Λήσταρχος Γιαγκούλας: Πώς έδρασε και πώς ήρθε το τέλος του

Ήταν 20 Σεπτεμβρίου του 1925 όταν ο 25χρονος διαβόητος ληστής Φώτης Γιαγκούλας έπεφτε νεκρός στον Όλυμπο, ύστερα από πολύωρη συμπλοκή με ένοπλη ομάδα της χωροφυλακής, έχοντας στο πλευρό του και τον επίσης ληστή Πάντο Μπαμπάνη και άλλους συντρόφους του.

Στα λίγα χρόνια της ληστρικής του δράσης ο Γιαγκούλας είχε κατορθώσει να γίνει ο φόβος και ο τρόμος προκαλώντας όμως ταυτόχρονα, σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, τον θαυμασμό.

Ο λόγος που ώθησε τον Γιαγκούλα να βγει στην παρανομία δεν είναι εξακριβωμένος, καθώς υπάρχουν πολλές ανεπιβεβαίωτες θεωρείς, όπως πχ. ότι σκότωσε, για λόγους τιμής, κάποιον ανθυπασπιστή της Χωροφυλακής που παρενοχλούσε την ξαδέρφη του, ή ότι σκότωσε κάποιον βοσκό ύστερα από διαφωνία σχετικά με τα βοσκοτόπια τους.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Γιαγκούλας είχε γίνει ένας θρύλος και το όνομά του έγινε γνωστό σε ολόκληρη την Ελλάδα και συνώνυμο της σκληρότητας.

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 22ας Σεπτεμβρίου 1925 περιγράφει τις συνθήκες θανάτου του διαβόητου ληστή και των συντρόφων του.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 22,9,1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Η απαγωγή

«Την νύκτα της 8ης προς την 9ην τρέχοντος, η συμμορία Γιαγκούλα-Μπαμπάνη ηχμαλώτισεν εις το χωρίον Γκούτα – Μαναζέρου της περιφερείας Ελασσώνος τους παίδας Δημήτριον Δ. Ράπτην και Νικόλαο Μ. Ράπτην, ζητούσα παρά των συγγενών των ως λύτρα ποσόν 3.000.000 δραχμών.

»Το γεγονός κατηγγέλθη αμέσως εις την διοίκησιν χωροφυλακής Λαρίσσης υπό του επόπτου των αποσπασμάτων μοιράρχου κ. Κωτσίου, όστις και μετέβη εσπευσμένως επί τόπου.

»Εκ παραλλήλου η διοίκησις χωροφυλακής Λαρίσσης διέταξεν άμεσον μετακίνησιν των αποσπασμάτων Αγυιάς, Φαρσάλων και Καλαμπάκας προς την περιφέρειαν Ελασσώνος μέχρις Αικατερίνης, όπου υπήρχαν βάσιμοι ελπίδες ότι εκρύπτοντο οι λησταί.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 22.9.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Δυσπιστία

»Δέον να σημειωθή ενταύθα, ότι η πληροφορία περί αιχμαλωσίας των υιών Ράπτη δεν εγένετο πιστευτή από τους αρμοδίους, δεδομένου ότι ο πατήρ των συλληφθέντων ήτο εκ των υποθαλπόντων την συμμορίαν κατοίκων.

(…)

»Επηκολούθησαν υπουργικαί δηλώσεις και επίσημα ανακοινωθέντα σχετικώς με την σκηνοθέτησιν της ληστείας, τα πράγματα όμως απέδειξαν ότι η δράσις της συμμορίας είχε πράγματι εντοπισθή εις την περιφέρειαν εκείνην. (…)

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 22.9.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο εγκλωβισμός του Γιαγκούλα

»Την 19ην τρέχοντος ο μοίραρχος κ. Πετράκης πληροφορηθείς από χωρικούς και ποιμένας ότι ο Γιαγκούλας ευρίσκετο με τους αιχμαλώτους εις τον Όλυμπον, έσπευσεν επί κεφαλής του αποσπάσματός του επί τόπου προς εξόντωσιν της συμμορίας.

