Κακοκαιρία Daniel: Οι χάρτες που «καίνε» την κυβέρνηση – Γνώριζαν αλλά αγνόησαν

Στο γεγονός ότι η κυβέρνηση και οι αρμόδιοι φορείς γνώριζαν τον κίνδυνο που διατρέχει ο Βόλος και ο θεσσαλικός κάμπος για πλημμύρες σε περίπτωση ακραίων καιρικών φαινόμενων όπως συνέβη με την κακοκαιρία Daniel συνηγορούν οι Χάρτες Κινδύνου Πλημμύρας ήταν αναρτημένοι ήδη από το 2018, δείχνοντας για ακόμα μία φορά την ολιγωρία του κρατικού μηχανισμού στον τομέα της πρόληψης.

Οι συγκεκριμένοι χάρτες δείχνουν πως επιχειρήματα όπως «δεν γνωρίζαμε» και «δεν περιμέναμε τέτοιες επιπτώσεις από την κακοκαιρία» δεν ευσταθούν και δεν αποτελούν δικαιολογία. Αυτό που φανερώνουν είναι για ακόμα μία φορά ελλιπή σχεδιασμό, καθώς τα στοιχεία υπήρχαν, αλλά αγνοήθηκαν. Έτσι η χώρα μας δεν είχε «οχυρωθεί» κατάλληλα απέναντι στα καιρικά φαινόμενα.

Ειδικότερα για τη Θεσσαλία, όπου τουλάχιστον 15 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους με τον κάμπο να έχει αλλάξει μορφή εξαιτίας των πλημμυρικών φαινομένων, οι σχετικοί χάρτες σύμφωνα με την επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής της WWF, Θεοδότα Νάντσου ήταν αναρτημένοι από το 2018.

Όπως επισημαίνει η κυρία Νάντσου, στους συγκεκριμένους χάρτες διακρίνεται όλη η πόλη του Βόλου στα κόκκινα, όποτε ο Βόλος όπως και η Νέα Αγχίαλος και η πεδιάδα Λάρισας και Καρδίτσας, ήταν γνωστό πως κινδυνεύουν από πλημμύρες.

Σύμφωνα με την επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής της WWF, το Πήλιο, στο οποίο επίσης σημειώθηκαν μεγάλες καταστροφές από την κακοκαιρία Daniel δεν είχε αξιολογηθεί σωστά.

Αναλυτικά η ανάρτηση της κυρίας Νάντσου

«Αυτός είναι ο χάρτης κινδύνου πλημμύρας (εθνική υποχρέωση στο πλαίσιο οδηγίας της ΕΕ) για την ευρύτερη περιοχή του Βόλου. Ουσιαστικά, σχεδόν όλη η πόλη είναι στα κόκκινα. Το Πήλιο φαίνεται πως δεν έχει αξιολογηθεί σε σχέση με τον κίνδυνο πλημμύρας, όμως ο Βόλος ήταν γνωστό ότι κινδυνεύει (όπως και η Νέα Αγχίαλος και η πεδιάδα Λάρισας και Καρδίτσας).
Δεν είναι πως δεν ξέραμε ότι υπάρχει κίνδυνος, ειδικά σε περιπτώσεις ακραίας βροχόπτωσης. Οι χάρτες για τη Θεσσαλία είναι αναρτημένοι εδώ από το 2018:

https://floods.ypeka.gr/index.php?option=com_content…

H Ελλάδα επιμένει να παραβιάζει την οδηγία για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ) ‘για την αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας’, καθώς δεν επικαιροποιεί όπως πρέπει τα υποχρεωτικά διαχειριστικά σχέδια, με στόχο ‘με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με τις πλημμύρες’.

Ευκαιρία να θυμίσουμε ότι η Ελλάδα παγίως και σταθερά παραβιάζει το (πολύτιμο) περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ, ενώ είναι πρώτη και χειρότερη σε παραβάσεις του άρθ. 260, δηλαδή αγνόηση καταδικαστικών αποφάσεων του Δικαστηρίου της ΕΕ (12 συνεχιζόμενες παραβιάσεις, με δεύτερες την Ιταλία και την Ισπανία με 9). Η Ελλάδα μας έχει μακρύ, πολύ μακρύ δρόμο ακόμα για να πιάσουμε τη ‘βάση’ στις διαρκείς εξετάσεις ως πολιτεία που σέβεται το περιβαλλοντικό δίκαιο».

