«Θα ενισχυθούν οι ελεγκτές σε ρόλο “μυστικών πελατών”»

Το γεύμα με την πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Βασιλική Λαζαράκου, είχε διπλό ενδιαφέρον. Πρώτον, διότι πριν γίνει επόπτης, βρισκόταν στην άλλη πλευρά, εκεί, όπου ως επιτυχημένη δικηγόρος, έπρεπε να γνωρίζει τόσο καλά το χρηματιστηριακό δίκαιο, ώστε να είναι σε θέση να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τις υποθέσεις που είχε. Δεύτερον, διότι έχει ξεκάθαρο και δομημένο σχέδιο για το πώς θα βελτιώσει το συνολικό πλαίσιο, όχι μόνο «κλείνοντας τρύπες», αλλά δημιουργώντας νέο μηχανισμό, νέα κουλτούρα, οργάνωση και συνεργασία με αντίστοιχους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, ώστε να συνδιαμορφώνει τους κανόνες, σε ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον.

Η λιτή διακόσμηση του γραφείου της, με μόνο δύο πόστερ, παραπέμπει σε χαρακτήρα που επικεντρώνεται στην ουσία και όχι στο φαίνεσθαι. Επιπλέον, η σχεδόν ταυτόχρονη ομιλία σε δύο τηλέφωνα, ενώ με προϋπαντούσε με το γνωστό ευγενικό και ζεστό χαμόγελο, τακτοποιώντας το φαγητό και τους χυμούς, δείχνουν μια πολυτάλαντη προσωπικότητα.

Τελευταία φορά είχαμε συναντηθεί όταν ήταν αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς τον Σεπτέμβριο του 2015 και είχε πει ότι «στόχος μου, από όποια θέση, είναι να λειτουργεί η Επιτροπή με τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο για να αντιμετωπίζει τις υποθέσεις». Και το κατάφερε. Στοίβες από υποθέσεις ελέγχων που εκκρεμούσαν περισσότερο από πέντε χρόνια έχουν κλείσει, βάζοντας τέλος σε λογαριασμούς από το παρελθόν που εκκρεμούσαν ακόμη και πάνω από 10 χρόνια, ενώ η έγκριση των ενημερωτικών δελτίων έχει επιταχυνθεί σημαντικά. «Εχουμε δημιουργήσει κανονισμό λειτουργίας. Επίσης, για πρώτη φορά, έχουμε πενταετές στρατηγικό σχέδιο και για πρώτη φορά έχουμε και ετήσιο επιχειρησιακό σχέδιο».

«Εχουμε επιβάλει πολυάριθμα και υψηλά διοικητικά πρόστιμα. Ομως, τα πρόστιμα πρέπει να είναι αναλογικά. Αλλά εδώ θέλω να υπογραμμίσω κάτι άλλο ακόμα πιο σημαντικό: πιστεύω στην προληπτική εποπτεία και όχι μόνο στα πρόστιμα».

Για τη Λαζαράκου είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι εργαζόμενοι και η ευρύτερη αγορά το πώς λειτουργεί ο οργανισμός, ώστε να είναι εφικτή η διόρθωση και η απλοποίηση των διαδικασιών χωρίς να χάνεται ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας σε κάθε στάδιο. «Πριν αναλάβω αντιπρόεδρος ήμουν για πάρα πολλά χρόνια δικηγόρος σε μεγάλη δικηγορική εταιρεία με διεθνή προσανατολισμό. Ημουν μάλιστα υπεύθυνη για το χρηματιστηριακό κομμάτι. Οπότε ήξερα αρκετά καλά την άποψη της αγοράς για την Κεφαλαιαγορά και είχα προσωπική άποψη για τον χειρισμό των διάφορων υποθέσεων. Οπότε, όταν βρέθηκα στην άλλη πλευρά, αυτή του επόπτη, το καθήκον μου ήταν να γίνουν καλύτερα όλα όσα αντιμετώπιζα με το προηγούμενο «καπέλο» και μάλιστα από μια άλλη οπτική γωνία».

