«Έχει περάσει πολύς καιρός, θα είναι δύσκολο, η επιτυχία είναι απίθανη. Αλλά έχουμε ηθικό χρέος να μην σταματήσουμε ποτέ να αναζητούμε αυτούς που αγνοούνται».
Ο αριστερός πρόεδρος της Χιλής, Γκάμπριελ Μπόριτς, δεν μάσησε τα λόγια του όταν προανήγγειλε τον περασμένο Μάρτιο -έναν χρόνο μετά την επίσημη ανάληψη καθηκόντων- την πρώτη στα χρονικά της λατινοαμερικανικής χώρας έρευνα για τους αγνοούμενους της χούντας Πινοσέτ.
Υπέγραψε το σχετικό προεδρικό διάταγμα λίγο πριν από την 50η «μαύρη» επέτειο από το πραξικόπημα της 11ης Σεπτεμβρίου του 1973, με το οποίο ανετράπη η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε.
«Η δικαιοσύνη άργησε πολύ», διακήρυξε ο 37χρονος Μπόριτς.
Στα 17 χρόνια που διήρκεσε η υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ χούντα (1973-1990), δεκάδες χιλιάδες αντιφρονούντες συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν από το στυγνό καθεστώς του Αουγκούστο Πινοσέτ.
Εκατοντάδες παραμένουν «αγνοούμενοι» μέχρι και τώρα.
Στο επίκεντρο του Εθνικού Σχεδίου Έρευνας για την Αλήθεια και τη Δικαιοσύνη είναι πάνω από 1.000 «βίαια εξαφανισθέντες».
Ο αριθμός τους εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 1.092 και 1.162.
Συνολικά επί δικτατορίας Πινοσέτ -από τις πιο αιματηρές στην πολύπαθη ιστορία της Λατινικής Αμερικής- υπολογίζεται ότι 40.000 αντιφρονούντες βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν.
Σε πάνω από 3.000 ανέρχεται ο αριθμός εκτελεσθέντων και εξαφανισθέντων.
Κατά τα προηγούμενα χρόνια εντοπίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν τα λείψανα μόλις 307 αγνοουμένων, βάζοντας τέλος σε ένα πολυετές μαρτύριο για τις οικογένειές τους.
Μέχρι και σήμερα, η αναζήτηση των υπόλοιπων βάρυνε επί της ουσίας τις πλάτες και τις ψυχές των συγγενών τους.
Ζητούν απαντήσεις διαδηλώνοντας, κάνοντας απεργίες πείνας και προσφεύγοντας στη Δικαιοσύνη.
Κάποιοι κατάφεραν μέσω της νομικής οδού να εντοπίσουν τους τόπους ταφής των δικών τους.
Άλλοι, που δεν έχουν καν αυτή τη δυνατότητα, ελπίζουν στη δικαίωση με την πρωτοβουλία Μπόριτς.
Όμως το «πέπλο» μιας συστημικής σιωπής παραμένει πυκνό, ακόμη και τώρα…
Καλλιτεχνική έκθεση στο Σαντιάγο σε πρώην κέντρο κράτησης και βασανιστηρίων επί χούντας
Ιστορίες φρίκης
Τα περισσότερα λείψανα θυμάτων της δικτατορίας Πινοσέτ που έχουν μέχρι στιγμής εντοπιστεί -κάποια βαθιά στην έρημο- δεν ήταν παρά θραύσματα οστών και δόντια.
Δεκάδες σοροί «εξαφανισμένων» αντίθετα -περίπου 200 σύμφωνα με έκθεση του χιλιανού στρατού το 2001, τουλάχιστον 400 σύμφωνα με καταθέσεις στο πλαίσιο μετέπειτα δικαστικής έρευνας- πετάχτηκαν στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Δημοσιοποιώντας το 2003 μακάβριες λεπτομέρειες από τις μαρτυρίες 12 συνταξιούχων μηχανικών ελικοπτέρων, η εφημερίδα La Nación έκανε λόγο για οργανωμένο σχέδιο, που έφεραν σε πέρας η Διοίκηση Αεροπορίας Στρατού και η μυστική αστυνομία του Πινοσέτ, η DINA.