Είχαν προβλεφθεί τα ύψη βροχής

Δεύτερο στοιχείο που δείχνει πως οι προβλέψεις υπήρχαν και ήταν έγκυρες, αλλά είτε αγνοήθηκαν από τους αρμοδίους είτε δεν αξιολογήθηκαν σωστά φαίνεται και από τους προγνωστικούς χάρτες που εκδόθηκαν από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr πριν αλλά και κατά τη διάρκεια εκδήλωσης της κακοκαιρίας Daniel.

Οι χάρτες αποτυπώνουν το συνολικό προβλεπόμενο ύψος βροχής σε χιλιοστά με χρονικό ορίζοντα 72 ωρών από τις 4 αρχικοποιήσεις του αριθμητικού μοντέλου πρόγνωσης καιρού του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr μεταξύ Κυριακής 3 και Τρίτης 5 Σεπτεμβρίου 2023.

Προγνωστικοί χάρτες ύψους βροχής Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr

Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr, η κακοκαιρία Daniel είχε καταταχθεί στη μέγιστη Κατηγορία 5 (Ακραία) και όπως τα προγνωστικά δεδομένα έδειχναν ήδη πως μια μεγάλη περιοχή της Θεσσαλίας θα δεχθεί περισσότερα από 200 mm βροχής με μέγιστες τιμές άνω των 500 mm.

Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr, τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι:

• Οι προγνώσεις των μετεωρολογικών μοντέλων έδιναν πολύ μεγάλα ύψη βροχής για την περιοχή της Θεσσαλίας ήδη από την Κυριακή 03/09 ενώ και όλες οι επόμενες ανανεώσεις (διαθέσιμες ανά 12 ώρες) επέμεναν στο ίδιο καταστροφικό σενάριο, αυξάνοντας επομένως τη βεβαιότητα για την εγκυρότητα τους.
• Τα ύψη βροχής που είχαν προβλεφθεί, σύμφωνα και με τους χάρτες που παραθέτουμε, ξεπερνούσαν σε πολλές περιοχές τα 200 χιλιοστά σε ένα τριήμερο, με τα μεγαλύτερα ύψη κοντά στα 1000 mm στην περιοχή του Πηλίου και της Όθρυος.
• Η σημαντική πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στην αριθμητική πρόγνωση καιρού σε συνδυασμό με την ανάλυση της εκάστοτε μετεωρολογικής κατάστασης από έμπειρους μετεωρολόγους συμβάλλει σημαντικά στην έγκαιρη προειδοποίηση.
• Ο συνδυασμός των λεπτομερών προγνώσεων με τις αναφορές των αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών βοηθούν καθοριστικά στη συνεχή παρακολούθηση των μετεωρολογικών φαινομένων ώστε να εκδίδονται οι κατάλληλες προειδοποιήσεις, όπως πράξαμε μέσω της ιστοσελίδας μας, κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίας.

«Εφιαλτικό» σενάριο – Ποιες περιοχές  θα βουλιάξουν αν υπερχειλίσουν Ιλισσός και Κηφισός

Το «κερασάκι» στην τούρτα είναι ο χάρτης που δημοσίευσε ο καθηγητής Πολεοδομίας του ΕΜΠ και δημοτικός σύμβουλος στον Πειραιά, Νίκος Μπελαβίλας και αποτυπώνει τον κίνδυνο καταστροφής στην Αττική εάν υπερχειλίσουν ο Κηφισός και ο Ιλισσός.

Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη που εκπονήθηκε το 2017-2018 από το ΥΠΕΝ για την Αττική το σενάριο είναι εφιαλτικό καθώς σε περίπτωση ανάλογων βροχοπτώσεων όπως αυτές της κακοκαιρίας Daniel στη Θεσσαλία, ολόκληρες περιοχές θα βουλιάξουν.

Συγκεκριμένα από το Κέντρο «Σταύρος Νιάρχος» ως τον Ρέντη και ως τον σταθμό μετρό στο λιμάνι του Πειραιά τα πάντα θα βρεθούν κάτω από το νερό.

Η μισή Καλλιθέα, όλο το Μοσχάτο, όλο το Νέο Φάληρο, τα Καμίνια, η Παλιά Κοκκινιά και τμήμα του Ταύρου. Μαζί τους εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι.

