Διάσημοι ψυχίατροι στη Γαλλία που ξεπλένουν βιαστές στα δικαστήρια με τις θεωρίες τους

Τη δεκαετία του 1990 είχε συνταράξει τη γαλλική κοινωνία η υπόθεση του τέρατος της Βαστίλης, ενός κατά συρροή βιαστή και δολοφόνου επτά γυναικών Guy Georges.

Τον εν λόγω δράστη, η γαλλική Δικαιοσύνη τον τιμώρησε το 2001 με φυλάκιση 22 ετών. Η ιστορία αρχίζει και αποκτάει ακόμα πιο ανησυχητικό ενδιαφέρον από το ψυχογράφημα που το έκανε ο εμπειρογνώμονας ψυχίατρος που τον εξέτασε.

Στο βιβλίο του «The Pleasure of Killing» (Seuil, 2007), ο γιατρός Michel Dubec μίλησε για «μια κοινότητα επιθυμίας» που τον… έφερε πιο κοντά στον κατά συρροή βιαστή.

«Χωρίς να του το πω εγώ, ο δολοφόνος από το ανατολικό Παρίσι μπορεί να είχε μαντέψει το πρόβλημα που ένιωσα κοιτάζοντας τις φωτογραφίες των θυμάτων του. Τα βρήκα πολύ ελκυστικά. Αυτά τα όμορφα κορίτσια που είχε σκοτώσει, θα μπορούσα να τα συναντήσω στη γειτονιά μου, θα μπορούσα να ήθελα να τα φλερτάρω», έγραψε, εκμυστηρεύοντας ότι ένιωθε «άβολα» με τέτοια συναισθήματα μπροστά σε «ένα αρπακτικό»».

Και συνέχισε: «Μπορούμε να είμαστε μαζί του, μέχρι και τον βιασμό. […] Η πράξη της διείσδυσης είναι από μόνη της επιθετική. Εάν ένας άντρας σέβεται υπερβολικά μια γυναίκα, δεν δυσκολεύεται. […] Ναι, ήταν δυνατό να ταυτιστεί κανείς με αυτόν τον βιαστή που γαμάει όμορφα κορίτσια παρά τη θέλησή τους».

Στη Γαλλία τέτοιες θέσεις προκάλεσαν σοβαρή ανησυχία. Σε αρκετές περιπτώσεις, ενώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκή Ένωσης κατά της Βίας κατά των Γυναικών στην Εργασία (AVFT), έχουν εκφράσει, για παράδειγμα, ανησυχίες για την περίπτωση του εν λόγω ψυχιάτρου.

Σε απάντηση μιας αναφοράς που ζητούσε τη διαγραφή του από τη λίστα των εμπειρογνωμόνων στα δικαστήρια, το 2008, ο ψυχίατρος επιβεβαίωσε ότι «καταδίκασε απερίφραστα τον βιασμό» και «βίας γενικά», και έκανε λόγο για «παρερμηνευμένες» παρατηρήσεις ή ότι βγήκαν «εκτός πλαισίου». Το 2011, του απαγόρευσαν την άσκηση για τρεις μήνες από το Τάγμα των Ιατρών, αλλά δεν απολύθηκε.

Ζητώντας τη βοήθεια εμπειρογνώμονα… ας είναι και μέτριος

Στη Γαλλία είναι υποχρεωτικές οι ψυχολογικής ή ψυχιατρικές αξιολογήσεις εμπειρογνωμόνων ατόμων που έχουν υποστεί βιασμό ή σεξουαλική κακοποίηση.

Στα χαρτιά, πρόκειται για τον καθορισμό του εάν ο καταγγέλλων έχει ψυχιατρικές διαταραχές ή πνευματική ανεπάρκεια, και για την αξιολόγηση των πιθανών ψυχολογικών επιπτώσεων που προκαλούνται από τα γεγονότα. Στην πράξη, αυτές οι αξιολογήσεις συχνά χρησιμοποιούνται επίσης για να ελέγξουν εάν το άτομο είναι «αξιόπιστο».

«Ο ειδικός σε καμία περίπτωση δεν έχει κρυστάλλινη μπάλα. Δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να προβλέψει την υποτροπή».

