγοι εδώ, ένα γεγονός που είχε μόλις 0,2% πιθανότητα να συμβεί – της τάξης μιας πλημμύρας 500 ετών.

«Ήταν άνευ προηγουμένου βλέποντας αυτή τη ποσότητα νερού να βγαίνει έξω», είπε ο υδρολόγος στην Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία στο Τζουνό, Άαρον Τζέικομπς.

Καθώς ο παγετώνας Μέντενχολ και οι παραπόταμοί του συνεχίζουν να λιώνουν, οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν εκ νέου επείγουσα ανάγκη να κατανοήσουν αυτή τη διαφαινόμενη απειλή πάνω από το Τζουνό.

Το περιέχει περισσότερο νερό από ό,τι κατάλαβαν οι επιστήμονες; Έχει αλλάξει κάτι μέσα στον παγετώνα; «Το μεγάλο μυστήριο», είπε ο Χουντ, «είναι γιατί ήταν τόσο μεγάλη η πλημμύρα φέτος;»

Οι μετρητές χτυπάνε κόκκινο

Το πρωί της 4ης Αυγούστου ο μετρητής του Γεωλογικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ (USGS) στη λίμνη Μέντενχολ – στους πρόποδες του παγετώνα – έδειχνε τη στάθμη του νερού να αυξάνεται απότομα. Ο Τζέικομπς το περίμενε αυτό. Όλο το καλοκαίρι, ένα συνονθύλευμα από παγόβουνα και λιωμένο νερό είχε γεμίσει το Suicide Basin. Και όταν τελικά ξεπλύθηκε, όπως είχε κάνει περισσότερες από 30 φορές από το 2011, το νερό θα χυθεί στη λίμνη Μέντενχολ και στον ποταμό μέχρι το Τζουνο.

Από το γραφείο του, ο Τζέικομπς μπορεί να παρακολουθεί τη κατάσταση της λεκάνης μέσω μιας απομακρυσμένης κάμερας που βρίσκεται στην πλαγιά του λόφου. Ο παγετώνας κανονικά χρησίμευε ως φράγμα για αυτή τη δεξαμενή τήξης πάγου και βρόχινου νερού, αλλά όταν συσσωρεύτηκε αρκετό από αυτό, η τεράστια πίεση μπορούσε να ανυψώσει τον παγετώνα και να αφήσει το νερό να διαφύγει από κάτω. Αυτό ήταν γνωστό ως «υποπαγετώνας».

Όταν συνέβη αυτό, είπε ο Τζέικομπς, η δίοδος μέσα στον παγετώνα μπορεί να επεκταθεί γρήγορα, αδειάζοντας δισεκατομμύρια γαλόνια νερού κατάντη μέσα σε λίγες ώρες.

Βέβαια, ο ποταμός είχε δείξει σημάδια ότι πλησίαζε η ώρα του. Στα τέλη Ιουλίου, δύο από τους συναδέλφους του Χουντ απογείωσαν ένα drone τραβώντας περισσότερες από 1.000 εικόνες που βοηθούν στη δημιουργία ενός τρισδιάστατου υψομετρικού μοντέλου της λεκάνης και υπολογίζουν πόσο νερό μπορεί να χωρέσει σε πλήρη χωρητικότητα. Περίπου μια εβδομάδα αργότερα, το νερό άρχισε να ξεπερνά το φράγμα πάγου και να ρέει προς τα κάτω κατά μήκος της πλευράς του παγετώνα.

Όταν αυτή η υπέρβαση είχε συμβεί τα δύο προηγούμενα χρόνια, το νερό βρήκε την «καταπακτή» διαφυγής του περίπου μια εβδομάδα αργότερα. Αλλά κάθε χρόνο ο παγετώνας αλλάζει και οι τρύπες που έγιναν το προηγούμενο καλοκαίρι μπορεί να εξαφανιστούν. Κανείς δεν ήξερε πότε ακριβώς θα μπορούσε να σκάσει.

