Μπορεί η μεσογειακή διατροφή να μας χαρίσει επιπλέον χρόνια ζωής;

Όλοι γνωρίζουμε ότι η Μεσογειακή Διατροφή είναι ευεργετική για την υγεία μας. Όμως, πώς ακριβώς συγκεκριμένα συστατικά της επηρεάζουν διαφορετικά μέρη του σώματός μας; Και πώς μια παράδοση αιώνων που βασίζεται στη λιτότητα και την εποχικότητα μπορεί να δώσει λύσεις σε ορισμένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα του σύγχρονου κόσμου; Kαι να ξεκλειδώσει τα μυστικά της μακροζωίας; Οι παραγωγοί Ρέα Αποστολίδη και Γιούρι Αβέρωφ, της Anemon Productions, πραγματοποιούν μια τολμηρή βουτιά στο πιο κρίσιμο ζήτημα της εποχής μας. Τη διατροφή. Τι πρέπει να τρώμε και γιατί; Είναι η Μεσογειακή διατροφή η λύση τόσο για την υγεία μας, αλλά και για το περιβάλλον; Mε μια έκθεση και μια ταινία ντοκιμαντέρ, αλλά και πολλές παράλληλες δράσεις, οι έμπειροι και βραβευμένοι δημιουργοί καταγράφουν την ιστορία της τροφής της Μεσογείου και εξερευνούν την επιρροή της σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η έκθεση που φιλοξενείται αυτές τις μέρες στο ΕΜΣΤ, συνδέει την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, το Μαρόκο, την Κύπρο και την Κροατία, μέσα από τις φωτογραφίες πέντε ευρωπαίων φωτογράφων που ζωντανεύουν έναν πανάρχαιο τρόπο ζωής και διατροφής. Αυτή η διατροφή έχει αναγνωριστεί από την UNESCO ως στοιχείο Άυλης Κληρονομιάς της ανθρωπότητας λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων της. Βασισμένη στη λιτότητα, το μοίρασμα και την εποχικότητα, παρέχει λύσεις σε ορισμένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης σήμερα όπως η απώλεια της βιοποικιλότητας, η σπατάλη τροφίμων και η κλιματική αλλαγή.

Οι φωτογραφίες των Johann Clausen, Elena Heatherwick,  Μυρτώ Παπαδοπούλου,  Chris de Bode και Maria Contreras Coll αποτυπώνουν διαφορετικές πτυχές της Μεσογειακής Διατροφής σήμερα, ενώ παράλληλες δραστηριότητες περιλαμβάνουν εργαστήρια φωτογραφίας, προβολές ντοκιμαντέρ και εκδηλώσεις μαγειρικής.

Η έκθεση συνοδεύεται επίσης από το ντοκιμαντέρ «Το Τέλειο Γεύμα» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Μερκούρη, το οποίο αποκαλύπτει πώς και γιατί αυτή η διατροφή θεωρείται από τις πιο υγιεινές του κόσμου και μας προστατεύει από την παχυσαρκία, τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τον καρκίνο και τη γήρανση του εγκεφάλου, αλλά και πώς μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτό το project;

Το ενδιαφέρον μας ξεκίνησε πριν από περίπου 7 χρόνια, ενώ κάναμε τη σειρά ντοκιμαντέρ “Το Ταξίδι της Τροφής”, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Λάτση, το ΣΚΑΙ και μια σειρά από. Τότε είχαμε συνεργαστεί με ιστορικούς, αρχαιολόγους και ανθρωπολόγους της διατροφής για να διηγηθούμε την ιστορία της διατροφής στην Ελλάδα – ξεκινώντας από την προϊστορία και φτάνοντας μέχρι την ριζική αλλαγή της διατροφής των Ελλήνων την δεκαετία του 1970. Μας έκανε εντύπωση το παράδοξο ότι η γενέτειρα της μεσογειακής διατροφής, η Κρήτη, έχει σήμερα από τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ευρώπη. Από αυτό το παράδοξο, γεννήθηκε η πρώτη ιδέα να κάνουμε ένα διεθνές ντοκιμαντέρ με θέμα τη μεσογειακή διατροφή και γιατί είναι σημαντική σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα; Oικονομικά ήταν μια πρόκληση;