Τώρα, ως πρόεδρος, έχει ήδη διαγράψει τη νέα οπτική γωνία και τρέχει τους τέσσερις βασικούς στόχους που είχε ήδη σχεδιάσει. Αφήνοντας την καλύτερη είδηση για το τέλος…

Ο πρώτος στόχος είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Ηδη, το έργο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης. Στις αρχές του 2024 αναμένεται να έχει προκύψει ο ανάδοχος, ώστε να ξεκινήσει η υλοποίησή του που έχει τρία υποέργα: κυβερνοασφάλεια, ενοποίηση των συστημάτων, κεντροποιημένη και Real time παρακολούθηση της αγοράς και εντοπισμό της χειραγώγησης. Και αυτό θα ξεκινήσει στο αμέσως επόμενο διάστημα, ενισχύοντας τα υφιστάμενα Real time συστήματα παρακολούθησης και όλα τα εποπτικά εργαλεία.

Η αποτελεσματικότητα μιας εποπτικής Αρχής, σε προληπτικό και κατασταλτικό στάδιο, εξαρτάται από το πόσο καλά οργανωμένη είναι. Πρέπει να γνωρίζει τις λειτουργίες, να τις αξιολογεί και να μπορεί να τις απλοποιεί και να διορθώνει. «Αυτό δεν είναι κάτι θεωρητικό. Υπήρχαν πολλές υποθέσεις πέραν της πενταετίας για τις οποίες μας καταλόγιζαν ότι εκκρεμούσαν επί μακρόν και τώρα, αξίζει να σημειωθεί ότι η συντριπτική πλειονότητα έχει ήδη ολοκληρωθεί και μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου θα έχουν κλείσει όλοι οι σχετικοί φάκελοι. Αυτό ήταν ένα έργο σημαντικού όγκου το οποίο ολοκληρώσαμε με συνθήκες μάλιστα υποστελέχωσης της Επιτροπής. Ενα άλλο παράδειγμα που αφορά τον τρόπο που δουλεύουμε είναι ότι περίπου το 97% των προστίμων που επιβάλλει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς επικυρώνονται από τα δικαστήρια. Αυτό σημαίνει ότι έχει προηγηθεί σωστή προετοιμασία και επαρκής τεκμηρίωση».

Στην ερώτηση για το εάν η Επιτροπή «πιάνει ψάρια» και αν ρίχνει τσουχτερά πρόστιμα, η πρόεδρος ξεκαθάρισε δύο διαφορετικά ζητήματα. Πρώτον, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εντοπίζει καταχρηστικές συμπεριφορές και μάλιστα πολλές από αυτές είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν γιατί παραλλάσσονται κατά περίπτωση ακριβώς για να υπεκφεύγουν του ελέγχου. «Εχουμε επιβάλει πολυάριθμα και υψηλά διοικητικά πρόστιμα. Ομως, τα πρόστιμα πρέπει να είναι αναλογικά. Αλλά εδώ θέλω να υπογραμμίσω κάτι άλλο ακόμα πιο σημαντικό: πιστεύω στην προληπτική εποπτεία και όχι μόνο στα πρόστιμα».

Τι σημαίνει προληπτική εποπτεία; «Σημαίνει ότι πρέπει να επικοινωνήσεις τη νομοθεσία, τις αλλαγές, το πώς λειτουργεί και τη σημασία της σε όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά. Να καταλαβαίνουν οι φορείς της αγοράς και να συνειδητοποιούν το πώς λειτουργεί. Να βοηθάς την αγορά να μην υποπίπτει σε παραβάσεις.

Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Κάποιο δημοσίευμα για μια εισηγμένη εταιρεία μπορεί να μη δίνει ξεκάθαρη εικόνα και ενδεχομένως να δημιουργεί έδαφος για χειραγώγηση. Σύμφωνα με τον νόμο, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δεν είναι υποχρεωμένη να ζητήσει διευκρινίσεις. Αντίθετα η εισηγμένη εταιρεία είναι εκείνη που είναι εκ του νόμου υποχρεωμένη να δώσει διευκρινίσεις. Ομως, εμείς έχουμε επιλέξει την πολιτική, προληπτικά να στέλνουμε τη σχετική ερώτηση και να παίρνουμε απαντήσεις προκειμένου να μη δημιουργούνται σκιές και όλοι οι επενδυτές να μοιράζονται την ίδια πληροφόρηση. Είναι κάτι που το κάνουμε συστηματικά γιατί πιστεύουμε πως εκτός από τους επενδυτές βοηθάμε και τις επιχειρήσεις να είναι συνεπείς».