Οι γνωματεύσεις εμπειρογνωμόνων που καταλήγουν στα θρανία των δικαστών, μερικές φορές που γίνονται βιαστικά, δεν σέβονται πάντα το περίγραμμα με το οποίο πρέπει να συμμορφώνονται (συνέντευξη σε τρία μέρη, συμπεράσματα που παρουσιάζονται με τη μορφή απαντήσεων στις ερωτήσεις των δικαστών κτλ.).

Αυτό το πρόβλημα συνδέεται με ένα άλλο: η εμπειρογνωμοσύνη αμείβεται πολύ κακά, επομένως ο δικαστικός θεσμός στερείται σκληρά υποψηφίους εμπειρογνώμονες. «Έχουμε τόσο λίγους που επικυρώνουμε την εγγραφή εμπειρογνωμόνων που, αν ρωτήσετε πολλούς δικαστές, δεν είναι καλοί», εξηγεί ένας δικαστής παιδιών στο Mediapart, ο οποίος περιγράφει μια «δραματική» κατάσταση όπου «βρισκόμαστε υποχρεωμένοι να διορίσουμε έναν ειδικό παρόλο που γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι δεν πρόκειται να είναι σπουδαίος».

Για να περιορίσουν τη ζημιά, οι δικαστές πραγματοποιούν μια «διαλογή» σύμφωνα με αυτήν: «Σε περιπτώσεις που είναι λίγο λιγότερο ευαίσθητες, λίγο λιγότερο σοβαρές, θα ορίσουμε έναν πραγματογνώμονα που είναι άχρηστος για να διατηρήσουμε τον κατάλληλο πραγματογνώμονα για την περίπτωση που , μάλιστα, χρειαζόμαστε πολύ τη γνώμη ψυχιάτρου».

Οι ειδικοί ψυχίατροι δεν είναι πάντα εκπαιδευμένοι για να ανιχνεύουν τις ψυχοτραυματικές συνέπειες της σεξουαλικής βίας. Ένα μέρος, φροϋδικής ή λακανικής υπακοής, δεν έχει απαλλαγεί από τον σεξισμό που διαποτίζει την ψυχανάλυση. Κάποιοι θα αναζητήσουν την ευθύνη του θύματος για τη βία που καταγγέλλει, κάνοντας αμφίβολους συσχετισμούς ή αναλύσεις βουτηγμένες στην κουλτούρα του βιασμού.

Σε εκτενές ρεπορτάζ του έγκριτου γαλλικού Mediapart η βεντάλια των ψυχιάτρων που έχουν κάνει οργανώσεις, νομικούς, αλλά και επιστήμονες να βγουν στα κάγκελα ανοίγει.

Ο Dubec δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση, με δικηγόρους και οργανώσεις να έχουν στο συρτάρι τους αναρίθμητες γνωματεύσεις ειδικών που θεωρούν το λιγότερο προβληματικές.

Paul Bensussan: «Σύνδρομο γονικής αποξένωσης»

Τον Απρίλιο του 2022, είχε φτάσει ο κόμπος το χτένι όσον αφορά τον σεξολόγο και ψυχίατρο Paul Bensussan. Τέσσερις ενώσεις που ειδικεύονται στην προστασία των παιδιών και την καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας έστειλαν αίτημα στο Εθνικό Συμβούλιο του Τάγματος των Ιατρών και στη γενική εισαγγελία του Εφετείου των Βερσαλλιών σχετικά με τον συγκεκριμένο γιατρό.

Ο Paul Bensussan είναι θιασώτης θεωρίας  του «συνδρομου γονικής αποξένωσης», πάνω στην οποία έχτισε καριέρα, όπως αναφέρει το Mediapart.

«Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, που δεν αναγνωρίζεται από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, το παιδί θα έπεφτε θύμα «εκστρατείας συκοφαντικής δυσφήμισης» υπό την επιρροή του «αποξενούμενου γονέα» –συχνά της μητέρας– εναντίον του άλλου γονέα, σε σημείο -μερικές φορές- να τον κατηγορήσει άδικα για σωματική κακοποίηση ή σεξουαλική βία».

Αυτές οι ενώσεις ζήτησαν την εντολή των γιατρών «να σημειώσουν [τις] ηθικές παραβάσεις» του δρ. Bensussan και «να επισύρουν όλες τις απαραίτητες πειθαρχικές συνέπειες».

