Ο Αντώνης και η συλλογική μας συνείδηση

Εουμε κλείσει ήδη μία εβδομάδα από τότε που, στον απόηχο από τις πυρκαγιές στον Εβρο και στο «περίμενε» του Daniel, μας ταρακούνησε το βίντεο που κατέγραψε τον τρόπο με τον οποίον έφυγε από τη ζωή ο Αντώνης. Που αμέσως έγινε ο «Αντώνης μας».

Και το ταρακούνημα, δικαίως, δεν έχει ακόμη καταλαγιάσει. Δεν ξέρω αν είναι το σε συνεχές repeat καταγεγραμμένο στιγμιότυπο ή οι συνθήκες όχι μόνο του θανάτου αλλά και της ζωής του Αντώνη που δίνουν στο περιστατικό τη δραματική εκείνη διάσταση η οποία το συντηρεί στην κορυφή της ειδησεογραφίας και της συνείδησής μας. Προφανώς και τα δύο. Κι αυτή η αίσθηση ότι το γεγονός έχει περιγραφεί πριν καν συμβεί.

Επειδή ακριβώς είναι τόσο πυρηνικό και συμβολικό σε ό,τι αφορά την εκτροπή της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σαν να το «είδε» πριν από κάμποσες δεκαετίες ο Νίκος Καββαδίας κι έγραψε εκείνον τον στίχο στην «Εσμεράλδα». «Γράφει η προπέλα φεύγοντας ξοπίσω «σε προδίνω» / κι ο γρύλος το ξανασφυράει στριγγά του τιμονιού / Μη φεύγεις. Πες μου, το ‘πνιξες μια νύχτα στο Λονδίνο / ή στα βρωμιάρικα νερά κάποιου άλλου λιμανιού;».

Ας αφήσω όμως την ποίηση για να επιστρέψω στην πεζή πραγματικότητα.

Η κοινωνία είναι ακόμη συγκλονισμένη απ’ αυτήν την ανθρωποκτονία. Και όπως συμβαίνει συχνά σε ανάλογες περιπτώσεις, παίρνει το κρίμα πάνω της. Εδώ και μία εβδομάδα ακούω και διαβάζω για το πώς καταντήσαμε έτσι και ότι γίναμε απάνθρωποι και ότι παραγίναμε κυνικοί και κάτι άλλα περί του τέλους του πολιτισμού μας και ότι φταίμε όλοι και ότι ντρεπόμαστε και ότι κανονικοποιήσαμε τη βία και ότι συνηθίσαμε το τέρας γι’ αυτό και αρχίσαμε να του μοιάζουμε και άλλα τέτοια αυτομαστιγωτικά.

Συγγνώμη, πότε έγιναν αυτά; Εγώ βλέπω μια κοινωνία βαθιά συγκλονισμένη από το γεγονός. Που, έπειτα από μία εβδομάδα, δεν έχει καταλαγιάσει ο θυμός της. Που ζητά την τιμωρία των ενόχων όχι για εκδίκηση αλλά για να λειτουργήσει ως κόφτης στην αποθράσυνση.

Που εξακολουθεί να είναι σοκαρισμένη και να συζητά αυτά που έγιναν εκείνο το βράδυ στο λιμάνι του Πειραιά. Ακριβώς για να μην περάσουν στη λήθη και για να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη και το δίκιο του Αντώνη. Του Αντώνη που στον τόπο του, στον Αγιο Νικόλαο της Κρήτης, όλοι τον αγαπούσαν – έτσι τουλάχιστον διάβασα. Από πού κι ως πού λοιπόν αρχίζουμε να μοιάζουμε με το τέρας; Εγώ βλέπω μια κοινωνία σε εγρήγορση. Και όχι μόνο στα social media όπου οι αντιδράσεις ας πούμε ότι πολλαπλασιάζονται εξ αντανακλάσεως. Για τον Αντωνάκη – έτσι τον λένε – μου έχουν μιλήσει αυτές τις ημέρες άνθρωποι που ζουν τον δικό τους μόχθο, που δεν έχουν σχέση με τις κραυγές του Διαδικτύου. Κι αυτό μόνο παρήγορο μπορεί να είναι.

Και επειδή κάτι ακούω περί «μισαναπηρίας» όσον αφορά τις σπρωξιές στον καταπέλτη, ας μην ντύνουμε με ετικέτες τις ακραίες συμπεριφορές των ανθρώπων. Στο βίντεο που βλέπουμε και ξαναβλέπουμε έχει καταγραφεί αυτή η «στιγμή μηδέν».

Διότι μια στιγμή είναι, μια στιγμούλα που αφού ο Αντώνης, ο κάθε Αντώνης, έχει ανεβεί στον ανασηκωμένο καταπέλτη, αποφασίζεις αν θα απλώσεις το χέρι σου για να τον ανεβάσεις στο πλοίο και να τον σώσεις ή για να τον σπρώξεις στη δίνη της προπέλας. Η ίδια ακριβώς κίνηση είναι σε forward ή rewind. Και η απόφαση σ’ αυτήν την άτιμη τη στιγμούλα ένα όνομα έχει εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Μια επέτειος

Σαν σήμερα – με το παλιό ημερολόγιο – άρχισε πριν από 101 χρόνια η Καταστροφή της Σμύρνης. Ο «Διωγμός» όπως έμαθα να τον λέω από τους πρόσφυγες παππούδες μου. Και που, όσο τα χρόνια περνούσαν κι έμπαινα όλο και πιο βαθιά στην Ιστορία εκείνης της περιόδου και εκείνης της περιοχής, άλλαζαν οι εντυπώσεις. Ούτε Καταστροφή λοιπόν, ούτε Διωγμός. Προδοσία. Σκέτη προδοσία. Η μεγαλύτερη, κατά τη γνώμη μου, στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Και οι Μικρασιάτες «ανταπέδωσαν» αυτήν την προδοσία προσφέροντας στους υπόλοιπους Ελληνες – που τους υποδέχτηκαν ως «πρόσφηγκες» και «τουρκόσπορους» – τον πολιτισμό τους.