»Η πρώτη επαφή του αποσπάσματος μετά των ληστών εγένετον την 10ην πρωινήν προχθές. Το απόσπασμα ευθύς ως αντελήφθη την συμμορίαν παρά την θέσιν Κλεφτόβρυση εις την κορυφήν του Ολύμπου, κατέλαβε τα επίκαιρα σημεία, τας διόδους και στενωπούς, από των οποίων ήτο ενδεχόμενον να διαφύγουν οι λησταί.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 22.9.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Η συμπλοκή

»Επηκολούθησε συμπλοκή επτάωρος, ήτις προσέλαβε μορφήν αληθούς μάχης. Κατά τας αφηγήσεις των χωροφυλάκων οίτινες επέστρεψαν εις Αικατερίνην ο Γιαγκούλας ημύνθη απεγνωσμένως.

»Εν αρχή της συμπλοκής οι λησταί ηνωμένοι επεχείρησαν να διαφύγουν βάλλοντες κατά των χωροφυλάκων. Βραδύτερον όμως, ο Γιαγκούλας αντιληφθείς τον κίνδυνον απεσπάσθη των συντρόφων του και προσεπάθησε να διαφύγη διά στενωπού του Κλειστού.

»Δύο χωροφύλακες τον αντελήφθησαν και επυροβόλησαν εναντίον του, αποκλείσαντες την δίοδον».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 23.9.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι τελευταίες στιγμές

To «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 23 Σεπτεμβρίου 1925 περιγράφει τις τελευταίες στιγμές του Γιαγκούλα.

«Μετά πάροδον ολοκλήρων εννέα ωρών η απόστασις μεταξύ πολιορκητών και πολιορκουμένων είχε συντομευθή εις το ελάχιστον, ούτως ώστε εις σημεία τινά η απόστασις ήτις εχώριζε τους μεν από τους δε να μην είναι μεγαλειτέρα των 10 μέτρων.

Η αποφασιστική στιγμή είχε φθάση. Οι λήσταρχοι εσηκώθησαν όρθιοι ητοιμάσθησαν να εφορμήσουν. Το αυτό έκαμαν και οι άνδρες του αποσπάσματος.

(…) Μια σφαίρα του μοιράρχου Πετράκη έθετεν εντός ολίγου εκτός μάχης τον Πάντον Μπαμπάνην και τον έρριπτε κατά γης, δια να τον αποτελειώση μία άλλη σφαίρα ενός χωροφύλακος.

»Εν τω μεταξύ άλλη σφαίρα του ενωματάρχου Καλονιούρη έπληττεν εις το στήθος τον Γιαγκούλαν και τρεις άλλαι του ιδίου των αποτελείωναν.  Εις μικράν απόστασιν εις χωροφύλαξ έπληττε τον τρίτον των ληστάρχων Τσαμίταν.

Ο τελευταίος φόνος

»Ολίγας στιγμάς προτού πληγή ο Γιαγκούλας δι’ ενός κτυπήματος της μαχαίρας του, έσφαξε τον έτερον των αιχμαλώτων του Ραπτέων. Μετά την απαίσιαν πράξιν του ο λήσταρχος από τον λαιμό του θύματος έφερε το γιαταγάνι του εις τον λαιμόν του ετέρου αιχμαλώτου, ο οποίος όμως έκαμεν απότομον στροφήν της κεφαλής και εδέχθη τραύμα μάλλον ελαφρόν.

»Την στιγμήν εκείνην ο αιμοχαρής λήσταρχος έπιπτε βληθείς υπό της σφαίρας του ενωματάρχου».

