Ένας στους τρεις Ευρωπαίους ψηφίζει «αντισυστημικά»

Μια νέα έρευνα για την εκλογική συμπεριφορά των πολιτών της Ευρώπης, δείχνει ότι σχεδόν ένας στους τρεις Ευρωπαίους ψηφίζει αντισυστημικά, με το μεγαλύτερο μέρος της ψήφου «κατά του κατεστημένου» να πηγαίνει στην Ακροδεξιά.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, η ανάλυση πάνω από 100 πολιτικών επιστημόνων, σε 31 χώρες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, στις εθνικές εκλογές του προηγούμενου έτους, το 32% των Ευρωπαίων ψηφοφόρων ψήφισε αντισυστημικα κόμματα, σε σύγκριση με ένα 20% στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και ένα 12% στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Ακόμη, η έρευνα, με επικεφαλής τον Matthijs Rooduijn, πολιτικό επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, και την οποία μοιράστηκε αποκλειστικά με τον Guardian, διαπίστωσε επίσης ότι περίπου οι μισοί από εκείνους που ψηφίζουν αντισυστημικά υποστηρίζουν ακροδεξιά κόμματα – και αυτό το ποσοστό ψήφων αυξάνεται ολοένα και πιο γρήγορα.

Πόσα αντισυστημικά κόμματα υπάρχουν στην Ευρώπη

Πριν από πέντε χρόνια, κυκλοφόρησε σε συνεργασία με τον Guardian το PopuList, το οποίο εντόπισε φέτος 234 κόμματα σε όλη την Ευρώπη συμπεριλαμβανομένων των 165 αντισυστημικών κομμάτων. Κατατάσσει 61 κόμματα ως ακροαριστερά και 112 ως ακροδεξιά.

Συνήθως σε συνδυασμό με μια δεξιά ή αριστερή «ιδεολογία υποδοχής», η αντισυστημική ψήφος διαιρεί την κοινωνία σε δύο ομοιογενείς και αντίθετες ομάδες, έναν «καθαρό λαό« έναντι μιας «διεφθαρμένης ελίτ», και υποστηρίζει ότι η πολιτική πρέπει να αποτελεί έκφραση της «βούλησης του λαού».

Για ορισμένους αυτές οι παραλλαγές λαϊκισμού είναι μία δημοκρατική διόρθωση, καθώς προκρίνει τον απλό άνθρωπο έναντι των ελίτ, των συμφερόντων και του κατεστημένου. Για άλλους, τα κόμματα αυτά όταν βρίσκονται στην εξουσία συχνά υπονομεύουν τους δημοκρατικούς κανόνες, υπονομεύοντας τη δικαιοσύνη και τα μέσα ενημέρωσης ή περιορίζοντας τα δικαιώματα των μειονοτήτων, μερικές φορές με τρόπους που θα διαρκέσουν πολύ περισσότερο από τη θητεία τους.

Το ένα τρίτο των Ευρωπαίων πολιτών ψηφίζουν αντισυστημικά

Ποσοστό ψήφων των κομμάτων σε 31 ευρωπαϊκές χώρες, σταθμισμένο με βάση τον πληθυσμό

Καλπάζει η ακροδεξιά στην Ευρώπη

«Για τους αντισυστημικούς, ό,τι βρίσκεται ανάμεσα στη «βούληση του λαού» και στη χάραξη πολιτικής είναι κακό», είπε ο Rooduijn. «Αυτό περιλαμβάνει όλους εκείνους τους ζωτικούς ελέγχους και ισορροπίες –ελεύθερη δημοσιογραφία, ανεξάρτητα δικαστήρια, προστασία για τις μειονότητες- που αποτελούν ουσιαστικό μέρος μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας».

Μαζί με τον ηγέτη της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, και το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας, αρκετοί ακροδεξιοί ηγέτες και κόμματα, όπως η Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία, το κόμμα των Φινλανδών και οι Σουηδοί Δημοκράτες, έχουν πρόσφατα ανέλθει στην εξουσία ή συμμετέχουν σε κυβερνητικούς συνασπισμούς.

Άλλα βλέπουν μεγάλη άνοδο της δημοτικότητάς τους. Το κόμμα «Ελευθερία» της Αυστρίας (FPÖ) προηγείται στις δημοσκοπήσεις ένα χρόνο μετά τις εκλογές, το γερμανικό AfD διπλασίασε το μερίδιο των ψήφων του στο 22% και βρίσκεται δεύτερο μπροστά από το κεντροαριστερό SPD, η Μαρίν Λεπέν καλπάζει στη Γαλλία, ενώ στην Ελλάδα μπήκαν στη Βουλή τρία ακροδεξιά κόμματα.

Ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στην άνοδο της αντισυστημικής ψήφου

Πλήθος παραγόντων κρύβονται πίσω από την τάση αυτή, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι οποίοι εξέτασαν τα κόμματα που είχαν κερδίσει τουλάχιστον μία έδρα ή το 2% των ψήφων στις εκλογές του εθνικού κοινοβουλίου από το 1989.

Σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, η πίεση προς την παραδοσιακή κεντροδεξιά, να υιοθετήσει ακροδεξιές πολιτικές προτάσεις, ιδίως για τη μετανάστευση, έχει γίνει ακραία, με τη ριζοσπαστικοποίηση της κεντροδεξιάς να σημαίνει ότι η υγειονομική ζώνη που τη χώριζε επί μακρόν από την ακροδεξιά, πλέον να εξανεμίζεται.

Τζόρτζια Μελόνι

Ανησυχία στην Ευρώπη για την εξέλιξη της αντισυστημικής ψήφου

Οι ερευνητές του PopuList δεν κάνουν εκλογικές προβλέψεις και δεν είναι σαφές με ποιον τρόπο πρόκειται να εξελιχθεί η αύξηση του ποσοστού των αντισυστημικών ψήφων. Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι οι ανησυχίες ότι πλέον η Ευρώπη«τείνει  προς την ακροδεξιά» είναι υπερβολικές. Λένε ότι το κέντρο είναι πιο ανθεκτικό από ό,τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις και τα εκλογικά αποτελέσματα.

Ο Mujtaba Rahman, του Eurasia Group, δήλωσε ότι τα κεντροδεξιά κόμματα «υιοθετούν πιο σκληρές θέσεις για το κλίμα, τη μετανάστευση και τα δικαιώματα LGBTQ, αλλά υπάρχουν όρια στο πόσο επιτυχημένο μπορεί να αποδειχθεί αυτό». Εν τω μεταξύ, είπε, «τα περισσότερα ακροδεξιά κόμματα έχουν μετακινηθεί αποφασιστικά προς το κέντρο σε θέματα οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής, καθώς και στις απόψεις τους για την ΕΕ.»

Η διολίσθηση της κεντροδεξιάς προς την ακροδεξιά θα συναντήσει τελικά τα όριά της, υποστήριξε ο Rahman, σημειώνοντας τις κακές πρόσφατες επιδόσεις του Vox στην Ισπανία. Στις ευρωεκλογές του επόμενου έτους, προέβλεψε άλλη μια κεντρώα πλειοψηφία. «Η μετακίνηση προς την άκρα δεξιά είναι απίθανο να είναι η πανάκεια που πιστεύουν πολλά κόμματα», είπε.