Όταν ο Φερνάντο Μποτέρο ζωγράφισε τα βασανιστηρία στο Άμπου Γκράιμπ

Ο Φερνάντο Μποτέρο ήταν αναμφισβήτητα ανάμεσα στους πιο διάσημους ζωγράφους όσο ήταν στη ζωή, πηγαίνοντας κόντρα στον κανόνα που θέλει τους καλλιτέχνες να δοξάζονται μετά θάνατον.

Ακόμα και άνθρωποι που δεν γνώριζαν το όνομά του αναγνώριζαν τον τρόπο του να δίνει όγκο στα πάντα, στους πίνακες και τα γλυπτά του, από ανθρώπους και ζώα μέχρι αυτοκίνητα και φρούτα.

Η δημοτικότητα της τέχνης του Μποτέρο τον έκανε πλούσιο -αρκετά πλούσιο ώστε να έχει δωρίσει σε μουσεία της πόλης του στη γενέτειρά του, την Κολομβία, τη συλλογή του με έργα καλλιτεχνών όχι λιγότερο διάσημων στην εποχή τους από τον ίδιο: Max Beckmann, Edgar Degas, Salvador Dali, Pablo Picasso και πολλοί άλλοι.

Δείτε το βίντεο με τα έργα του Άμπου Γκράιμπ

Τέχνη για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Ξαφνικά, τo 2005, ο 74χρονος, τότε, Μποτέρο εξέπληξε τους πάντες όταν αφιέρωσε μια σειρά έργων στα βασανιστήρια των Ιρακινών κρατουμένων από το αμερικανικό προσωπικό ασφαλείας στο κέντρο κράτησης Abu Ghraib, δυτικά της Βαγδάτης.

«Έχω έναν φίλο» είπε ο Μποτέρο «που έχει ένα μικρό περιοδικό στην Κολομβία. Όταν του μίλησα για αυτές τις εικόνες, είπε: «Ακούγεται πολύ ενδιαφέρον. Γιατί δεν τις δημοσιεύουμε;». Έτσι του έδωσα μερικές, και την επόμενη κιόλας μέρα έλαβα νέα από το Agence France Presse, το Associated Press στις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμη και από εφημερίδες στην Κίνα, στη Ρωσία και φυσικά στις αραβικές χώρες. Όλοι ήθελαν να γράψουν γι’ αυτές. Είναι εκπληκτικό το πώς όλοι γνωρίζουν για τα πάντα τόσο γρήγορα πλέον».

Η ευγενική και αστική συμπεριφορά του ταιριάζει σε κάποιον που η μελέτη της τέχνης τον οδήγησε πριν από πολύ καιρό από την Κολομβία στην Ισπανία και την Ιταλία και σε περιόδους διαμονής στην Πόλη του Μεξικού και τις Ηνωμένες Πολιτείες προτού εγκατασταθεί στο Παρίσι.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη 𝒦 (@festering_vomitous_mass)

Πώς ξεκίνησε η σειρά Abu Ghraib

«Όλος ο κόσμος και εγώ προσωπικά ήμασταν πολύ σοκαρισμένοι από το γεγονός ότι οι Αμερικανοί βασάνιζαν κρατούμενους στην ίδια φυλακή με τον τύραννο που ήρθαν να απομακρύνουν» είπε. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζονται ως υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φυσικά ως καλλιτέχνης σοκαρίστηκα πολύ με αυτό και θύμωσα. Όσο περισσότερο διάβαζα, τόσο περισσότερο παρακινούμουν. Νομίζω ότι το άρθρο του Seymour Hersh ήταν το πρώτο που διάβασα. Ήμουν σε ένα αεροπλάνο και πήρα ένα μολύβι και ένα χαρτί και άρχισα να ζωγραφίζω. Στη συνέχεια έφτασα στο στούντιό μου και συνέχισα με ελαιογραφίες. Μελέτησα όλο το υλικό που μπορούσα. Δεν είχε νόημα να αντιγράψω, απλώς προσπαθούσα να οπτικοποιήσω αυτό που πραγματικά συνέβαινε εκεί».

Συνολικά, δημιούργησε 87 σχέδια και πίνακες ζωγραφικής σχετικά με το θέμα.

Η γκαλερί του στη Νέα Υόρκη, η οποία παρουσίασε το έργο του Abu Ghraib για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες, έλαβε αρκετά μηνύματα μίσους καθώς ορισμένοι επισκέπτες προφανώς αντιλαμβάνονταν το έργο ως αντιαμερικανικό.