Το τηλεγράφημα

Την επομένη, το πρωί αποστέλλεται από την Κατερίνη «εξαιρετικώς επείγον» επίσημο τηλεγράφημα με το οποίο γνωστοποιείται ο θάνατος του Γιαγκούλα:

«Μοίραρχος Πετράκης επί κεφαλής αποσπάσματος συνεπλάκη χθες από της 10ης μέχρι της 17ης ώρας εις θέσιν Κλεφτόβρυσι, κορυφής Ολύμπου μετά συμμορίας Γιαγκούλα – Μπαμπάνη, αποτελουμενης εκ των δύο τούτων και των ληστών Τσαμίσκα και Λεωνίδα Μπαμπάνη.

»Αποτέλεσμα πολυώρου συμπλοκής υπήρξεν ο φόνος των ληστών Φωτίου Γιαγκούλα, Πάντου Μπαμπάνη και Τσαμίσκα, του Λεωνίδος Μπαμπάνη κατορθώσαντος να δραπετεύση. Φονευθέντων ληστών κεφαλαί εκομίσθησαν ενταύθα.

»Εξ αιχμαλώτων ληστών εξαδέλφων Ράπτη εφονεύθη παρά ληστών υιός Διονυσίου Ράπτη, του ετέρου τραυματισθέντος. Κατά συμπλοκήν εφονεύθη χωροφύλαξ Σαλιώρας Κωνσταντινίδης και ετραυματίσθη ιδιώτης Θεόδωρος Αγριόκιτσος εκ Κουντουριωτίσσης.

Περιοδεύων διοικητής

Καλοχριστιανάκης αντισυν/τάρχης»

Η ιστορία του Γιαγκούλα

«Η δράσις του Γιαγκούλα άρχεται από του 1919. Από την εποχήν εκείνην ήρχισε να διαπράττη ως επί το πλείστον ζωοκλοπάς εις βάρος των συγχωριανών του. Επεκηρύχθη το πρώτον υπό του υπουργείου των Εσωτερικών την 20ην Ιουλίου 1920 και συνελήφθη την 11ην Αυγούστου 1920 κατόπιν συμπλοκής μετ’ αποσπάσματος χωροφυλακής υπό τον ανθυπασπιστήν κ. Μ. Αναγνωστάκην παρά την θέσιν “Αγγελίνα” μεταξύ των χωρίων Καλτάδες και Ραχώβου με τραύμα επί της δεξιάς χειρός.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 17.1.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Απόδραση και επικηρύξεις

»Παρεδόθη εις την στρατιωτικήν διοίκησιν Κοζάνης και εκείθεν μετηνέχθη εις τας φυλακάς Αιγίνης. Αργότερον ενώ μετεφέρετο εις Θεσσαλονίκην διά να δικασθή, εδραπέτευσεν πηδήσας εκ του τραίνου με τας χειροπέδας, παρά την Λάρισσαν κατά το 1923.

»Τας χειροπέδας του τας έλυσε μετά οκταήμερον ένας σιδηρουργός εκ Σερβίων ονόματι Κυριάκος εις το χωρίον Καταφύγι πλησίον της Αικατερίνης. Τότε ήρχισε και πάλιν την δράσιν του, και επεκηρύχθη διά δευτέραν φοράν, τον Αύγουστον του 1923 υπό του υπουργείου Εσωτερικών αντί 10.000 διά την κατάδοσιν και 20.000 διά τον φόνον.

Η δράση του

Όπως προκύπτει και  από το δημοσίευμα του «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ» η δράση του λήσταρχου Γιαγκούλα, αν και διήρκησε μόλις 6 χρόνια, υπήρξε πλούσια σε φόνους.

»Από τότε κυρίως άρχεται η δράσις του Γιαγκούλα. Μόλις έφθασε εις το χωρίον του Μεταξά ήρχισε σειράν αντεκδικήσεων όλων εκείνων, οίτινες συνέτειναν εις την πρώτην του σύλληψιν ή τον εκακομετεχειρίσθησαν κατά το διάστημα της διαμονής του είς τας φυλακάς.