Βασίστηκαν σε εννέα πραγματογνώμονες, στις οποίες ο γιατρός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρχε μια μορφή γονικής αποξένωσης και σημείωσαν ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, η συνέντευξη μεταξύ του ειδικού και του παιδιού δεν θα διαρκούσε περισσότερο από «είκοσι λεπτά». Το αίτημα ωστόσο, δεν προχώρησε.

Franck Moquin: copy paste από… Wikipedia

Για τον ψυχίατρο Franck Moquin το Τάγμα των Γιατρών [ο αντίστοιχος ιατρικός σύλλογος στη Γαλλία] δέχτηκε δύο καταγγελίες γυναικών που τις εξέτασε ο ίδιος. Η μία παραπέμφθηκε στο πειθαρχικό τμήμα και πλέον είναι σε εξέλιξη η υπόθεση.

Ήδη από το 2011, ο δικηγορικός σύλλογος στη Meaux -βορειοανατολικά του Παρισιού- είχε καταθέσει μια καταγγελία για παράβαση δεοντολογίας αφού συνειδητοποίησε ότι ο Δρ. Moquin χρησιμοποιούσε τον τίτλο του «ψυχιάτρου» που δεν είχε ακόμη εκείνη την εποχή.

Του επιβλήθηκε κύρωση το 2013 με απαγόρευση άσκησης ενός μηνός από το πειθαρχικό επιμελητήριο του πρωτοβάθμιου Ιλ-ντε-Φρανς του Τάγματος των Ιατρών, μια κύρωση που ακυρώθηκε τον επόμενο χρόνο από το εθνικό επιμελητήριο. Ο γιατρός επικαλέστηκε «αδεξιότητα».

Δέκα χρόνια αργότερα, ένας πρώην πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου παραμένει «έκπληκτος» από αυτή την υπόθεση και θυμάται την «εκκεντρική» τεχνογνωσία του Dr. Moquin. «Βλέποντας τις αναφορές του είπαμε στον εαυτό μας: «Ποιος είναι αυτός ο τύπος;» Διαφορετικά, δεν θα τον είχαμε ξετρυπώσει ποτέ…», εξήγησε στο Mediapart.

Στην έρευνά τους οι δημοσιογράφοι Hugo Lemonier και Marine Turchi ανακάλυψαν επίσης ότι πολλά αποσπάσματα από εκθέσεις του είχαν αντιγραφεί και επικολληθεί από ιστότοπους ψυχολογίας ή τη Wikipedia,  – όπως το φύλλο αφιερωμένο στην «παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας».

Αυτό συνέβη στην έκθεση για την Cynthia, μια μητέρας που κατήγγειλε τη βία από τον πρώην σύντροφό της εναντίον της και του παιδιού της και στη συνέχεια κατηγορήθηκε για απαγωγή παιδιών. Στην υπόθεση της ηθοποιού Σαντ Βαν Ρόι, που κατηγόρησε τον Λικ Μπεσόν για βιασμό, αλλά και στην καταγγελία της YouTuber Marie Coquille-Chambel, για βιασμό εις βάρος ηθοποιού.

«Σε αυτές τις τρεις αναφορές, αυτά τα αντίγραφα και οι επικολλήσεις παρουσιάζονται ως αποτέλεσμα της παρατήρησης των κλινικών σημείων που θα είχε δείξει το υποκείμενο κατά την εξέταση» λένε οι Hugo Lemonier και Marine Turchi.

Κάποιοι εμπειρογνώμονες κατηγορούνται επίσης για σεξισμό. Η έκθεση για την υπόθεση τεχνογνωσία της Σαντ Βαν Ρόι, καταλήγει για παράδειγμα ότι «το υποκείμενο δεν βιώνει τον εαυτό της ως μελλοντική μητέρα, γεγονός που υποδηλώνει μια ιστριονική νευρωτική κατάσταση και το ουσιαστικό μέρος της δυναμικής της προσανατολίζεται προς την επαγγελματική της επιτυχία». Μια παρατήρηση που εμφανίζεται με τους ίδιους όρους στην πραγματογνωμοσύνη της Marie Coquille-Chambel.