Αλλαγές στη νομοθεσία

Ο δεύτερος στόχος σχετίζεται με αλλαγές στη νομοθεσία, με στόχο τον εκσυγχρονισμό και την ενσωμάτωση ευρωπαϊκών πρακτικών και οδηγιών. «Ξεκινήσαμε με εισήγηση ως προς το θέμα της εταιρικής διακυβέρνησης. Με τον νόμο αυτόν θεραπεύτηκαν θέματα τα οποία μπορεί να υπήρχαν στο παρελθόν. Και συνεχίζουμε σε αυτή την πορεία στο κομμάτι αυτών των αλλαγών, όπου βλέπουμε ότι μπορούμε να έχουμε χώρο για αλλαγές, λαμβάνοντας υπόψη την εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Οι συγκεκριμένες αλλαγές συμβάλλουν και στην αποτελεσματικότητα και την αξιοπιστία. Δεν προχωράμε μόνο τις υποθέσεις ελέγχων γρήγορα, αλλά για παράδειγμα, πλέον οι εταιρείες γνωρίζουν εκ των προτέρων τους χρόνους που θα απαιτηθούν όταν θα καταθέσουν ένα ενημερωτικό δελτίο για άντληση κεφαλαίων. Εάν τα στοιχεία είναι πλήρη και ανταποκρίνονται κατά ορθό τρόπο στην τυποποίηση που έχουμε κάνει θα εγκριθεί γρήγορα εφόσον πληροί τις προϋποθέσεις. Αυτό βοηθά στην ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς ως πηγή άντλησης βιώσιμων και αναπτυξιακών κεφαλαίων. Η επιτάχυνση στα ενημερωτικά δελτία έχει πλέον επιτευχθεί».

Ο τρίτος στόχος «για μένα πολύ σημαντικός και χαίρομαι επειδή θεωρώ ότι τον έχουμε πιάσει, αφορά την ενίσχυση και την ουσιαστική παρουσία μας στο εξωτερικό». Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ήδη συμμετέχει σε ομάδες εργασίας, τόσο στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA), όσο και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εποπτικών Αρχών Κεφαλαιαγοράς. «Δεν συμμετέχουμε απλά. Είμαστε ενεργοί στις ομάδες εργασίας, εκλέχθηκα για δεύτερη φορά μέλος στο ΔΣ της ESMA που σημαίνει ότι η ελληνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς συμμετέχει στο ανώτατο όργανο της Ευρωπαϊκής Εποπτικής Αρχής. Επιπλέον, συμμετέχω ως εκπρόσωπος του Διοικητικού Συμβουλίου της IOSCO, κάτι πολύ σημαντικό και ταυτόχρονα δύσκολο, προάγοντας έτσι την αγορά της Ελλάδας με τη συμμετοχή μας στα κορυφαία εποπτικά όργανα των διεθνών κεφαλαιαγορών». Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Αρχή στην οποία συμμετέχουμε, οι 51 δηλαδή εποπτικές Αρχές της Ευρώπης «μας ψήφισαν εκπρόσωπό τους στο Διοικητικό Συμβούλιο του Παγκόσμιου Οργανισμού των Εποπτικών Αρχών της Κεφαλαιαγοράς (IOSCO). Τέλος, εκλέχθηκα μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της επιτροπής εταιρικής διακυβέρνησης του ΟΟΣΑ. Αρα θεωρώ ότι πλέον η διεθνής παρουσία της Επιτροπής έχει ενισχυθεί σημαντικά και βρίσκεται πλέον σε όλα τα κορυφαία όργανα. Και αυτό έχει σημασία για την αξιοπιστία που αποκτά ως εποπτική Αρχή. Εχει ενισχυθεί η αξιοπιστία».