Η συγκεκριμένη μελέτη προβλέπει ότι σε περίπτωση πλημμύρας το «στρατηγείο» της Τροχαίας Πειραιά στα Καμίνια θα αχρηστευθεί κάτω από το νερό. Τότε οι πλημμυρισμένοι δρόμοι θα παραλύσουν γιατί δεν θα υπάρχει κανείς τροχονόμος να αποκλείσει γέφυρες, να κατευθύνει την κυκλοφορία, γιατί η διοίκηση της Τροχαίας θα τρέχει αναγκαστικά να σωθεί χωρίς τηλέφωνο και χωρίς ρεύμα.

Αναλυτικά η ανάρτηση του κυρίου Μπελαβίλα

«Αυτές είναι οι περιοχές που θα πλημμυρίσουν με βεβαιότητα όταν κάποια στιγμή. Σχεδόν τυχαία δεν συνέβη πέρυσι και πρόπερσι. Τότε είδαμε το νερό να έχει φθάσει στα όρια των γεφυρών και των πλευρικών στηθαίων. Δεν συνέβη τυχαία τώρα, καθώς ο τεράστιος όγκος των 650 mm βροχής έπεσαν στη Θεσσαλία και όχι στην Αττική. Η πρόβλεψη του χάρτη αφορά την πλημμύρα της πεντηκονταετίας (T=50) αλλά οι συντάκτες του προειδοποιούν ότι δεν έχουν ληφθεί υπόψη τα δεδομένα της κλιματικής κρίσης. Σήμερα γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε φαινόμενα που έχουν πυκνώσει. Οι πλημμύρες της πεντηκονταετίας όπως και οι άλλοτε σπάνιες μεγα-πυρκαγιές συμβαίνουν με συχνότητα 5-10 χρόνων αντί για 50 και 100 ετών. Ή όπως μάθαμε από το Coperincus το φετινό καλοκαίρι ήταν το χειρότερο της καταγεγραμμένης μετεωρολογικής ιστορίας.

Επομένως την πλημμύρα που βλέπουμε ως αποτυπωμένη πιθανότητα είναι σίγουρο ότι θα τη ζήσουμε.

Ο χάρτης είναι εφιαλτικός. Αν γίνει το κακό, από το Κέντρο «Σταύρος Νιάρχος» ως τον Ρέντη και ως τον σταθμό μετρό στο λιμάνι του Πειραιά τα πάντα θα βρεθούν κάτω από το νερό. Η μισή Καλλιθέα, όλο το Μοσχάτο, όλο το Νέο Φάληρο, τα Καμίνια, η Παλιά Κοκκινιά και τμήμα του Ταύρου. Μαζί τους εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι.

Δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας

Δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά για την πρόβλεψη της επίσημης επιστημονικής μελέτης που εκπονήθηκε το 2017-2018 από το ΥΠΕΝ για την Αττική και η οποία διαμόρφωσε τους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας. Είναι μία από τις μελέτες οι οποίες την ίδια περίοδο κάλυψαν όλες τις περιφέρειες της χώρας. Έχουν προχωρήσει σε εντυπωσιακή ανάλυση και εντοπίζουν ακόμη και τα επιμέρους σημεία τα οποία θα κινδυνεύσουν πέραν των κατοικιών-σχολεία, νοσοκομεία, στάδια, μεγάλες βιομηχανίες, στρατηγικές υποδομές. Για παράδειγμα, και για να καταλάβουμε τι σημαίνει πρόληψη, η συγκεκριμένη μελέτη προβλέπει ότι σε περίπτωση πλημμύρας το «στρατηγείο» της Τροχαίας Πειραιά στα Καμίνια θα αχρηστευθεί κάτω από το νερό. Τότε οι πλημμυρισμένοι δρόμοι θα παραλύσουν γιατί δεν θα υπάρχει κανείς τροχονόμος να αποκλείσει γέφυρες, να κατευθύνει την κυκλοφορία, γιατί η διοίκηση της Τροχαίας θα τρέχει αναγκαστικά να σωθεί χωρίς τηλέφωνο και χωρίς ρεύμα.

