Τρέξε να οργανωθείς. Αλλά πού;

*Το τρίτο από τα 4 κεφάλαια για το τι είναι Αριστερά σήμερα

Ξεχασμένη ιστορία σήμερα, αλλά χρωστάμε σε μεγάλο βαθμό την έννοια του πολιτικού κόμματος στην Αριστερά.

Ήδη προς το τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα η γερμανική σοσιαλδημοκρατία, το SPD, ήταν ίσως το κόμμα πρότυπο στην Ευρώπη.

Είχε εκατοντάδες χιλιάδες μέλη, εφημερίδες, σχολεία, λέσχες, περιοδικά, εκλεγμένους σε κάθε επίπεδο. Ήταν ουσιαστικά ένα «παράλληλος κόσμος».

Και αργότερα μπορούσε κανείς να δει τα ίδια χαρακτηριστικά στα περισσότερα μεγάλα σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κόμματα.

Με μια έννοια τα «αστικά» κόμματα αντέγραψαν τη δομή του κόμματος από τα αριστερά, καθώς τα ίδια μέχρι τότε ήταν απλώς οι κοινοβουλευτικές ομάδες και κάποιοι ντόπιοι κομματάρχες που μπορούσαν να ελέγξουν την τοπική ψήφο.

Βεβαίως υπήρχαν λόγοι που γινόταν αυτό. Οι εργάτες και γενικά τα φτωχότερα στρώματα ήταν σε μεγάλο βαθμό αποκλεισμένοι από την πολιτική ζωή και έβλεπαν το κράτος ως εχθρική δύναμη. Χρειάζονταν να οργανώσουν την αλληλεγγύη και την αντίσταση. Όμως, ταυτόχρονα έφτιαχναν και τον δικό τους πολιτισμό.

Τότε για αυτά τα στρώματα το να είναι μέλη αυτών των κομμάτων, που συχνά ήταν και αφορμή διώξεων ή συγκρούσεων με την αστυνομία, ήταν στοιχείο υπερηφάνειας. Δήλωναν ότι θέλουν να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους.

Και στην Ελλάδα η έννοια του μαζικού κόμματος σε μεγάλο βαθμό είχε να κάνει και την Αριστερά και την προοδευτική παράταξη ευρύτερα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι και η ΝΔ σε μεγάλο βαθμό διαμορφώθηκε ως κόμμα τις πρώτες δεκαετίες της πολιτικής ζωής της ακριβώς επειδή έπρεπε να απαντήσει στον οργανωτικό μηχανισμό του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ.

Ακόμη και ένα κόμμα σαν το ΚΚΕ εσ. που είχε μικρά σχετικά εκλογικά αποτελέσματα δεν έπαυε να έχει χιλιάδες μέλη και μια πλήρη κομματική δομή.

Για χρόνια αυτό το πρότυπο πολιτικής είχε βρεθεί στο στόχαστρο. Τότε που όλοι που μιλούσαν για τους κινδύνους της κομματικοποίησης. Δεν αντιλέγω ότι υπήρχε πρόβλημα με την «παραταξιοποίηση» (ποιος μπορεί να ξεχάσει τα πράσινα και τα γαλάζια καφενεία). Όμως, οι περισσότεροι που έλεγαν «έξω τα κόμματα από…», εννοούσαν «έξω η πολιτική». Και αυτό ήταν προβληματικό.

Εδώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ένα πράγμα. Αριστερά και δεξιά δεν έχουν την ίδια ανάγκη για το «κόμμα».

Η Δεξιά και γενικότερα τα συστημικά κόμματα έχουν πάντα τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν το κράτος και επίσης συχνά έχουν πάντα καλύτερη σχέση και με τη δημόσια σφαίρα.

Οι άνθρωποι, οι κοινωνικές κατηγορίες που θέλει να εκπροσωπήσει η Αριστερά έχουν, αντίθετα, ανάγκη από την πολιτική οργάνωση για να μπορούν να ξεφύγουν από το περιθώριο των πολιτικών εξελίξεων.

Βεβαίως την ίδια στιγμή ο τρόπος που εξελίσσονται τα πράγματα διαμορφώνει νέες προκλήσεις για τα κόμματα γενικά για τα αριστερά κόμματα πολύ περισσότερο.

Δεν είναι το ίδιο εύκολο σε μια εποχή που διαχέεται τόση πληροφορία, τα κόμματα να παρουσιάζονται ως φορείς της απόλυτης αλήθειας. Ούτε μπορούν να απαιτούν μια «εσωκομματική συζήτηση» που θα μένει σε κλειστούς τοίχους και δεν θα αποκτά δημόσια χαρακτηριστικά. Και προφανώς δεν διεκδικούν ρόλο αφισοκολλητή, ιδίως σε μια εποχή όπου τα κόμματα δεν κάνουν προεκλογικές εκστρατείες κυρίως με αφίσες.

