Και όμως η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θα είναι μικρότερη και λιγότερο άμεση

Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι ο πρωθυπουργός πήγε στις Βρυξέλλες αποφασισμένος να διεκδικήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στήριξη. Η χώρα είναι αντιμέτωπη, πέραν όλων των άλλων, και με μια μεγάλη χρηματοδοτική πρόκληση για να μπορέσει να αποκαταστήσει τις τεράστιες καταστροφές που έγιναν, να αποζημιώσει τεράστιες απώλειες ζωικού, γεωργικού και βιοτεχνικού κεφαλαίου και να κάνει τα μεγάλα έργα που θα θωρακίσουν τη Θεσσαλία και τη χώρα απέναντι στο υπαρκτό ενδεχόμενο να επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα.

Δεν έχω αμφιβολία επίσης ότι και η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν που πέραν από πρόεδρος της Επιτροπής είναι και ένα στέλεχος προερχόμενο από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα θα ήθελα να στηρίξει όσο μπορούσε μια κυβέρνηση που σε γενικές γραμμές έχει στηρίξει τις πολιτικές επιλογές της μεγαλύτερης «πολιτικής οικογένειας» της ΕΕ.

Όμως, ας είμαστε ειλικρινείς: η συνάντηση της 12ης Σεπτεμβρίου ήταν περισσότερο πετυχημένη στον τρόπο που η προσεκτική ενορχήστρωση των εξαγγελιών έδινε το επικοινωνιακό στίγμα «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη» παρά στον ίδιο το μέγεθος της ευρωπαϊκής βοήθειας.

Η «Ενωμένη Ευρώπη» δεν φτιάχτηκε για την αλληλεγγύη

Και αυτό γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φτιάχτηκε για την αλληλεγγύη. Φτιάχτηκε για την ενιαία αγορά και το κοινό νόμισμα. Ακόμη και ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, η Κοινή Αγροτική Πολιτική, το Ταμείο Ανάκαμψης αντιπροσωπεύουν μικρό μέρος της συνολικής δημόσιας δαπάνης.

Το δε Ταμείο Αλληλεγγύης φτιάχτηκε σχετικά αργά και ιστορικά είναι υποχρηματοδοτημένο, επιτρέποντας την κάλυψη μικρού μέρους των έκτακτων αναγκών που μπορεί να αντιμετωπίσουν κράτη μέλη.

Και όλα αυτά γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να εμπνέεται από μια αντίληψη ότι σκοπός της Ένωσης είναι να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα ενός ενιαίου οικονομικού χώρου, υπό την προϋπόθεση ότι επιδεικνύουν την αναγκαία δημοσιονομική πειθαρχία και αποδεικνύουν ότι είναι «συνετά» στη διαχείριση των πόρων. Δεν περιλάμβανε ποτέ επί της ουσίας μηχανισμούς αναδιανομής και άφηνε την πραγματική σύγκλιση στις «δυνάμεις της αγοράς» και στην «ατομική ευθύνη» κάθε κράτους μέλους.

Ο κύριος όγκος της βοήθειας είναι πόροι που θα παίρναμε ούτως ή άλλως ή θα μπορούσαμε να πάρουμε

Έτσι λοιπόν δεν είναι τυχαίο ότι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μιλούσε σήμερα για «πόρους που μπορεί να κινητοποιήσει» η Ελλάδα και όχι για πόρους που θα λάβει.

Και αυτό γιατί ο κύριος όγκος της βοήθειας είναι πόροι που θα παίρναμε ούτως ή άλλως ή θα μπορούσαμε να πάρουμε.

250 εκατομμύρια από κονδύλια του προηγούμενου ΕΣΠΑ 2014-2020 που δεν θα μπορούσαν να απορροφηθούν και θα διατεθούν μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Αναρωτιέται εδώ κανείς γιατί αυτοί οι πόροι παραλίγο να χαθούν και ποια προγράμματα ή έργα αφορούσαν.

500 εκατομμύρια από μια νέα αναθεώρηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Αυτό σημαίνει ότι 500 εκατομμύρια που αφορούσαν άλλα έργα και δράσεις του Ταμείου Ανάκαμψης δεν θα γίνουν και θα αξιοποιηθούν τώρα για την αντιμετώπιση των καταστροφικών πλημμυρών.