Αυτές οι μελέτες θα έπρεπε να έχουν προχωρήσει στο επόμενο στάδιο, της επικαιροποίησης τους επί το δυσμενέστερο σε σχέση με την κλιματική κρίση, της διατύπωσης των σχεδίων αντιμετώπισης και διαχείρισης κινδύνου. Δεν προχώρησαν ποτέ όπως αποκάλυψαν χθες με επάλληλες δημοσιεύσεις τους, η επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF Greece Theodota Nantsou και ο ευρωβουλευτής Πέτρος Κόκκαλης – Petros Kokkalis. Ο χάρτης του Βόλου, όπως και ο χάρτης του Πειραιά έδειχνε ότι η μισή πόλη είναι «στα κόκκινα». Αλλά ο Βόλος πνίγηκε χωρίς σενάρια διαχείρισης, χωρίς σχέδιο διάσωσης του πληθυσμού. Η Κομισιόν από τον Σεπτέμβριο του 2022 με προειδοποιητική επιστολή καθιστά σαφές πως η Ελλάδα δεν έχει συμμορφωθεί ακόμα στις υποχρεώσεις της σε ό,τι αφορά τα πλημμυρικά φαινόμενα.

Και η Ελλάδα στηρίζεται μόνο στην πολιτική του 112: Τρέξτε να σωθείτε!».

Η Κομισιόν είχε προειδοποιήσει την Ελλάδα ότι παραβιάζει οδηγία για τους κινδύνους πλημμύρας

Επίσης όπως προκύπτει από έγγραφα που παρέθεσε η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Φλώρινας, Πέτη Πέρκα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προειδοποιήσει την Ελλάδα, ήδη από τις 9 Φεβρουαρίου του 2022 (προειδοποιητική επιστολή – 258 ΣΛΕΕ- INFR (2021) 2254), ότι δεν εφαρμόζει την υποχρέωσή της να παρέχει επικαιροποιημένους χάρτες κινδύνου πλημμύρας, ως όφειλε σύμφωνα με την Οδηγία για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας (2007/60/ΕΚ).

Και εξηγεί πως οι χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας πρέπει να καλύπτουν τις γεωγραφικές περιοχές που θα μπορούσαν να πλημμυρίσουν, ενώ οι χάρτες κινδύνων πλημμύρας δείχνουν τις πιθανές αρνητικές συνέπειες που συνδέονται με αυτά τα σενάρια πλημμύρας. Δηλαδή, οι εν λόγω χάρτες αποτελούν τη βάση για την κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας.

Οι χάρτες και τα σχέδια αυτά έπρεπε να αναθεωρηθούν και να αναβαθμιστούν, βάσει των νέων δεδομένων της κλιματικής αλλαγής. Τα κράτη μέλη όφειλαν να κοινοποιήσουν έως τον Δεκέμβριο του 2019 τις επικαιροποιήσεις που πραγματοποίησαν στους πρώτους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και τους χάρτες κινδύνου πλημμύρας.

Η προθεσμία για την ενημέρωση της Επιτροπής σχετικά με την επανεξέταση και την επικαιροποίηση των εν λόγω χαρτών έληξε τον Μάρτιο του 2020. Δεδομένου ότι η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έλαβε καμία πληροφορία σχετικά με τη διαδικασία από την Ελλάδα, «αποφάσισε να αποστείλει προειδοποιητική επιστολή με προθεσμία δύο μηνών, προκειμένου να άρει τις ελλείψεις που επισημάνθηκαν, διαφορετικά θα προέβαινε σε αιτιολογημένη γνώμη, συνέχιση δηλαδή της νομικής διαδικασίας κατά της Ελλάδας για μη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις του ενωσιακού δικαίου», επισημαίνει η κυρία Πέρκα.

Παραδοχή ΥΠΕΝ

Την έλλειψη σχεδίου για τη διαχείριση κινδύνων, αλλά και το γεγονός ότι οι επικαιροποιημένοι χάρτες δεν είναι ακόμα έτοιμοι παραδέχεται και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε ανακοίνωσή του αφήνοντας αιχμές για τον ΣΥΡΙΖΑ.

Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ έχουν δοθεί όλες οι σχετικές διευκρινίσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς η ολοκλήρωση των επικαιροποιημένων Χαρτών Επικινδυνότητας Πλημμύρας και των επικαιροποιημένων Χαρτών Κινδύνων Πλημμύρας αναμένεται έως τις 30/11/2023 και η ολοκλήρωση των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας για τις Ζώνες Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας έως τις 15/7/2024, εντός μιας εξαετίας από την έκδοση των αρχικών χαρτών που έγινε τον Ιούλιο του 2018.

Αναλυτικά η ανακοίνωση

«Τα πρώτα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας, σε εφαρμογή της Οδηγίας 2007/60, ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2018, με καθυστέρηση 2,5 ετών, σε σχέση με την προβλεπόμενη προθεσμία της Οδηγίας (22/12/2015).

Τα Σχέδια αυτά, αναθεωρούνται κάθε 6 έτη, με σκοπό την επικαιροποίησή τους, με βάση τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές μεθόδους και δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων των τελευταίων υδρομετεωρολογικών δεδομένων, όπως π.χ. τα ύψη βροχής ανά περιοχή, τυχόν πρόσφατες πλημμύρες κ.λπ., λαμβάνοντας υπόψη και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Σε σχέση με την αναθεώρηση των Σχεδίων, σύμφωνα με το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα της Οδηγίας 2007/60, η πρώτη προπαρασκευαστική ενέργεια ήταν η έκδοση της πρόσκλησης από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΥΜΕΠΕΡΑΑ προς το ΥΠΕΝ για την «1η Αναθεώρηση Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκανών Απορροής Ποταμών των 14 Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας», στις 3/6/2019, ένα μήνα πριν τις εκλογές του Ιουλίου του 2019. Δυστυχώς, η σχετική πρόσκληση προέβλεπε την επικαιροποίηση των Σχεδίων, με βάση υδρομετεωρολογικά δεδομένα, που στην καλύτερη περίπτωση έφταναν μέχρι το 2013. Κάτι το οποίο ήταν αδόκιμο, αφού η κλιματική κρίση απαιτεί να χρησιμοποιούνται τα πλέον πρόσφατα στοιχεία (οι αναθεωρημένοι χάρτες που ετοιμάζονται τώρα, έχουν τα στοιχεία μέχρι και το 2022 που περιλαμβάνουν και τον Ιανό).

Η υποβολή του Τεχνικού Δελτίου Πράξης από το ΥΠΕΝ έγινε στις 11/12/2019. Η απόφαση ένταξης της πράξης από το ΥΜΕΠΕΡΑΑ πραγματοποιήθηκε στις 14/7/2020. Στις 13/5/2021 εγκρίθηκε η διενέργεια του διαγωνισμού. Στο χρονικό διάστημα Φεβρουαρίου – Απριλίου 2022 ολοκληρώθηκε ο έλεγχος των δικαιολογητικών των προσωρινών Αναδόχων και ακολούθησε η συμβασιοποίηση των μελετών στο χρονικό διάστημα 24-30/8/2022, με συμβατική διάρκεια υλοποίησης τα 2 έτη.

Η σύντμηση του απαιτούμενου χρόνου για την ολοκλήρωση του έργου δεν ήταν εφικτή λόγω της βελτίωσης της ψηφιακής ανάλυσης των τοπογραφικών δεδομένων

Η σύντμηση του απαιτούμενου χρόνου για την ολοκλήρωση του έργου δεν ήταν εφικτή, λόγω της βελτίωσης της ψηφιακής ανάλυσης των τοπογραφικών δεδομένων του εδάφους και της απαιτούμενης επικαιροποίησης των όμβριων καμπυλών, οι οποίες αποτελούν το αναγκαίο υπόβαθρο για την ορθή εκτίμηση των ζωνών κινδύνου πλημμύρας, σε συνδυασμό με το χρόνο δημόσιας διαβούλευσης που απαιτείται.

Τέλος, σημειώνεται ότι έχουν δοθεί όλες οι σχετικές διευκρινίσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς η ολοκλήρωση των επικαιροποιημένων Χαρτών Επικινδυνότητας Πλημμύρας και των επικαιροποιημένων Χαρτών Κινδύνων Πλημμύρας αναμένεται έως τις 30/11/2023 και η ολοκλήρωση των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας για τις Ζώνες Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας έως τις 15/7/2024, εντός μιας εξαετίας από την έκδοση των αρχικών χαρτών που έγινε τον Ιούλιο του 2018».