Στόχος ήταν να καταστραφούν ενοχοποιητικά στοιχεία για μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη χούντα.
«Έγιναν τουλάχιστον 40 τέτοιες πτήσεις» κατά την περίοδο 1974-78, ανέφερε η χιλιανή εφημερίδα.
«Σε καθεμιά φόρτωναν 8 έως 15 δέματα (πτώματα τυλιγμένα με πανιά και με βαρίδια) σε ελικόπτερα Puma», επεσήμανε.
«Μερικά δεν είχαν καν το σχήμα σώματος. Ήταν μικρότερα, περιέχοντας μόνο υπολείμματα» λειψάνων.
Άλλες σοροί λέγεται μέχρι και ότι πετάχτηκαν σε ηφαίστεια για να εξαφανιστούν από «προσώπου Γης».
Χρόνια μετά το τέλος της δικτατορίας εν τω μεταξύ είχε παγιωθεί ένα καθεστώς συγκάλυψης της φρίκης.
Προς τούτο είχε φροντίσει το ίδιο το καθεστώς Πινοσέτ με τον περιβόητο Νόμο περί Αμνηστίας, του 1978.
Επί της ουσίας απαγόρευε τις διώξεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την πρώτη πενταετία της χούντας.
Κάπως έτσι επιχειρήθηκε οι «εξαφανισμένοι» και η συλλογική μνήμη της Χιλής να καταδικαστούν στη λήθη.
«Σπάζοντας» τη συγκάλυψη
Αφότου άνοιξε επιτέλους ο δρόμος για τη διερεύνηση όλων των εγκλημάτων της χούντας, πολλά μέλη της δικτατορίας καταδικάστηκαν -πλην βέβαια του ίδιου του Πινοσέτ, που πέθανε το 2006 χωρίς να λογοδοτήσει.
Αρκετοί από τους καταδικασθέντες, δε, έπεσαν στα «μαλακά», με μειωμένες ποινές και εγκλεισμό στην Πούντα Πέουκο: μια πολυτελή φυλακή που χτίστηκε στην μητροπολιτική περιοχή του Σαντιάγο ειδικά για μέλη της χούντας που καταδικάστηκαν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σε αυτό το φόντο ο στρατός της Χιλής τηρεί ένα άτυπο σύμφωνο σιωπής για τη βίαιη ιστορία του, προβάλλοντας σημαντικά εμπόδια στην αναζήτηση της αλήθειας και της Δικαιοσύνης.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας δεν παρέδωσαν ποτέ τους φακέλους από την εποχή της δικτατορίας, ισχυριζόμενες ότι έχουν καταστραφεί.
Παρέχουν συγκεκριμένα στοιχεία σε δικαστικές υποθέσεις μόνο εφόσον ζητηθεί.
Ακόμη και το νέο Εθνικό Σχέδιο Έρευνας για την Αλήθεια και τη Δικαιοσύνη δεν προβλέπει ανάκριση στρατιωτικών για την άντληση περισσότερων πληροφοριών.
Σχεδόν εξίσου παρελκυστικός αποδεικνύεται εν τω μεταξύ και ο μέχρι στιγμής ρόλος της Νομικής Ιατρικής Υπηρεσίας (SML), η οποία είναι επιφορτισμένη με τις ιατροδικαστικές εξετάσεις.
Μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο αποκαλύφθηκε ότι είχε αφήσει για χρόνια να σαπίζουν σε ένα υγρό υπόγειο 89 χάρτινες κούτες με υπολείμματα λειψάνων θυμάτων της χούντας, τα οποία είχαν εντοπιστεί σε έρευνες το 2001.
Φυσικά, δεν είχε γίνει έως τώρα καμία έρευνα για την ταυτοποίησή τους.
Το «φάντασμα» του Πινοσέτ συνεχίζει να πλανάται πάνω από τη Χιλή
Στη «σκιά» του Πινοσέτ
Πλέον η εθνική ιατροδικαστική υπηρεσία της Χιλής έχει αποκτήσει νέο διευθυντή, που υπόσχεται εντατικοποίηση των ερευνών και αξιοποίηση των εκατοντάδων δειγμάτων DNA που έχουν συγκεντρωθεί από συγγενείς των εξαφανισμένων.