Η ταινία είναι μια συμπαραγωγή Ελλάδας, Γαλλίας, Ισπανία και Κορέας, με ένα συνδυασμό χρηματοδοτήσεων από κρατικά κανάλια, κέντρα κινηματογράφου και φορέων στήριξης όπως ο ΕΚΟΜΕ στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν περίπου 6 χρόνια να εξασφαλίσουμε τη χρηματοδότηση και η ταινία άλλαξε μορφή αρκετές φορές μέχρι να βρει τη θέση της στην ευρωπαϊκή αγορά ντοκιμαντέρ. Ενώ ξεκίνησε σαν μια ταινία arts & culture για την ιστορία και την πολιτιστική διάσταση της μεσογειακής διατροφής, τελικά επικεντρωθήκαμε στο επιστημονικό σκέλος, γύρω από τα θέματα υγείας και βιωσιμότητας. Στην πράξη, είδαμε ότι εκεί ήταν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η ταινία διαμορφώθηκε ανάλογα.

Πιστεύετε πως οι Μεσογειακοί λαοί ξέρουμε από Μεσογειακή διατροφή; Πως προσδιορίζεται αυτή, έχει σύνορα;

Οι παλιότερες γενιές γνωρίζουν ακόμα τα βασικά της μεσογειακής διατροφής, κυρίως αν ζουν στην ύπαιθρο και έχουν σχέση με την παραγωγή της τροφής τους. Οι γιαγιάδες που ξέρουν τα βρώσιμα άγρια χόρτα και τα μαζεύουν, που διατηρούν μποστάνια ή που ζυμώνουν το ψωμί τους, είναι συνεχιστές αυτής της παράδοσης. Αυτές οι πρακτικές είναι κοινές σε όλη τη Μεσόγειο, με παραλλαγές που λαμβάνουν υπόψη τοπικές ιδιαιτερότητες σε προϊόντα και ήθη. Εν μέρει, μοιάζει να διατηρούνται σε περιοχές που έχουν λιγότερη επαφή με τον ‘ανεπτυγμένο’ κόσμο και τη διατροφή ‘δυτικού τύπου’ που έχει κατακλύσει το μεγαλύτερο μέρος της Μεσογείου.

Ωστόσο οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε πια σχέση με τη μεσογειακή διατροφή. Ειδικά οι πιο πολλοί νέοι ακολουθούν μια δίαιτα δυτικού τύπου (με πολύ κρέας, λευκό αλεύρι και ζάχαρη, λίγα λαχανικά και φρούτα) και γι’ αυτό βλέπουμε τόσο μεγάλα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας.

Σήμερα, οι Μεσογειακοί λαοί μοιάζει να ακολουθούν μια κοινή πορεία: μέσα σε λίγες δεκαετίες εγκατέλειψαν ένα κοινό διατροφικό μοντέλο που είχαν αναπτύξει ανά τους αιώνες, και υιοθέτησαν ένα νέο μοντέλο που ήρθε από κυρίως από την Αμερική.

Είναι σημαντική μια τέτοια ιστορική καταγραφή;

Αυτού του είδους η ιστορική καταγραφή έχει σημασία κυρίως για να κατανοήσουμε τη διάσταση του προβλήματος σήμερα και να δούμε αν μπορούμε να διασώσουμε κάτι από το παρελθόν. Είναι πολύ σημαντικό να διαπιστώνεις ότι μια παράδοση αιώνων μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση σύγχρονων προβλημάτων, όπως σε ζητήματα υγείας ή βιωσιμότητας. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να πρόκειται για παραδόσεις που είναι ακόμα ζωντανές και δυναμικές. Λιγότερο ενδιαφέρον για εμάς είναι όταν καταγράφουμε παραδόσεις που έχουν πεθάνει, σαν στατικά, μουσειακά κομμάτια.

Mας χαρακτηρίζει ως Έλληνες;

Η διατροφή μας χαρακτηρίζει σαν μια διαχρονική πρακτική που εξελίσσεται από την προϊστορία μέχρι σήμερα. Άρα μια διαδικασία που υπερβαίνει την καθαρά εθνική μας ταυτότητα ως Έλληνες, και έχει ενσωματωθεί σε πολλές πτυχές του πολιτισμού μας. Μπορούμε να πούμε ότι είναι στη βάση μια «Μεσογειακής ταυτότητας» που μοιραζόμαστε με τους άλλους λαούς της Μεσογείου.

