Η Κίνα δεν έχει εξαντλήσει την οικονομική της δυναμική

Αποτελεί έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς κοινούς τόπους της τρέχουσας διεθνούς οικονομικής ειδησεογραφίας και ανάλυσης. Πλήθος άρθρων περιγράφουν πώς φαινόμενα όπως η σχετική υποχώρηση των ρυθμών ανάπτυξης ή τα προβλήματα με τις «φούσκες» στον κατασκευαστικό τομέα αποδεικνύουν ότι η Κίνα έφτασε στο όριό της ως προς την ικανότητα να είναι η οικονομική ατμομηχανή του κόσμου.

Αυτό καταλήγει σε ένα σχήμα όπου η σταδιακή επιβράδυνση των κινεζικών ρυθμών ανάπτυξης, θα καταλήξει να αποτελεί εμπόδιο σε οποιοδήποτε ενδεχόμενο η Κίνα να γίνει μια αναπτυγμένη χώρα, μια χώρα επιπέδου G7 και να εγκλωβιστεί στα όρια μιας οικονομίας «μέσου εισοδήματος».

Στο φόντο της γεωπολιτικής σύγκρουσης

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ταυτόχρονα ζούμε και μια φάση γεωπολιτικής διαίρεσης και πόλωσης που φαίνεται να τροφοδοτεί και μια προσπάθεια σχετικής απώθησης της Κίνας από το πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης.

Δηλαδή, εκεί όπου η Κίνα αντιμετωπιζόταν ως αυτονόητο τμήμα του διεθνούς οικονομικού συστήματος, με αποκορύφωμα το πώς της αναγνωρίζεται καθοριστικός ρόλος στην έξοδο της παγκόσμιας οικονομίας από τη βαθιά κρίση του 2008, πλέον αντιμετωπίζεται ως δύναμη σχεδόν εχθρική. Οι δυτικές οικονομίες έχουν ήδη περιορίσει τη δυνατότητα κινεζικών επενδύσεων στο εσωτερικό τους, βάζοντας φραγμό στην επέκταση της κινεζικής στρατηγικής «Μία ζώνη – ένας δρόμος», πλήθος κυρώσεων επιβάλλονται από τις ΗΠΑ με σκοπό να υπονομευτεί η δυνατότητα της Κίνας να παράγει προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, πρακτικές εμπορικού πολέμου δοκιμάζονται κατά καιρούς.

Ακόμη περισσότερο, η Κίνα έχει αρχίσει να αντιμετωπίζεται ως απειλή, ιδίως στο φόντο του πολέμου στην Ουκρανία όπου η Κίνα έχει αποτελέσει έναν από τα στηρίγματα της Ρωσίας.

Μόνο που όλα αυτά επιτείνουν και το ερώτημα εάν και κατά πόσο  μια ορισμένη υπερπροβολή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Κίνα στον Δυτικό Τύπο είναι περισσότερο προβολή μιας επιθυμίας και τμήμα μιας επικοινωνιακής στρατηγικής, παρά ενεργή δυναμική.

Με την εξαίρεση τον κατασκευαστικό κλάδου οι υπόλοιποι κλάδοι της κινεζικής οικονομίας έχουν σαφώς ανοδική πορεία

Τοπίο στη Σαγκάη

Η πραγματική κατάσταση της κινεζικής οικονομίας

Ωστόσο, φαίνεται πώς τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά και ένα πρόσφατο άρθρο του Μάρτιν Γουλφ στους Financial Times  υπογράμμισε ακριβώς τις συνολικότερες δυναμικές που εξακολουθούν να διαπερνούν την κινεζική οικονομία.

Για παράδειγμα, το 2022 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε τιμές αγοραστικής δύναμης στην Κίνα ήταν στο 28% του αμερικανικού, υπολειπόμενο κατά πολύ του κατά κεφαλήν ΑΕΠ χωρών όπως η Πολωνία. Βεβαίως, λόγω του μεγέθους του πληθυσμού της Κίνας, το ΑΕΠ της χώρας το 2022 υπολογιζόμενο με όρους αγοραστικής δύναμης και πάλι ήταν το μεγαλύτερο στον κόσμο.