Στις 4 Αυγούστου, με την άνοδο της στάθμης της λίμνης, η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία εξέδωσε μια προειδοποίηση προβλέποντας ότι η άνοδος του νερού θα κορυφωθεί το επόμενο βράδυ γύρω στα 10,7 πόδια, περίπου πέντε πόδια πάνω από το τυπικό της επίπεδο.

Ο Τζέικομπς ήταν έξω την επόμενη μέρα, μιλώντας με τους κατοίκους και παρατηρούσε το μαινόμενο ποτάμι, καθώς τα επίπεδα του νερού ξεπέρασαν αυτή την αρχική προβολή και στη συνέχεια συνέχισαν να ξεπερνούν το ρεκόρ των 12 ποδιών που σημειώθηκε τον Ιούλιο του 2016. Πριν τελειώσει η νύχτα, θα ανέβαινε τρία πόδια ψηλότερα. «Βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητη περιοχή», θυμάται σκεπτόμενος.

«Ω θεέ μου» – 14 εκατ. γαλόνια

Τρεις μέρες μετά την πλημμύρα, ο Χουντ πέταξε πίσω στον παγετώνα για να χαρτογραφήσει τις αλλαγές στην αποστραγγισμένη λεκάνη. Έμεινε έκπληκτος από τη θέα. «Όταν ανέβηκα εκεί, είπα, «Θεέ μου», είναι πολύ χαμηλότερο από ό,τι ήταν στο παρελθόν», θυμάται. Το συνονθύλευμα των παγόβουνων στην επιφάνεια είχε πέσει περίπου 500 πόδια. Αλλά ήταν ακόμα δύσκολο να γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσο νερό μπορούσε να χωρέσει η γούρνα.

Όταν ο υδρολογικός τεχνικός του USGS Jamie Pierce άρχισε να παρακολουθεί τη λεκάνη πριν από περισσότερο από μια δεκαετία, έβαλε αισθητήρες πίεσης στον τοίχο του βράχου που θα βυθιζόταν καθώς ανέβαινε η στάθμη του νερού, για να εκτιμήσει το βάθος. Αλλά όταν η λεκάνη άδειασε κατά τη διάρκεια των πλημμυρών, ο πάγος που πέφτει κατακόρυφα έκοψε τον τοίχο.

Χρησιμοποιώντας μοντέλα πριν και μετά την πλημμύρα, ο Χουντ και οι συνεργάτες του υπολόγισαν ότι έφυγαν 14 δισεκατομμύρια γαλόνια στον χείμαρρο. Η χαρτογράφηση αποκάλυψε επίσης ότι η τήξη στον παγετώνα έχει επεκταθεί περισσότερο από ό,τι ήταν γνωστό στο παρελθόν. Και ότι ο ρυθμός που λιώνουν τα παγόβουνα μέσα στη λεκάνη επιταχύνεται, είπε, προσθέτοντας περισσότερο νερό.

Ενώ η σοβαρότητα οποιασδήποτε πλημμύρας καθοδηγείται από την αλληλεπίδραση του παγετώνα και της λεκάνης, «ο συνολικός μηχανισμός για αυτούς τους τύπους γεγονότων προκαλείται από ένα θερμαινόμενο περιβάλλον», είπε ο Τζέικομπς.

Κάποια στιγμή τις επόμενες δεκαετίες, όταν ο παγετώνας Μέντενχολ υποχωρήσει από τη λεκάνη Suicide Basin, αυτές οι πλημμύρες δεν θα αποτελούν πλέον πρόβλημα, αν και άλλες λεκάνες μπορεί να πλημμυρίσουν. Προς το παρόν, το πρόβλημα αναμένεται να συνεχίζεται κάθε καλοκαίρι. «Είναι πιθανό να μην έχουμε δει ακόμα τα χειρότερα», είπε ο Χούντ.