Photo: YouTube

«Δεν είναι καθόλου προς πώληση»

«Δεν είναι αντιαμερικανικό» δήλωσε εμφατικά ο Μποτέρο. «Κατά της κτηνωδίας, κατά της απανθρωπιάς, ναι. Παρακολουθώ πολύ στενά την πολιτική. Διαβάζω πολλές εφημερίδες κάθε μέρα. Και τρέφω μεγάλο θαυμασμό για αυτή τη χώρα. Είμαι σίγουρος ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων εδώ δεν το εγκρίνει αυτό. Και ο αμερικανικός Τύπος είναι αυτός που είπε στον κόσμο ότι αυτό συμβαίνει. Έχετε την ελευθερία του Τύπου που κάνει κάτι τέτοιο δυνατό».

Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τον Μποτέρο ότι προσπάθησε να επωφεληθεί από τις εικόνες του Abu Ghraib, τουλάχιστον όχι άμεσα.

«Δεν είναι καθόλου προς πώληση» δήλωσε.

Αντίθετα, είχε προσφερθεί να τις δώσει σε οποιοδήποτε μουσείο που θα δεσμευόταν να διατηρήσει   κάποιες από αυτές σε συνεχή προβολή.

«Η ελπίδα μου είναι ότι δεν θα εξαφανιστούν στις αποθήκες κάποιου μουσείου» είπε.

«Η τέχνη είναι σημαντική στον χρόνο»

Ο Μποτέρο σαφώς δεν μπόρεσε να αποφύγει την κατακραυγή που έκανε η σειρά του Abu Ghraib κατά της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τι πίστευε ότι θα καταφέρει το έργο του που δεν το πέτυχαν οι διαβόητες φωτογραφίες;

«Η τέχνη είναι σημαντική στον χρόνο» είπε. «Φέρνει ένα είδος προβληματισμού για το θέμα. Έχουμε αναλύσει αυτό το πράγμα από τις σελίδες των εκδόσεων και τα βιβλία, αλλά κατά κάποιον τρόπο αυτή η οπτική ενός καλλιτέχνη ολοκληρώνει αυτό που συνέβη. Μπορεί να κάνει ορατό αυτό που είναι αόρατο, αυτό που δεν μπορεί να φωτογραφηθεί. Σε μια φωτογραφία κάνεις απλώς ένα κλικ, αλλά στην τέχνη πρέπει να βάλεις τόση ενέργεια. Αυτή η συγκέντρωση ενέργειας και προσοχής λέει κάτι που τα άλλα μέσα δεν μπορούν να πουν.

»Πείτε το πίστη στη ζωγραφική. Οι περισσότεροι ζωγράφοι που γνωρίζω την εκφράζουν με κάποιους όρους».

Η Γκερνίκα του Πικάσο / Photo: Public Domain

Όπως η «Γκερνίκα»

Όταν ένας ζωγράφος επιχειρεί να μπει σε ένα τόσο οδυνηρό έδαφος όπως το να κάνει τα βασανιστήρια ζωγραφικό θέμα, πώς ξέρει πότε να σταματήσει;

«Μια μέρα, δεν είχα τίποτα άλλο να πω» είπε ο Μποτέρο. «Νιώθεις κάπως άδειος και κάπως ήσυχος. Έχεις βγάλει όλο τον θυμό και την απογοήτευσή σου. Αυτό που μένει είναι η πεποίθηση ότι έκανες κάτι σωστό και αναγκαίο.

»Η τέχνη είναι σημαντική, γιατί όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να ξεχνούν, η τέχνη τους υπενθυμίζει τι συνέβη. Όπως η «Γκερνίκα». Οι άνθρωποι δεν θα θυμόντουσαν σήμερα την τραγωδία της Γκερνίκα αν δεν υπήρχε αυτός ο πίνακας».

Υπενθυμίζοντας τις συνθήκες της ξέφρενης παραγωγής της μεγάλης αντιπολεμικής δήλωσης του Πικάσο – ένα διάλειμμα ανάμεσα στα πορτρέτα της τότε ερωμένης του, Ντόρα Μάαρ – ο Μποτέρο περιέγραψε τη δική του εμμονή για ενάμιση χρόνο με το Αμπού Γκράιμπ ως «μια παρένθεση».

«Υπάρχουν πάντα τα αιώνια θέματα της ζωγραφικής και μετά υπάρχει κάτι που σε βγάζει από αυτά. Δεν είναι η πρώτη φορά που το έκανα. Τη δεκαετία του ’60 έκανα πολλά σατιρικά πορτρέτα δικτατόρων. Το 2000 έκανα μια σειρά πινάκων για την τραγωδία της χώρας μου, τους αγώνες της με τη διακυβέρνηση και τον γκανγκστερισμό των βαρόνων των ναρκωτικών. Τους δώρισα στο Εθνικό Μουσείο της Μπογκοτά».

*Με στοιχεία από sfgate.com