Εμπειρογνώμονες έχουν αρχίσει ανασκαφές σε νέες τοποθεσίες για τον εντοπισμό λειψάνων, με ώθηση τη νέα κρατική χρηματοδότηση.
Στη μάχη έχουν επίσης ριχτεί 17 δικαστές, εστιασμένοι σε εκκρεμείς υποθέσεις παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη χούντα.
Βάσει του κυβερνητικού Εθνικού Σχεδίου, θα γίνει συγκέντρωση, ψηφιοποίηση και διασταύρωση όλων των σχετικών αρχείων, φακέλων και στοιχείων, που μέχρι και σήμερα είναι διάσπαρτα σε κυβερνητικές υπηρεσίες και οργανώσεις.
Η επίσημη έρευνα «δεν είναι χάρη στις οικογένειες των αγνοουμένων», τόνισε ο πρόεδρος Γκάμπριελ Μπόριτς.
«Είναι καθήκον απέναντι στο κοινωνικό σύνολο να δοθούν οι απαντήσεις που αξίζει και χρειάζεται η χώρα».
Πολλοί ωστόσο εκφράζουν φόβους ότι μέχρι να γίνει αυτό θα περάσουν πολλά ακόμη χρόνια.
Δεν είναι μόνο το απογοητευτικό αποτέλεσμα ανάλογων ερευνών που έγιναν σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, που επίσης βίωσαν στρατιωτικές χούντες κατά τις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80.
Είναι επίσης το γεγονός ότι το «φάντασμα» του Αουγκούστο Πινοσέτ -που πέθανε σε βαθιά γεράματα, σε κατ’ οίκον περιορισμό και ατιμώρητος- συνεχίζει να πλανάται πάνω από τη Χιλή.
Μια χώρα που ταλαντεύεται… ψυχεδελικά μεταξύ της αλλαγής σελίδας στην ιστορία της και της προσκόλλησης στο αμαρτωλό παρελθόν της, διατηρώντας ακόμη σε ισχύ το Σύνταγμα της χούντας.
Η προοδευτική τροποποίηση που πρότεινε ο πρόεδρος Μπόριτς καταψηφίστηκε προ έτους σε δημοψήφισμα, εν μέσω εκστρατείας παραπληροφόρησης από την υπερσυντηρητική δεξιά.
Φέτος, έπειτα από εκλογές για την ανάδειξη Συντακτικού Συμβουλίου, τα «ηνία» της συνταγματικής μεταρρύθμισης ανέλαβε το ακροδεξιό Ρεπουμπλικανικό κόμμα, που αντιτίθεται στη διαδικασία και απαρτίζεται από απολογητές της χούντας.
Κάτι που αναμένεται εξάλλου να φανεί και με την κατάθεση της νέας πρότασης, η οποία θα τεθεί σε νέο δημοψήφισμα, στις 17 Δεκεμβρίου.
Οι Παλαιστίνιοι μήνυσαν το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την υποστήριξη του στο Ισραήλ, με την αγωγή να αναφέρει ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρακάμπτει το νόμο για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ο κ. Ελπιδοφόρος συνεχάρη, κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής τους επικοινωνίας, την κα Γκίλφοϊλ για την υποψηφιότητά της, εκφράζοντας τις ευχές του για επιτυχία σ’ αυτόν τον σημαντικό ρόλο.
Ο Ίγκορ Κιρίλοφ δολοφονήθηκε έξω από πολυκατοικία στη Μόσχα. Λίγες ώρες μετά η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας ανακοίνωσε πως εκείνη κρύβεται πίσω από τη δολοφονία του Ρώσου αντιστράτηγου.
Η Cat Power έρχεται στην Αθήνα στις 30 Μαΐου φέρνοντας μαζί της όλες τις επιτυχίες του Μπομπ Ντίλαν από τη θρυλική συναυλία του στο Royal Albert Hall το 1966.