Φτάνοντας στο γλυκό και τον καφέ, η συζήτηση επικεντρώθηκε στους ελέγχους, τις χειραγωγήσεις, το ξέπλυμα χρήματος, τα κρυπτονομίσματα και όλα τα είδη καταχρηστικών συμπεριφορών, ακόμα και ποινικών αδικημάτων.

Καταρχήν, ο έλεγχος, η αξιολόγηση και η παρακολούθηση ξεκινά από μέσα, από την ίδια την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, απαντά με έμφαση η Λαζαράκου, δηλαδή πρώτα γίνεται η αξιολόγηση των κινδύνων σε κάθε περίπτωση και στη συνέχεια ακολουθεί ο προγραμματισμός για τους ελέγχους. Σε ό,τι αφορά την αγορά, η πρόεδρος περιέγραψε ένα περίπλοκο περιβάλλον, με νέα προϊόντα και νέες τεχνικές εξαπάτησης ή ξεπλύματος χρήματος. Χειραγώγηση δεν γίνεται μόνο με εσωτερική πληροφόρηση, για παράδειγμα, μπορεί να γίνει με «μαγείρεμα» οικονομικών αποτελεσμάτων ή με παραπλανητική διαφήμιση. Αλλα σημαντικά θέματα που αφορούν την προστασία του επενδυτικού κοινού, προκύπτουν από διαφορετικές περιπτώσεις μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται αδιαφανείς τρόποι υπολογισμού και πληρωμής των προμηθειών, π.χ. από χρηματιστηριακές εταιρείες, αναδόχους, αμοιβαία κεφάλαια κ.λπ.

Και τι ελέγχει η Επιτροπή; Η απάντηση ήταν «τα πάντα και με όλους τους τρόπους». Καταγράφονται και παρακολουθούνται π.χ. συναλλαγές online, ώστε να τεκμηριώνονται σωστά τυχόν αδικήματα. «Κάνουμε επιτόπιους ελέγχους. Προχωράμε σε θεματικούς ελέγχους, όπως για παράδειγμα το περιεχόμενο των διαφημίσεων ή των προμηθειών. Και αξιοποιούμε όλα τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας».

Mystery shoppers

Εντοπίζετε πολλές παρατυπίες; «Ναι» ήταν η απάντηση και για τον λόγο αυτόν έχει δοθεί έμφαση στην προληπτική εποπτεία. Οπως; «Εχουμε ήδη ξεκινήσει τους mystery shoppers. Πρόκειται για τα έμπειρα στελέχη της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς που παίζουν τον ρόλο του πελάτη». Οι έλεγχοι μέσω mystery shoppers πρόκειται να ενισχυθούν με νέα νομοθετική ρύθμιση, όπου θα δώσει μεγαλύτερη εξουσία στο τι μπορούν να κάνουν και θα αυξήσει τον ρόλο τους.

Στην ερώτηση για το πώς μπορεί ένας mystery shopper να μείνει κρυφός, ειδικά σε μικρές κοινωνίες, όπου όλοι γνωρίζουν όλους, ενώ ανοίγοντας έναν λογαριασμό θα φανεί ότι ενεργεί εκ μέρους της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, η Λαζαράκου ήταν καθησυχαστική: «Τα έχουμε σκεφτεί όλα. Αλλά δεν μπορούμε να πούμε το πώς διότι θα πάψουν να είναι mystery shoppers».

Είναι δυνατόν οι mystery shoppers να είναι και εξωτερικοί συνεργάτες; «Και αυτό το βλέπουμε», απάντησε, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. «Επιμένω πάντως στην προληπτική εποπτεία. Στόχος μου είναι να προλαμβάνουμε τις παραβάσεις και τις καταχρηστικές συμπεριφορές, ώστε να προστατεύουμε τους επενδυτές, να μην έχουμε θύματα».

Πηγή: Έντυπη έκδοση ΤΑ ΝΕΑ