Θοδωρής Λιβάνιος: Ενίσχυση της διαφάνειας στην τοπική αυτοδιοίκηση

Η θέσπιση δημόσιων δεικτών ποιότητας στην Αυτοδιοίκηση, με στόχο την πληρέστερη απεικόνιση της δραστηριότητάς της, προωθείται μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Εσωτερικών Θοδωρή Λιβάνιο, μέσω του νομοσχεδίου για την αναμόρφωση και τον εξορθολογισμό του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ.

Πόσο επιτακτική ήταν η ανάγκη για αλλαγές στην εκλογική διαδικασία;

Η εφαρμογή της απλής αναλογικής στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση, όπως ήταν προφανές, δημιούργησε μια σειρά προβλημάτων, τα οποία ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι θα οδηγούσαν σε παράλυση το μεγαλύτερο μέρος των δήμων και των περιφερειών της χώρας. Για αυτό στην προηγούμενη κυβερνητική θητεία εισήχθησαν μια σειρά παρεμβάσεων για τη διευκόλυνση της κυβερνησιμότητας των ΟΤΑ.

Δεν είναι δυνατόν την ίδια στιγμή που υπάρχει άμεση εκλογή του αιρετού μονοπρόσωπου οργάνου (δήμαρχο ή περιφερειάρχη), να μην διαθέτει το πρόσωπο αυτό την απαραίτητη πλειοψηφία για να εφαρμόσει το έργο για το οποίο τον εξέλεξαν οι πολίτες.

Αποτελούν αδήριτη ανάγκη η αυξημένη λογοδοσία και ο δημόσιος έλεγχος των πεπραγμένων των αυτοδιοικητικών Aρχών

Ο παραλογισμός του εκλογικού συστήματος που ίσχυσε στις εκλογές του 2019 αποτυπωνόταν ξεκάθαρα στην περίπτωση του δήμου Ορεστιάδας, όπου μπορεί μεν ο δήμαρχος να κέρδισε από την πρώτη Κυριακή αλλά δεν είχε πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο! Η οριστική λύση δόθηκε -όπως είχε δεσμευτεί η Νέα Δημοκρατία- τον Ιούνιο του 2021, όπου επανήλθε η πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο του δημάρχου και του περιφερειάρχη, ενώ ταυτόχρονα τέθηκε ποσοστό 43% για την εκλογή τους.

Από κει και πέρα, τις προηγούμενες ημέρες παρουσιάσαμε στο Υπουργικό Συμβούλιο το Σχέδιο Νόμου που αφορά στην αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού. Οι προτεινόμενες αλλαγές που προωθούνται, αποσκοπούν στην επιτάχυνση και τη βελτίωση της διαχείρισης του καθημερινού και πολυδιάστατου έργου των δημοτικών και περιφερειακών αρχών.

Οι συνθήκες πλέον έχουν ωριμάσει για να περάσουμε στο επόμενο βήμα, διευκολύνοντας και υποβοηθώντας το έργο των αυτοδιοικητικών φορέων.

Μέσω του νομοσχεδίου εισάγονται σημαντικές ρυθμίσεις για τη βελτίωση της λειτουργίας του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ, καθώς και καινοτόμες διαδικασίες όπως η συνεδρίαση ελέγχου πεπραγμένων των αυτοδιοικητικών αρχών, με στόχο τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια και λογοδοσία σε αντιστοιχία με το μοντέλο του κοινοβουλευτικού ελέγχου.

Τα προβλήματα στη λειτουργία των ΟΤΑ θα αποτελούν παρελθόν με τις αλλαγές αυτές;

Οφείλω να επισημάνω ότι ένας εκ των κεντρικών στόχων αποτελεί η προσαρμογή του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ στις αλλαγές που επέφερε ο Νόμος 4804/2021.

Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, κρίνεται αναγκαία η κατάργηση των νομοθετικών ρυθμίσεων που εισήχθησαν ειδικά για τη μεταβατική αυτοδιοικητική περίοδο 2019 – 2023, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα σοβαρά και συσσωρευμένα προβλήματα που προέκυψαν από την άκριτη εφαρμογή του συστήματος απλής αναλογικής του Ν. 4555/2018 επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ.

Ουσιαστικά, θα θέλαμε το νομοσχέδιο αυτό να λειτουργήσει ως μια «βαλβίδα αποσυμπίεσης» για τους ΟΤΑ. Ενδεικτικά, σας αναφέρω ότι σήμερα στους δήμους λειτουργούν 514 ΝΠΔΔ – Κοινωφελείς Επιχειρήσεις και 614 Σχολικές Επιτροπές. Σε ό,τι αφορά τα ΝΠΔΔ, κάθε ένα από αυτά οφείλει να διαθέτει διοικητική και οικονομική υπηρεσία.