»Το πρώτον του έγκλημα είναι ο φόνος του χωρικού Γ. Τριανταφύλλου έξωθι του χωρίου Δελίνου παρά τα Σέρβια, κατόπιν ο φόνος του Γ. Φακίτσα εντός του χωρίου Μόκρου, η κατακρεούργησις του αγροφύλακος Αθ. Μακριώτου παρά το χωρίον Μεταξά εντός του δάσους Ναρέ-μπέη.

»Τον Μακριώτην τον είχε κατακρεουργήση. Τα τεμάχιά του μάλιστα τα περισυνέλεξε ο σταθμάρχης του Μόκρου Σερβίων Γ. Καπιτσάκης. Επηκολούθησεν ο φόνος του Ι. Σούλιου, συγγενούς του, την 13 Αυγούστου 1923 μεταξύ των χωρίων Μεταξά και Αράχωβα, ο φόνος του ανθυπομοιράρχου Γρηγοράκου εις το χωρίον Δριανίστα της Αικατερίνης, την 22αν Φεβρουαρίου 1924, ο φόνος του ιατρού Οδυσσέως Νικολαΐδου εν Καταφυγίω των Σερβίων, ο φόνος του Π. Αλβανού, προέδρου κοινότητος Λουζιανής Σερβίων, ο φόνος του προέδρου της κοινότητος Τσαπουνιάς Αθ. Παΐκου και την αυτήν ημέραν ο φόνος του ανθυπομοιράρχου εν Τσαπουρνιά.

Δρακόντια μέτρα

»Μετά τον φόνον του ανθυπομοιράρχου Αποστόλου επηυξήθη η επικήρυξίς του εις 200 – 400 χιλιάδας. Έκτοτε ο Γιαγκούλας παρέμεινεν εν αδρανεία οπότε εμφανίζεται ηνωμένος με τον Πάντον Μπαμπάνην, ληστήν επικεκηρυγμένον και αυτόν αντί 100 – 200 χιλιάδων δρ.

»Τότε ελήφθησαν δρακόντια μέτρα εναντίον του, κατόπιν των οποίων ηναγκάσθη να κρυβή εις την οικίαν φίλου του εις το Βλαχολείβαδον, περιμένων να παρέλθη, ως εφαντάζετο, η θύελλα.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 15.2.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Αλλαγή τακτικής

»Εκεί έμεινεν επί ένα μήνα, μέχρις ότου έφθασεν ο κ. Κονδύλης εις Αικατερίνην, οπότε ήλλαξε τακτικήν λόγω τις πιέσεως η οποία εξησκήθη επί των φίλων του. Έγραφεν απειλητικάς επιστολάς εις τους πλουσίους βλαχοποιμένας της περιφερείας του και τους διέτασσε να αποστείλουν ωρισμένα χρηματικά ποσά εις τους συγγενείς του, οι οποίοι εξετοπίσθησαν εις Σκόπελον, Κρήτην και τας άλλας νήσους.

Η οικογένειά του

»Μετά την εις Αικατερίνην μετάβασιν του κ. Κονδύλη, έφθασεν ενταύθα εις το τμήμα μεταγώγων η εκτοπίσθείσα οικογένεια του, αποτελούμενη εκ της εβδομηκοντούτιδος μητρός του, του αδελφού του Κώστα Γιαγκούλα, της γυναικός του αδελφού του και τριών τέκνων.

»Μαζύ με αυτούς ήλθον και οι στενοί συγγενείς του Παπαγιανναίοι, πλούσιοι κτηνοτρόφοι, οι οποίοι τον υπέθαλπον. Η ερωμένη του Ευαγγελία ήτο κλεισμένη τότε εις τας φυλακάς της Κοζάνης, κατηγορηθείσα ότι συνέπραττε μετά του Γιαγκούλα».

Λίγο πριν τον θάνατο

Λίγες ημέρες πριν τη θανατηφόρα συμπλοκή της 20ης Σεπτεμβρίου 1925 ο Γιαγκούλας και ο Μπαμπάνης άφησαν σημείωμα δηλώνοντας πως ήταν εν γνώσει τους πως το τέλος τους πλησίαζε.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 22,9,1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»