Και όμως η κοινωνία εξακολουθεί να αναζητά την Αριστερά

*Το δεύτερο από τα 4 κεφάλαια για το τι είναι Αριστερά σήμερα

Υπάρχει εδώ και καιρό και από διάφορες πλευρές μια ολόκληρη φιλολογία που συμπυκνώνεται στο ότι οι κοινωνίες έχουν γυρίσει την πλάτη στην Αριστερά.

Μάλιστα, ορισμένοι δεν επικαλούνται απλώς κάποια εκλογικά αποτελέσματα, αλλά μια βαθύτερη ιδεολογική μεταστροφή των σύγχρονων κοινωνιών.

Σύμφωνα με αυτό το αφήγημα πλέον οι κοινωνίες δεν ελκύονται από ιδανικά ριζικού εκδημοκρατισμού, κοινωνικής ισότητας και βαθιών κοινωνικών αλλαγών. Αντιθέτως, όταν δεν βολεύονται στην «κανονικότητα» του «υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού», αναζητούν περισσότερο αυταρχικές και συντηρητικές λύσεις.

Διάφορα παραδείγματα αναφέρονται προς επίρρωση αυτού του ισχυρισμού: από τον Τραμπ και την απήχηση που είχε σε τμήματα της λευκής εργατικής τάξης σε περιοχές που επλήγησαν από την αποβιομηχάνιση, μέχρι τον τρόπο που ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν εκπροσωπεί μεγάλο μέρος από τα παραδοσιακά εργατικά στρώματα που σε παλαιότερες εποχές εκπροσωπούσε το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ενδυναμώνεται και με τη διαρκή επίκληση των μεγάλων πολιτικών αποτυχιών της περασμένης δεκαετίας στην Ευρώπη. Την αποτυχία – και σήμερα κρίση – του ΣΥΡΙΖΑ, την αδυναμία των PODEMOS να φέρουν την ανατροπή, τον τρόπο που όχι μόνο έχασε την ηγεσία των Εργατικών ο Τζέρεμι Κόρμπιν, αλλά και σήμερα ο Κιρ Στάρμερ εκκαθαρίζει πλήρως το κόμμα από κάθε σχέση με αριστερές αναφορές.

Σε άλλες περιπτώσεις αυτή η υποτιθέμενη ρήξη στη σχέση της αριστεράς με την κοινωνία παρουσιάζεται με όρους θριαμβολογικούς, ως μια νίκη στην πάλη των ιδεών και των πολιτικών αντιλήψεων, σε άλλες παρουσιάζεται ως η βασική αιτία που ενισχύεται η ακροδεξιά μέσα από το διαβόητο σχήμα των «δύο άκρων».

Δεν έχω αντίρρηση να συμφωνήσω ότι όντως υπάρχει ένα πρόβλημα στη σχέση συγκεκριμένων αριστερών κομμάτων με ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.

Αυτό σε κάποιες περιπτώσεις έχει να κάνει με τις πολιτικές που άσκησαν αυτά τα κόμματα. Δηλαδή, όταν για παράδειγμα ο ΣΥΡΙΖΑ χρεώνεται την εφαρμογή ενός Μνημονίου σε πείσμα της λαϊκής βούλησης, είναι αναμενόμενο αυτό να οδηγήσει σε προβλήματα στη σχέση του με ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Το ίδιο ισχύει για διάφορα κόμματα που δηλώνουν αριστερά, «νιώθουν» κεντροαριστερά και στην πραγματικότητα η πολιτική τους είναι νεοφιλελεύθερη.

Σε άλλες περιπτώσεις έχει να κάνει με την κατάσταση των λαϊκών στρωμάτων. Είναι αλήθεια ότι μεγάλα τμήματα ιδίως των εργατικών στρωμάτων βρίσκονται σε κατάσταση σύγχυσης. Δεν δέχονται πια την «παιδαγωγική» επίδραση που μπορούσαν να έχουν οι παραλλαγές των ιστορικών ρευμάτων της αριστεράς. Βιώνουν τα αποτελέσματα μιας συνολικότερης πολιτισμικής κρίσης. Είναι περισσότερο φοβισμένα παρά αποφασισμένα και έτσι καταλήγουν πιο εύκολα σε πρακτικές «κοινωνικού κανιβαλισμού». Η άκρα δεξιά έχει δουλέψει συστηματικά για να τα κερδίσει και αυτό με τη σειρά του σημαίνει και την αναπαραγωγή μορφών τέτοιας πολιτικοποίησης.

Όλα αυτά είναι πραγματικά, αλλά σημαίνουν και το τέλος της σχέσης της Αριστεράς με την κοινωνία; Κάτι τέτοιο θα ήταν πρόωρο και επικίνδυνο να το πούμε.