Στην πλειονότητά τους είναι υποστελεχωμένα, ενώ συχνά η έλλειψη προσωπικού καλύπτεται de facto με μετακίνηση προσωπικού από άλλες κύριες δημοτικές υπηρεσίες. Οπως γίνεται εύλογα κατανοητό, η κατάσταση αυτή καθιστά συχνά δυσχερή την εύρυθμη λειτουργία των δήμων.

Οι συνδυασμοί και οι υποψήφιοι έχουν κλειδώσει. Τι δείχνουν τα στοιχεία;

Κατ’ αρχάς, πρέπει να τονίσουμε ότι για πρώτη φορά οι συνδυασμοί είχαν τη δυνατότητα υποβολής υποψηφιοτήτων μέσω της Ηλεκτρονικής Πύλης του υπουργείου Εσωτερικών, προκειμένου να διασφαλιστεί η διευκόλυνση των υποψηφίων στη διεξαγωγή της προεκλογικής διαδικασίας αλλά και να μειωθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των εκλογών.

Στις εκλογές του Οκτωβρίου κατέθεσαν δήλωση υποψηφιότητας 1.222 συνδυασμοί για τις δημοτικές εκλογές, έναντι 1.605 το 2019. Αντίστοιχα στις περιφερειακές εκλογές συμμετέχουν 78 συνδυασμοί, έναντι 102 το 2019. Οσον αφορά τον αριθμό των υποψηφίων δημοτικών συμβούλων, 63.906 διεκδικούν την ψήφο μας στις προσεχείς εκλογές, έναντι 68.105 το 2019, ενώ στη μάχη ρίχνονται και 80.405 υποψήφιοι πρόεδροι και σύμβουλοι δημοτικών κοινοτήτων.

Αξίζει να επισημανθεί ότι στις επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές μειώνεται ο συνολικός αριθμός των εκλεγμένων δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων.

Πώς θα γίνει η Αυτοδιοίκηση μια ανεξάρτητη, αποτελεσματική εξουσία;

Στόχος είναι η κατοχύρωση της λειτουργικής αυτοτέλειας της Αυτοδιοίκησης, με την άρση περιττών γραφειοκρατικών διαδικασιών, αλλά και την ενίσχυση της δημόσιας λογοδοσίας και της διαφάνειας. Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω της υλοποίησης της σύνταξης του Ενιαίου Κώδικα Αυτοδιοίκησης.

Τι θα περιλαμβάνει, λοιπόν, ο Ενιαίος Κώδικας Αυτοδιοίκησης;

Η σύνταξή του αποτελεί το μεγαλύτερο θεσμικό έργο και γι’ αυτό προχωράμε άμεσα στην υλοποίησή του. Σήμερα το θεσμικό πλαίσιο είναι κατακερματισμένο σε περισσότερους από 100 νόμους.

Σχεδιάζουμε, έως το καλοκαίρι του 2024, να υπάρχει συγκεντρωμένο σε ένα νομοθέτημα όλο το πλαίσιο που αφορά τους δήμους και τις περιφέρειες. Από τον τρόπο εκλογής τους και την οικονομική τους διαχείριση μέχρι το πώς διοικούνται.

Σαφείς αρμοδιότητες και σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας στην Αυτοδιοίκηση. Πόσο κοντά είμαστε;

Αυτό που με ρωτάτε, αποτελεί ένα διαχρονικό αίτημα των αυτοδιοικητικών φορέων. Αυτό ακριβώς επιθυμούμε και οραματιζόμαστε κι εμείς ως κυβέρνηση: μία ισχυρή αυτοδιοίκηση. Με δικό της βηματισμό, πάντα όμως με ξεκάθαρους κανόνες και διαφάνεια, με σαφείς αρμοδιότητες και ένα σύγχρονο πλαίσιο θεσμικής λειτουργίας. Πρέπει ανά πάσα στιγμή οι πολίτες να γνωρίζουν ποιος έχει την αρμοδιότητα και αναλόγως να κρίνουν την επάρκεια ή ανεπάρκεια των δράσεων του αρμόδιου φορέα.

Καινοτόμες διαδικασίες ελέγχου και λογοδοσίας…

Το νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ προσβλέπει, μεταξύ άλλων κεντρικών στόχων, στη δημιουργία δημόσιων δεικτών ποιότητας των δήμων και των περιφερειών για την ενίσχυση της δημόσιας λογοδοσίας και την επιβράβευση ΟΤΑ με βέλτιστες επιδόσεις.

Αποτελούν αδήριτη ανάγκη η αυξημένη λογοδοσία και ο δημόσιος έλεγχος των πεπραγμένων των αυτοδιοικητικών Αρχών, ώστε να ενισχυθεί η σχέση εμπιστοσύνης των πολιτών με την τοπική αυτοδιοίκηση και να αναδειχθούν ο ρόλος και οι πρωτοβουλίες τους. Οσο αυτόνομη και ανεξάρτητη αυτοδιοίκηση οραματιζόμαστε, τόσο αυστηρό θα είναι το ελεγκτικό πλαίσιο.