Ούτε είναι δεδομένο ότι έχει σταματήσει η δυναμική αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι ανάμεσα στο 1980 και το 2022 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας πήγε από 2% του αμερικανικού σε 28%. Αυτό δεν έχει ανακοπεί. Όπως επισημαίνει ο Γουλφ η Νότια Κορέα είχε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 το 9% του αμερικανικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ, για να φτάσει το 1988 το 28% και σήμερα το 70%. Αυτό θα σήμαινε για παράδειγμα ότι η Κίνα θα μπορούσε λίγο μετά το μέσο του αιώνα να φτάσει 70% του αμερικανικού κατά κεφαλή ΑΕΠ.

Άλλωστε, εάν κανείς να δει τη δυναμική του ΑΕΠ ανά κλάδο στην Κίνα θα δει με την εξαίρεση τον κατασκευαστικό κλάδου οι υπόλοιποι κλάδοι έχουν σαφώς ανοδική πορεία, παρά τις επιπτώσεις της πανδημίας.

Ο Γουλφ όντως θεωρεί ότι η μεγάλη αντίφαση της Κίνας είναι μια υπερβολική έμφαση στην επένδυση που τροφοδοτείται με πιστώσεις παρά στην κατανάλωση και κατά συνέπεια σε μια προτεραιοποίηση της συσσώρευσης κεφαλαίου παρά στην καινοτομία. Όντως στην Κίνα η επένδυση παίζει μεγαλύτερο ρόλο από την κατανάλωση στην ανάπτυξη, η συσσώρευση κεφαλαίου τροφοδοτεί περισσότερο την προσφορά, ενώ έχουν επιβραδυνθεί οι ρυθμοί αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας. Όλα αυτά έχουν διαμορφώσει και έναν μεγάλο όγκο χρέους, κυρίως ιδιωτικού.

Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι με τη σειρά και ο Γουλφ επαναλαμβάνει το σφάλμα της κυρίαρχης οικονομικής σκέψης και στη Δύση που επιμένει να αποδίδει προτεραιότητα στην κατανάλωση σαν βασικό μηχανισμό οικονομικής ανάπτυξης.

Στοιχεία που δείχνουν τον δυναμισμό της κινεζικής οικονομίας

Την ίδια στιγμή, ο Γουλφ αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι η Κίνα έχει και άλλα στοιχεία δυναμισμού, όπως είναι ο τεράστιος όγκος επιστημονικού δυναμικού που παράγει κάθε χρόνο το εκπαιδευτικο της σύστημα ή το γεγονός ότι βρίσκεται στην πρωτοπορία στην παραγωγή π.χ. ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ενώ έχει κάνει πολύ μεγάλα βήματα και στην τεχνολογία της πληροφορίας.

Θα μπορούσαμε εδώ να προσθέσουμε και εξελίξεις όπως το γεγονός ότι παρά τις κυρώσεις που ακυρώνουν την πρόσβαση όχι μόνο σε τσιπ τελευταίας τεχνολογίας αλλά και στην τεχνολογία που θα επέτρεπε στην παραγωγή τους, φαίνεται ότι Κίνα μπορεί να έχει εμπορική παραγωγή τσιπ πάχους 7nm, καταφέρνοντας η ίδια να καλύπτει ένα μέρος τουλάχιστον από την τεχνολογική υστέρηση που μπορεί να είχε μέχρι τώρα.

Σε όλα αυτά προστίθεται το ερώτημα εάν ένας ακόμη λόγος που συνήθως προτείνεται ως αφετηρία της οικονομικής στασιμότητας της Κίνας, δηλαδή οι αυξημένες παρεμβάσεις της κινεζικής ηγεσίας με στόχο τον μεγαλύτερο έλεγχο πάνω στις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, τελικά αποδειχτεί μια διαδικασία ανάκτησης ενός πρωτείου της πολιτικής πάνω στην οικονομία που θα μπορούσε τελικά να έχει ως αποτέλεσμα την αποφυγή μιας στασιμότητας ή ακόμη περισσότερο «παρακμής», ακριβώς επειδή δεν θα επαφίεται μόνο στις δυνάμεις της αγοράς.