Η Σαντ Βαν Ρόι, η οποία υπέβαλε κατήγγειλε τον εμπειρογνώμονα ισχυρίζεται ότι παραποίησε ορισμένα από τα σχόλιά της προκειμένου να την κάνει να φαίνεται ότι είναι «κατά συρροή καταγγέλλουσα». «Βρίσκουμε μια σειρά από προβληματικές καταστάσεις που αφορούν τους άνδρες με την έναρξη της δικαστικής διαδικασίας», προειδοποίησε ο ψυχίατρος στην ειδικότητά του, επισημαίνοντας μια «τάση προς την υπερβολή και την υπερθυματοποίηση».

Παρά το γεγονός ότι ο Franck Moquin δεν εμφανίζεται σε καμία επίσημα εγκεκριμένη λίστα εμπειρογνωμόνων που χρησιμοποιούν οι δικαστικές αρχές, παίρνει εντολή να κάνει εκθέσεις σε νομικές υποθέσεις. Ο ίδιος είναι μάλιστα μέλος της Κινητής Νομικής Μονάδας Ψυχιατρικής, μιας ένωσης που έχει υπογράψει συμφωνία με την εισαγγελία του Παρισιού, διενεργώντας 100 αξιολογήσεις ετησίως, σύμφωνα με το Mediapart.

Ο αντίκτυπος της εμπειρογνωμοσύνης στις διαδικασίες

Ο αντίκτυπος που μπορεί να έχει η πραγματογνωμοσύνη τέτοιων αμφιλεγόμενων ειδικών μπορεί να είναι πολύ μεγάλος. Στην υπόθεση Luc Besson, η εξέταση του Sand Van Roy, η οποία καλούσε τους ανθρώπους να «είναι περισσότερο από προσεκτικοί» σε σχέση με τις δηλώσεις της -που την απεικόνιζε ως μια «παρανοϊκή» γυναίκα που θα παρουσίαζε τα γεγονότα με «καθαρά φανταστικό τρόπο»-, ζύγισε βαριά στο πισωγύρισμα της εισαγγελίας, η οποία είχε ζητήσει να τεθεί υπό αστυνομική κράτηση ο σκηνοθέτης πριν αλλάξει γνώμη.

Στην περίπτωση της Cynthia, η ψυχιατρική εξέταση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόφαση του δικαστή ανηλίκων σχετικά με τον γιό της. Σχολιάζοντας τα συμπεράσματα του εμπειρογνώμονα της δίκης, ο δικηγόρος και πρόεδρος της οργάνωσης κατά της παιδικής βίας CDP-Enfance Pascal Cussigh, αναφέρει με προβληματισμό ότι είναι «είναι πολύ, πολύ περίπλοκο να αμφισβητήσεις την πραγματογνωμοσύνη».

«Συχνά υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το τι κάνει ο ειδικός στην εξέταση των ατόμων, είτε είναι ανήλικοι είτε ενήλικες. Και, όταν βρισκόμαστε ενώπιον του δικαστή, προέχει συστηματικά ο λόγος του ειδικού».

Ακόμη και σε περίπτωση «προφανών» παραλείψεων από την πλευρά του πραγματογνώμονα, «ο δικαστής δεν θα πει ότι η πραγματογνωμοσύνη είναι άκυρη, θα διατάξει μόνο νέα», παρατηρεί ο δικηγόρος.

«Εμφανίζουμε όμορφες αντιφατικές αρχές, εκτός από το ότι στην πράξη δεν ισχύουν». Το CDP-Enfance αναπτύσσει με επαγγελματίες μια σειρά συστάσεων για την επίβλεψη της εμπειρογνωμοσύνης: «Θα θέλαμε η τεχνογνωσία να αποτελέσει αντικείμενο οπτικοακουστικής ηχογράφησης, όπως κάνουμε για τις ακροάσεις παιδιών στο πλαίσιο μιας ποινικής έρευνας», εξηγεί ο Pascal. Cussigh. Έτσι, τα μέρη θα μπορούσαν να ζητήσουν την προβολή της συνέντευξης από τον δικαστή, σε περίπτωση διαφωνιών σχετικά με τις μεταγραφές. Η ένωση ελπίζει ότι η Ανεξάρτητη Επιτροπή για την Αιμομιξία και τη Σεξουαλική Βία κατά των Παιδιών (Ciivise) θα υιοθετήσει αυτήν την πρόταση.