Γιατί η Μεσογειακή διατροφή εγγυάται και μακροζωία;

Διότι βασίζεται σε τροφές που έχουν συστατικά με ιδιαιτέρα ευεργετικές ιδιότητες: υγιεινά λίπη που προέρχονται από ελαιόλαδο, ψάρια και ξηρούς καρπούς, βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και φυτοχημικά που προέρχονται από λαχανικά και φρούτα, πρωτεΐνες και φυτικές ίνες που προέρχονται από όσπρια. Ο συνδυασμός αυτών των συστατικών συμβάλει στην πρόληψη χρόνιων ασθενειών όπως τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, τον καρκίνος ακόμα και την άνοια. Επίσης, είναι το πιο αποτελεσματικό διατροφικό μοντέλο κατά της παχυσαρκίας που επηρεάζει αρνητικά την υγεία μας σε πάρα πολλά επίπεδα.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας χαρακτήρες;

Η σεφ Μαριάννα Λειβαδιτάκη γιατί έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπική πορεία από την Κρήτη στο Λονδίνο. Και επιστήμονες όπως ο Walter Willett στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαντ και ο Miguel Ángel Martínez-González στο Πανεπιστήμιο της Ναβάρα, που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη βελτίωση της ζωής μας.

Πώς επιλέξατε τον σκηνοθέτη; Ποια είναι η σκηνοθετική προσέγγιση;

Με τον Αλέξανδρο Μερκούρη συνεργαστήκαμε αρχικά στη σειρά ντοκιμαντέρ «Καταστροφές & Θρίαμβοι» για το ΣΚΑΙ και βρήκαμε έναν τρόπο επικοινωνίας και ένα κοινό λεξιλόγιο που νιώσαμε ότι ταιριάζει στην ταινία. Αν και ο Αλέξανδρος δεν ήταν στο project από την αρχή, πολύ γρήγορα μπήκε στο θέμα και έβαλε τη δική του σφραγίδα. Ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα ντοκιμαντέρ με επιστημονικό περιεχόμενο που συγχρόνως να σε ψυχαγωγεί, να σε ενημερώνει και να σε εμπνέει να αλλάξεις τη διατροφή σου. Το μεγάλο στοίχημα ήταν η ταινία να μεταφέρει τις απαραίτητες πληροφορίες σε ένα ευρύ κοινό μέσα από ανθρώπινες ιστορίες και την εικόνα.

Γιατί και μια έκθεση; Ποιος είναι ο σκοπός της;

Με το foodprint θελήσαμε να εξερευνήσουμε την ευρύτερη σημασία της μεσογειακής διατροφής για τη ζωή μας σήμερα, και να προσεγγίσουμε ένα κοινό διαφορετικό από τον μέσο ευρωπαίο θεατή ντοκιμαντέρ. Επιλέξαμε την μορφή ενός πολυμεσικού project το οποίο περιλαμβάνει έκθεση σύγχρονης φωτογραφίας, εργαστήρια, γαστρονομικές εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, με στόχο να απευθυνθούμε σε ένα πιο νεανικό κοινό.

Tι μαθαίνουμε από αυτό το εγχείρημα; Tι πιστεύετε πως θα αφήσει πίσω του;

Μαθαίνουμε ότι μια διατροφική παράδοση είναι πολύ περισσότερα από το φαγητό που τρως και τα συστατικά του. Σε επίπεδο παραγωγής της τροφής μας, συνειδητοποιούμε τη σημασία της τοπικότητας, της εποχικότητας και της βιωσιμότητας. Σε κοινωνικό επίπεδο, βλέπουμε πόσο καθοριστική είναι η έννοια της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης: είναι μια διατροφή για την οικογένεια και την κοινότητα, όχι για το άτομο. Σε πολιτιστικό επίπεδο, βλέπουμε πόσο συνυφασμένη είναι η διατροφή με την ταυτότητά μας.

Όλες αυτές οι αξίες βρίσκονται σήμερα και πάλι στο προσκήνιο καθώς αφορούν και ορισμένες από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου: τη δημόσια υγεία, την προστασία της βιοποικιλότητας, την βιώσιμη παραγωγή τροφής, την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Ελπίζουμε «Το Τέλειο Γεύμα» και το foodprint να είναι τροφή για σκέψη: το κοινό μας να σκεφτεί σοβαρά και συνειδητά τι επιλέγει να τρώει.

