Υπάρχει δικομανία;

Στο προχθεσινό «Βήμα» δημοσιεύθηκε ενδιαφέρον άρθρο του συμβούλου επικρατείας (και προέδρου της ενώσεως δικαστών του ΣτΕ) Παναγιώτη Τσούκα. Αφορμή ήταν προγενέστερο άρθρο του καθηγητή Κώστα Κωστή (2/7/23) που προέτρεπε τον πρωθυπουργό να ασχοληθεί κατά προτεραιότητα με την αντιμετώπιση του «μπλοκ εξουσίας» δικαστών και δικηγόρων στη χώρα μας «το οποίο αποτελεί τον μείζονα ανασχετικό παράγοντα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα και για τη δημιουργία αισθήματος δικαίου στη χώρα».

Ο κύριος Τσούκας αντιπαρέρχεται την αναφορά σε «μπλοκ εξουσίας» και δίνει κοινωνιολογική ερμηνεία: το πρόβλημα είναι η [αναμφισβήτητα] υπεράριθμη «νομική αγορά», «δικηγόρων, δικαστών/εισαγγελέων, δικαστικών υπαλλήλων και δικαστικών επιμελητών», συνολικά περισσότερα από 60.000-70.000 πρόσωπα. Για να είναι «αξιοπρεπώς ενεργοί» όλοι αυτοί, είναι «αδήριτα αναγκαίο να υφίσταται δικαστικό σύστημα  … ολιγοδαπάνως προσπελάσιμο σε όσο το δυνατόν περισσότερους». Αυτό οδηγεί στην πολυδικία και «στη βραδεία απονομή του δικαίου» – το εμφανέστερο αλλά ίσως όχι το σημαντικότερο πρόβλημα της ελληνικής δικαιοσύνης κατά τον κύριου Τσούκα.

Αυτό που συνήθως ονομάζεται «δικομανία των Ελλήνων», ο κύριος Τσούκας [ορθώς] το αντιμετωπίζει δομικά και όχι ψυχολογικά: είναι αποτέλεσμα των όρων λειτουργίας της «νομικής αγοράς». Όμως, ενώ τα «μπλοκ εξουσίας» έχουν και στο εσωτερικό τους εξουσιαστική δομή, με τη προσφυγή στην έννοια της «αγοράς» ισοκατανέμεται η ευθύνη στους συμμετέχοντες. Εξίσου ευθύνονται δικαστικοί υπάλληλοι, δικηγόροι, δικαστές; «Όλοι μαζί τα τρώνε», κατά τη γνωστή, αθωωτική των ηγεσιών, φράση;

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης υιοθέτησε ήδη την άποψη περί «δικομανίας» και ανακοίνωσε ότι, μεταξύ άλλων, θα λάβει και επείγοντα μέτρα για την καταπολέμηση της. Υπάρχει όμως πράγματι τέτοιο οξύ φαινόμενο; Ναι, υποστηρίζει και ο Αντώνιος Ελευθεριάνος, προϊστάμενος της εισαγγελίας πρωτοδικών Αθηνών:  στην περιοχή ευθύνης του, κατατίθενται 140.000 μηνύσεις ετησίως αριθμός μη διαχειρίσιμος, αντιστοιχούν 11.500 μηνύσεις ανά εισαγγελέα τον χρόνο.

Υπάρχουν όμως στοιχεία που δεν επιβεβαιώνουν την έξαρση δικομανίας: σύμφωνα με δημοσίευση του ΕΚΚΕ («Προστασία Δικαιωμάτων και Έννομων Αγαθών» των Ιωάννα Τσιγκάνου & Ιουλία Λαμπράκη, στο Το Πολιτικό Πορτραίτο της Ελλάδας ΙΙ, 2021, σ. 300-302) κατά την περίοδο 2017-19, σε σύγκριση με την περίοδο 1995-2000, εισάγονταν στα ειρηνοδικεία όλης της χώρας 10% περισσότερες (200.000 έναντι 180.000) υποθέσεις ετησίως και στα πρωτοδικεία περίπου οι ίδιες (200.000) – όμως οι ανώτερες βαθμίδες έχουν σήμερα να διαχειριστούν πολύ λιγότερες από τις μισές σε σχέση με τότε [εφετεία: 20.000 έναντι 50.000, Άρειος Πάγος:2.000 έναντι 3.000, Συμβούλιο Επικρατείας 3.500 έναντι 7.500).

Πριν λοιπόν αποφανθούμε για τη «δικομανία» πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα: οι δικαστές, το διοικητικό προσωπικό και τα τεχνολογικά μέσα που διέθετε προ 25ετίας η δικαιοσύνη, ήταν ανώτερα των σημερινών; Αν όχι, γιατί έχει δημιουργηθεί τόσο οξύ πρόβλημα;