Όμως, τα κόμματα παραμένουν αναγκαία ιδίως για την Αριστερά. Για δύο βασικούς και συμπληρωματικούς λόγους.

Ο ένας είναι προφανής: χρειάζεται η Αριστερά τρόπους επικοινωνίας με τις λαϊκές τάξεις, τρόπους να τις ακούει, αλλά και τρόπους να μαθαίνει από αυτές.

Ο άλλος, που παλαιότερα ήταν αυτονόητος αλλά τον έχουμε ξεχάσει πια είναι ότι μόνο εάν η Αριστερά έχει έναν τρόπο να οργανώνει τις λαϊκές τάξεις αυτές μπορούν να σκέφτονται και να κρίνουν «αυτόνομα», άρα να μην επηρεάζονται από τις «συστημικές» πολιτικές δυνάμεις. Διαφορετικά, οι λαϊκές τάξεις παραδίνονται στη δημόσια σφαίρα όπως σήμερα αυτή διαμορφώνεται.

Μάλιστα, το τελευταίο διάστημα έχουμε φτάσει στο σημείο ακόμη και υπαρκτοί σχηματισμοί της Αριστεράς όχι μόνο να αποδιαρθρώνονται επί της ουσίας (γιατί το να ψηφίσουν 150.000 είναι σημαντικό, αλλά εάν απλώς ψηφίσουν μία φορά αυτό τελικά δεν σημαίνει πολλά), αλλά και ουσιαστικά να κάνουν πολιτική μέσα από άλλους δρόμους, από τα ΜΜΕ μέχρι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Μόνο που έτσι μπορεί να νομίζουν ότι «κάνουν πολιτική», αλλά «λαό της Αριστεράς» δεν φτιάχνουν.

Προφανώς και δεν είναι εύκολη υπόθεση να πει κανείς τι σημαίνει σήμερα μαζικό, δημοκρατικό και αποτελεσματικό κόμμα της Αριστεράς. Σε μεγάλο βαθμό θα είναι αποτέλεσμα πειραματισμού και θα είναι η πράξη που θα δείξει.

Σίγουρα, όμως, δεν θέλουμε κόμματα που θα είναι απλώς εκλογικοί μηχανισμοί που θα θυμούνται και θα απευθύνονται στη βάση μόνο όταν φτάνει η ώρα της εκλογής αρχηγού ή των εθνικών εκλογών. Κόμματα που θα μπορούν να κάνουν συνέδρια συζήτησης και όχι δια βοής ανάδειξης.

Κόμματα που θα λειτουργούν ως «σχολεία» και ταυτόχρονα ως «εργαστήρια» και θα παράγουν γνώση, στρατηγική και έναν διαφορετικό πολιτισμό. Κόμματα με στελέχη αλλά όχι «παράγοντες». Κόμματα που θα έχουν κουλτούρα όχι ατσάλινης πειθαρχίας, αλλά σεβασμού στη «συλλογική σοφία» των συλλογικών αποφάσεων. Κόμματα σε διαρκή διάλογο με τα κινήματα, με τη διανόηση, με οτιδήποτε ζωντανό στην κοινωνία. Κόμματα πολυφωνικά αλλά όχι φατριαστικά.

Κόμματα που πάνω από όλα θα κάνουν όποια και όποιον είναι μέλος τους να αισθάνεται ότι γίνεται διανοητικά πλουσιότερος και πολιτικά πιο αποτελεσματικός επειδή συμμετέχει σε αυτά. Κόμματα που πρώτα θα κάνουν συνέδριο, θα συζητούν, θα βγάζουν γραμμή και μετά θα εκλέγουν αρχηγούς. Κόμματα που θα ξέρουν να κάνουν αυτοκριτική, πρώτα από όλα απέναντι στην κοινωνία.

Δεν είναι εύκολο και όπως λέει και ο ποιητής «το μονοπάτι το φτιάχνουμε περπατώντας». Όμως, τουλάχιστον ας συμφωνήσουμε ότι χρειαζόμαστε μονοπάτι και να γυρίσουμε την πλάτη σε όσους μας λένε ότι έχουν να μας δώσουν ιπτάμενο χαλί.

ΥΓ: «Ολόκληρη η κοινωνική ιστορία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η πάλη των τάξεων.»

Κ.Μαρξ

Το πρώτο κεφάλαιο: Ούτε η ιστορία τελείωσε, ούτε η Αριστερά

Το δεύτερο κεφάλαιο: Και όμως η κοινωνία εξακολουθεί να αναζητά την Αριστερά