Καταρχάς, το να το πούμε αυτό ισοδυναμεί με το να παραδεχτούμε προκαταβολικά ότι τα λαϊκά στρώματα, οι εργαζόμενοι, οι αγρότες, οι άνεργοι, οι φοιτητές, οι επιστήμονες ξαφνικά αποφάσισαν ότι δεν τους ενδιαφέρει πια να διανέμεται καλύτερα ο πλούτος, να εργάζονται κάτω από καλύτερες συνθήκες, να έχουν καλύτερες απολαβές, να μην αντιμετωπίζουν την αστυνομική αυθαιρεσία, να έχουν δωρεάν παιδεία και υγεία και να ζουν σε δημοκρατίες όπου ο λόγος των πολιτών μετράει.

Γιατί όταν μιλάμε για «δεξιά» και «αριστερά», δεν μιλάμε για «ταυτότητες», ούτε κυρίως για «ιστορικά ρεύματα». Μιλάμε για το τι ζητούν οι κοινωνίες. Και εάν κοιτάξει κανείς στην ελληνική κοινωνία θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν ακόμη ισχυρά αιτήματα δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Εάν πάει κιόλας να συζητήσει με τους ανθρώπους και έχει την υπομονή να ακούσει τι λένε, το ίδιο αίτημα την ίδια αγωνία θα βρει. Δεν λέω ότι θα βρει μόνο αυτό, και ρατσισμό θα βρει και σεξισμό θα συναντήσει και πάνω σε ισχυρά συντηρητικά αντανακλαστικά θα πέσει. Όμως, το κυρίαρχο που θα συναντήσει θα είναι μια αγωνία για το εάν μπορεί ο κόσμος να είναι καλύτερος, λιγότερο επικίνδυνος, λιγότερο ανασφαλής.

Σε αυτή την αγωνία δεν μπορεί να απαντήσει ο νεοφιλελευθερισμός γιατί ο πυρήνας της κοινωνικής του πρότασης είναι μεγαλύτερη ανισότητα, περισσότερη επισφάλεια, εντονότερη διακινδύνευση για το μέλλον. Γιατί ακόμη και εκεί που έφερε ανάπτυξη, δεν έφερε περισσότερη δικαιοσύνη, ούτε ισότητα, ούτε την αίσθηση μιας κοινωνίας αλληλέγγυας και ενός κράτους πραγματικά πρόνοιας.

Προσθέστε σε όλα αυτά και άλλα αιτήματα που αναδεικνύονται: την κλιματική αλλαγή που αποδείχτηκε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι με όρους μόνο αγοράς δεν απαντιέται, το ανοιχτό ζήτημα της απαλλαγής από την πατριαρχία, την ανάγκη πολιτικών πραγματικά συμπεριληπτικών για τα ΛΟΑΚΤΙ+ άτομα και βλέπουμε και άλλες δυναμικές και απαιτήσεις που βγαίνουν από την κοινωνία.

Εάν, όμως, εξακολουθούν να υπάρχουν αυτές οι απαιτήσεις, οι αγωνίες, τα αιτήματα, οι διεκδικήσεις, τότε – επί της ουσίας – εξακολουθεί να υπάρχει και ένα αίτημα αριστεράς. Ένα αίτημα για πολιτικό λόγο, διεκδίκηση και συλλογική οργάνωση που δεν ξέρω εάν μπορεί να περιγραφεί με άλλο τρόπο.

Μπορώ να δεχτώ κάθε συζήτηση για το εάν μιλάμε για την υπαρκτή αριστερά, ή εάν χρειάζεται η επανίδρυση μιας νέας αριστεράς, όμως δεν μπορώ να δεχτώ την αλαζονεία περί του «τέλους της αριστεράς».

Όμως, για να συναντηθεί ξανά η αριστερά με την κοινωνία υπάρχουν προϋποθέσεις. Πρέπει να αλλάξει η αριστερά, πρέπει να αλλάξει η κοινωνία. Και αυτό σημαίνει άλλο τρόπο συγκρότησης, άλλο τρόπο άσκησης της πολιτικής.

Αλλά για όλα αυτά: η συνέχεια στο επόμενο.

ΥΓ: «Κι αν μας πουν ότι κυνηγάμε το άπιαστο, ότι είμαστε αδιόρθωτοι ιδεαλιστές, ρομαντικοί κι ονειροπόλοι…..
Εμείς, χίλιες φορές θα πούμε… Ναι είμαστε…»

Che Guevara

Το πρώτο κεφάλαιο: Ούτε η ιστορία τελείωσε, ούτε η Αριστερά