Με τις κλιματικές αλλά και πληθυσμιακές αλλαγές που συμβαίνουν αλλάζει το προσκήνιο της διατροφής μας;

Πιστεύουμε ότι τα επόμενα χρόνια, καθώς η κλιματική κρίση θα γίνεται όλο και πιο αισθητή, η διατροφή θα βρεθεί στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου για ένα βιώσιμο πλανήτη. Και το μεσογειακό διατροφικό μοντέλο θα γίνει ακόμα πιο επίκαιρο.

Συνδέονται οι λαοί μέσω της διατροφής;

Από τους πρώτους ναυτικούς της Μεσογείου, το λιμάνι της Δήλου και τον Μέγα Αλέξανδρο, μέχρι τα ταξίδια του Κολόμβου και τις κοσμοπολίτικες πόλεις της οθωμανικής περιόδου, οι λαοί συνδέονται μέσω της διατροφής. Ανταλλάσσουν ασταμάτητα τροφές και πρακτικές σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτή η σύνδεση και η ανταλλαγή μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα, όπως με το πείραμα του χρόνου που έγινε για να προκύψει το μεσογειακό διατροφικό μοντέλο. Ή μπορεί να έχει και καταστροφικά αποτελέσματα, όπως με την κατάρρευση αυτού του μοντέλου μέσα σε μερικές δεκαετίες και την κυριαρχία της «δυτική διατροφής» με καταστροφικά αποτελέσματα για την υγεία μας και την υγεία του πλανήτη.

ΙΝΦΟ

*Το Fοοdprint είναι μια παραγωγή της Anemon σε συνδιοργάνωση με το Ινστιτούτο Goethe, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, τα Μουσεία της Μπρέσια της Ιταλίας, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου και το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής, σε συνεργασία με το ΕΜΣΤ Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης  και τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού. Τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO ενώ δημιουργήθηκε με τη στήριξη του προγράμματος Creative Europe της ΕE.

*Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στο Μεσοπάτωμα του ΕΜΣΤ από τις 14 Σεπτεμβρίου έως τις 29 Οκτωβρίου σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαίδευσης του ΕΜΣΤ. Η έκθεση στο ΕΜΣΤ είναι μέρος μια ευρωπαϊκής περιοδείας που μέχρι στιγμής περιλαμβάνει την Ιταλία, την Κύπρο, την Τουρκία, την Κροατία και την Αλβανία.

ΑΘΗΝΑ | Κινηματογράφος «ΔΑΝΑΟΣ»

Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου | Διατροφή & Καρκίνος | Ώρα: 20.00

Σε συνεργασία με την Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου – ΕΛΛΟΚ.

Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου | Αγροδιατροφικές Παραδόσεις & Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά | Ώρα: 20.00

ΒΟΛΟΣ| Κινηματογράφος «Αχίλλειον», Δημοτικό Κινηματοθέατρο Βόλου

Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 19.30 | Ώρα: 19.30

Μετά την προβολή, θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό για τη διατροφή με την Ευδοξία Πάσχου-Νταφοπούλου, Διαιτολόγο-Διατροφολόγο.

ΡΕΘΥΜΝΟ| Χώρος Πολιτισμού «Σημείο»  

Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 20.00

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ | Κινηματογράφος Ολύμπιον

Σε Συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Οκτώβριος 2023 | Δίαιτα ή Διατροφή | Ώρα: 30

Εργαστήριο φωτογραφίας σε συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και τη Cinemathesis

Κύκλος 2 Συναντήσεων 30 Σεπτεμβρίου & 1 Οκτωβρίου | Τοποθεσία: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης| Ώρα: 11:00-14:00

Για παιδιά και νέους, ηλικίας 10+ ετών.

Περισσότερες πληροφορίες εδώ

Εργαστήριο φωτογραφίας  σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας  

15, 17, 23 Σεπτεμβρίου  | Τοποθεσία: Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας & ΕΜΣΤ

Περισσότερες πληροφορίες εδώ 

Διαγενεακό Εργαστήριο για τη Μεσογειακή Διατροφή  

7, 11, 21, 25 Οκτωβρίου | Τοποθεσία: ΕΜΣΤ

Εργαστήρια Μαγειρικής για τη Μεσογειακή Διατροφή

20, 22, 27, 29 Σεπτεμβρίου | Τοποθεσία: Μαθήματα Μαγειρικής, Λ.Βουλιαγμένης 299, Άγιος Δημήτριος

Περισσότερες πληροφορίες εδώ