1,5 δισεκατομμύρια από το νέο ΕΣΠΑ, που αφορούν έργα που θα γίνουν στο πλαίσιό του. Αυτό αφορά μια αναπροσαρμογή των πόρων του ΕΣΠΑ και ως προς την κατεύθυνση και ως προς την πιο έγκαιρη καταβολή τους.

Δηλαδή μέχρι τώρα δεν έχουμε να κάνουμε με πόρους που μπορούν να περιγραφούν ως επιπλέον, νέα ευρωπαϊκή βοήθεια.

Αυτή θα μπορέσει να έρθει από το Ταμείο Αλληλεγγύης που μπορεί να διαθέσει έως και 400 εκατομμύρια ευρώ, αναλόγως του ύψους της ζημιάς.

Σημειώνουμε ότι όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις της κ. φον ντερ Λάιεν στην κοινή συνέντευξη με τον πρωθυπουργό, είναι ακόμη αντικείμενο σκληρής διαπραγμάτευσης ο συνολικός ετήσιος προϋπολογισμός του Ταμείου Αλληλεγγύης.

Και βέβαια μένει να δούμε εάν θα εξακολουθήσει να τηρείται ο κανόνας ότι το Ταμείο Αλληλεγγύης καλύπτει μικρό μέρος του συνολικού κόστους μιας φυσικής καταστροφής.

Την ίδια στιγμή – και με δεδομένο ότι η χώρα μας καλύπτει διάφορων ειδών ανάγκες με ευρωπαϊκούς πόρους – υπάρχει το ερώτημα εάν η όλη αναπροσαρμογή έργων και δράσεων και από το ΕΣΠΑ και από το Ταμείο Ανάκαμψης θα σημαίνει ότι θα ακυρωθούν κάποια έργα και κάποιες δράσεις ώστε να προκριθούν αυτά που αφορούν τις φετινές φυσικές καταστροφές και άρα ποιος θα είναι ο αρνητικός κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος τέτοιων ακυρώσεων.

Όλα αυτά διαμορφώνουν μια συνθήκη για την κυβέρνηση που είναι αρκετά πιο δύσκολη και πιεστική από όσο θα ήθελε να παραδεχτεί

Από την άλλη, είναι σαφές ότι το μέγεθος των καταστροφών, το κόστος των οποίων ακόμη δεν έχει εκτιμηθεί πλήρως, υπερβαίνει σημαντικά τα ποσά αυτά. Επομένως, είναι σαφές ότι θα χρειαστεί και μια σημαντική κινητοποίηση πόρων σε εθνικό επίπεδο. Εδώ θα μπορούσε κανείς να πει ότι η διατήρηση αναπτυξιακών ρυθμών και η σχετική βελτίωση στα δημόσια έσοδα θα καλύψει το κενό, όμως δύσκολα μπορούμε να μιλήσουμε για «πλεονάσματα» που θα καλύπτουν τις επιπλέον ανάγκες. Επιπλέον, το επόμενο διάστημα θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε και την πίεση από την ΕΕ για επιστροφή σε πρωτογενή πλεονάσματα αλλά και τις επιπτώσεις της αυξητικής τάσης συνολικά στα ευρωπαϊκά επιτόκια, άρα και του κόστους δανεισμού, ακόμη και εάν η επίτευξη της επενδυτικής βαθμίδας υποτίθεται ότι διευκολύνει τον εξωτερικό δανεισμό.

Όλα αυτά διαμορφώνουν μια συνθήκη για την κυβέρνηση που είναι αρκετά πιο δύσκολη και πιεστική από όσο θα ήθελε να παραδεχτεί, ένα τοπίο που ήταν πέραν των όποιων σχεδιασμών αλλά και πέραν του πλαισίου εντός του οποίου είχαν συνηθίσει να εργάζονται τα περισσότερα κυβερνητικά στελέχη.

Η κυβέρνηση δεν έχει στο κομματικό επίπεδο κάποιον άμεσο συγκρίσιμο αντίπαλο, δεδομένης και της κρίσης του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως, είναι με έναν τρόπο στη γωνία. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάποιες στιγμές ο χειρότερος αντίπαλος είναι η ίδια η πραγματικότητα.