Ρητορική μίσους: Οδηγίες για το πώς να αντιμετωπίζουμε τις επιθέσεις

Τη Διεθνή Ημέρα Δημοκρατίας που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου με πρωτοβουλία της Διακοινοβουλευτικής Ένωσης (IPU) από το 1997, η οποία και υιοθετήθηκε από το 2007 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, είναι καίρια στιγμή να θυμηθεί κανείς τα όρια της δημοκρατικής έκφρασης έναντι της ρητορικής μίσους που ολοένα και αυξάνεται στις σύγχρονες κοινωνίες.

«Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει» λέει η λαϊκή παροιμία, αλλά τι μπορούμε να κάνουμε, προκειμένου να προστατέψουμε τον εαυτόν μας;

Τι είναι η «ρητορική μίσους»

Ακόμη και το ειδησεογραφικό πρακτορείο «Reuters» στα δωρεάν διαδικτυακά του μαθήματα προς τους δημοσιογράφους, δίνει συγκεκριμένες οδηγίες για το πώς μπορούμε οι δημοσιογράφοι -και δη οι γυναίκες που καταγράφεται ότι είναι πιο ευάλωτες στο να πέσουμε θύματα- να λάβουμε συγκεκριμένα μέτρα, προκειμένου να θωρακίσουμε τον εαυτόν μας έναντι των διαδικτυακών επιθέσεων.

Τι σημαίνει όμως «ρητορική μίσους»; Είναι η έκφραση ή ο δημόσιος λόγος που με την ευρεία τους έννοια είναι ρατσιστικά, αφού είτε απαξιώνουν ένα άτομο ή μια ομάδα είτε ενθαρρύνουν σε μίσος ή άσκηση βίας προς κάποιον ή κάποιους με βάση το έθνος, τη φυλή, τη θρησκεία, την αναπηρία ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό.

«Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει»

Πώς μπορούμε να θωρακιστούμε απέναντι στις επιθέσεις

Είτε πρόκειται για διαδικτυακή εκδήλωση της επίθεσης είτε για άλλου τύπου εκτός ίντερνετ έκφραση ρατσιστικού λόγου που υποκινεί σε μίσος, κάποιες φορές για όλους μας είναι δύσκολο να διακρίνουμε επακριβώς εάν πρόκειται όντως για ρητορική μίσους. Ιδίως σε ό,τι αφορά το διαδίκτυο, αυτό μπορεί να γίνει πιο έντονο.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι πάντα μας δημιουργούν τέτοιου τύπου συμβάντα μια έντονη συναισθηματική φόρτιση, την οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε, είτε είμαστε οι άμεσοι αποδέκτες είτε απλώς οι μάρτυρες. Κι αυτό θέλει από μέρους μας ετοιμότητα, εκπαίδευση και εγρήγορση για το πώς να αντιδρούμε σε τέτοιες καταστάσεις.

Τα οκτώ βήματα που μπορούμε να υιοθετήσουμε

Σύμφωνα με σχετικές οδηγίες που δίνουν προς όλους τα Ηνωμένα Έθνη, υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε, προκειμένου να διαχειριστούμε αυτές τις δύσκολες περιπτώσεις.

Καταρχάς, ας μην θεωρήσουμε ότι δεν μας αφορούν προσωπικά, εάν είμαστε απλώς μάρτυρες ενός αντίστοιχου γεγονότος, γιατί μια μέρα μπορεί να έρθει και η δική μας σειρά και οφείλουμε με τη στάση μας να πάρουμε θέση και να βοηθήσουμε προς την κατεύθυνση της εξάλειψης αυτών των φαινομένων.

• Παύση: Είναι σημαντικό να δίνουμε χρόνο, μόλις ακουστεί ένα ρατσιστικό σχόλιο ή γραφτεί κάτι σε διαδικτυακό περιεχόμενο, προκειμένου να σταματήσουμε την αλυσίδα του μίσους ή της παραπληροφόρησης. Όταν σταθούμε ένα λεπτό πριν μοιραστούμε ή αναπαραγάγουμε κάτι τέτοιο και το σκεφτούμε, ήδη έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα. Υπάρχει και σχετική καμπάνια από τα Ηνωμένα Έθνη με σχετικό hashtag: #PledgetoPause.
• Έλεγχος συμβάντος: Η διασταύρωση μιας είδησης, φωτογραφίας ή βίντεο είναι μείζονος σημασίας, προκειμένου να μην συμμετέχει κανείς σε αναπαραγωγή προπαγάνδας.
• Αντίδραση: Όταν είναι δυνατόν, καλύτερα να μην παραμένουμε σιωπηλοί, είτε στοχοποιούνται οι άλλοι με μια δήλωση είτε εμείς. Ενδείκνυται να μιλάμε ήρεμα, να κάνουμε σαφές ότι διαφωνούμε και να παραθέτουμε γεγονότα από αξιόπιστες πηγές ως επιχειρήματα. (Βεβαίως αυτή η οδηγία αφορά τη φυσική παρουσία, διαδικτυακά είναι σημαντικό να απέχουμε, σύμφωνα με το Reuters, να μην βοηθάμε στην εξάπλωση και στο να δίνουμε υπόσταση σε τέτοιο περιεχόμενο και κυρίως να μην εκθέτουμε τον εαυτόν μας σε κίνδυνο για την ψυχική μας υγεία.

Θέλει από μέρους μας ετοιμότητα, εκπαίδευση και εγρήγορση για το πώς να αντιδρούμε σε τέτοιες καταστάσεις.

• Πρόκληση: Ένας τρόπος αντιμετώπισης είναι να εξαπλώσει κανείς τη δική του θετική αφήγηση έναντι της ρητορικής μίσους, αλλά η μεγάλη πρόκληση είναι το μήνυμα να εκπέμπει ανεκτικότητα, ισότητα και αλήθεια ως άμυνα σε όποιον στοχοποιείται από τη ρητορική μίσους.
• Υποστήριξη: Η δημόσια θέση και στάση προς όποιον βάλλεται, είναι ευθύνη του κάθε ατόμου.
• Αναφορά: Σε διαδικτυακές επιθέσεις πρέπει να γίνεται αναφορά των συμβάντων στις πλατφόρμες, αλλά και σε όλες τις σοβαρές υποθέσεις είναι σημαντικό να γίνεται αναφορά προς τις αρμόδιες αρχές, φορείς ή και σε σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες καταγραφής.
• Εκπαίδευση: Προκειμένου να γίνει συνείδηση στον κάθε άνθρωπο το τι εστί η ρητορική μίσους και πώς μπορεί να αποφεύγεται, χρειάζεται εκπαίδευση σε αυτό το κομμάτι είτε με καμπάνιες σχετικές είτε με εκπαιδευτικά προγράμματα.
• Δέσμευση: Η συμμετοχή σε κάποιον σχετικό οργανισμό ή μιας δημόσιας πρωτοβουλίας για το θέμα βοηθάει τόσο την κοινότητα όσο και την κοινωνία να αποτρέπονται ή να αποφεύγονται πρακτικές που νοούνται ως ρητορική μίσους.