Το νησί της τραγωδίας

Υπάρχει ένα ελληνικό νησί φορτωμένο ιστορία κι ανθρώπινες τραγωδίες. Για χρόνια ήταν λησμονημένο παρά τις ομορφιές, τους καλοπροαίρετους ανθρώπους και την ιδιαιτερότητα του τοπίου του. Σιγά σιγά όμως οι ιστορίες του έρχονται στο προσκήνιο και η άγρια ομορφιά του συγκλονίζει. Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν πρωτοβρέθηκα στα Κύθηρα. Ηταν φθινόπωρο του 1974. Είχαν προκηρυχθεί εκλογές, οι πρώτες μετά τη δικτατορία, κι έπρεπε να επισκεφθώ το νησί, που ανήκει στην Περιφέρεια Α’ Πειραιά και Νησιών. Δεν γνώριζα πολύ κόσμο, αλλά με αιχμαλώτισε αμέσως η βροχερή φθινοπωρινή αγριάδα της αραιοκατοικημένης υπαίθρου, οι καλοσυνάτοι αλλά αυστηροί άνθρωποι και τα γεμάτα ιστορία γραφικά του χωριουδάκια. Ηταν έρωτας με την πρώτη ματιά!

Ηρθαν στο μυαλό μου και πάλι σήμερα τα Κύθηρα λόγω του συγκλονιστικά ενδιαφέροντος βιβλίου του νέου συγγραφέα Πάνου Δημάκη, «Δεκαεπτά Κλωστές» (Κάπα Εκδοτική, 2022). Η υπόθεση αγκαλιάζει από κάθε πλευρά το νησί φέρνοντας ξανά στην επικαιρότητα ένα άγριο έγκλημα που έγινε εκεί στις αρχές του περασμένου αιώνα. Που βγήκε μέσα από τα σοκάκια των μεσαιωνικών του χωριών, τα ήθη και έθιμα που επικρατούσαν από εκατονταετίες και το μίσος και την οργή που καλλιεργούνταν από την απομόνωση και την οικονομική μιζέρια. Ενας φτωχός αλλά τίμιος  βιοπαλαιστής γίνεται θύμα πλεκτάνης ενός πανούργου αλλά ανήθικου εμπόρου και οδηγείται στην καταστροφή.

Τα ήθη της εποχής δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για την ενοχή του οδηγώντας τον στην απελπισία και τα ναρκωτικά. Αναγκάζεται να φύγει από το νησί, πηγαίνει στον Πειραιά όπου η κακή του τύχη συνεχίζεται και επιστρέφει φορτισμένος για εκδίκηση στα Κύθηρα όπου το δράμα κορυφώνεται. Στο γραφικό μεσαιωνικό χωριουδάκι των Καλοκαιρινών, στα δυτικά του νησιού, ξετυλίγονται οι πιο βίαιες στιγμές του δράματος. Που μου έφεραν στον νου δραματικά στιγμιότυπα από το δικό μου βιβλίο για τα Κύθηρα, των χρόνων της Αναγέννησης («Κατερίνα Σφόρτσα: Η Λύκαινα της Ρωμανίας», Libro).

Το νησί τότε υπέστη τη θηριώδη και καταστρεπτική εισβολή του κουρσάρου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα στην πρωτεύουσα (σημερινή Παλαιοχώρα) που κατέληξε στον εξανδραποδισμό πάνω από 600 κατοίκων. Οπως και κοντά στα τέλη του 18ου αιώνα, κάτω από τα δένδρα στη γραφική εκκλησία  του Αγίου Θεοδώρου, όπου αγανακτισμένοι χωρικοί έσφαξαν τους άρχοντες που συνέχεια τους αδικούσαν. Οι αναφορές στα Πιτσινιάνικα, στα Αρωνιάδικα, στον Ποταμό, στα Φράτσια και στο Κάστρο της Χώρας φέρνει στον νου τις τραγωδίες των χρόνων της Ενετικής κατοχής, όπως και του καταστρεπτικού σεισμού που προκάλεσε την καθίζηση ενός μέρους του κεντρικού νησιού.

Οι τραγικότητες της εποχής ζωντανεύουν έναν κόσμο που δεν υπάρχει πλέον, αλλά σηματοδοτεί και τα ήθη και τις νοοτροπίες ενός κόσμου που μέσα από τη δίνη των εξελίξεων έχουν πια δώσει σήμερα στο νησί μια πιο κοσμοπολίτικη και πιο ανοιχτή προς τους ξένους αντίληψη… Τα Κύθηρα, ένα νησί με τέλεια ρυμοτομία από τα χρόνια της εγγλέζικης εκεί παρουσίας, γεμάτο κάστρα, πυκνούς δρόμους και τραγικές ιστορίες αγναντεύει το πέρασμα προς την Κρήτη, συχνά αποκλεισμένο από αγριεμένες θάλασσες και ουρανούς που ξεσπούν τον θυμό τους πάνω στο βραχώδες τοπίο. Ενα μέρος που οι θύμησες από κάθε σπιθαμή εδάφους, γεμίζουν τον επισκέπτη με δέος για όσα έχουν εκεί εκτυλιχθεί…