«Strange Fruit»: Το τραγούδι του αιώνα που έγινε ύμνος για την Αμερική

Πηγαίνουμε πίσω στο χρόνο, στο μακρινό 1939 όπου η τραγουδίστρια Billie Holiday έχει αρχίσει ήδη να ανθίζει καλλιτεχνικά, κάνοντας τις πρώτες της μεγάλες συνεργασίες με τους Count Basie και Artie Shaw, ενώ προσπαθεί να εδραιωθεί στη συνείδηση των Αμερικανών σαν μια μεγάλη τζαζ καλλιτέχνης. Όλα θα αλλάξουν ξαφνικά, όταν ο ιδιοκτήτης του Cafe Society, Barney Josephson, (ενός χώρου που η Holiday πραγματοποιούσε συχνά ζωντανές εμφανίσεις), θα της ζητήσει να τραγουδήσει το κομμάτι «Strange Fruit».

Αυτή ήταν η δική της και μόνο στιγμή. Τα φώτα του μαγαζιού σβήνουν, αφήνοντας τη Holiday να φωτίζεται από τη σκληρή, λευκή δέσμη ενός μόνο προβολέα. Όλα τα μάτια μέσα στο μαγαζί είναι στραμμένα στη τραγουδίστρια, όλα τα αυτιά στο τραγούδι. Μετά την τελευταία λέξη – μια μακρά, απότομα κομμένη κραυγή – όλο το δωμάτιο έχει γίνει μαύρο. Όταν ανάβουν τα φώτα του κλαμπ, η Billie Holiday έχει φύγει από τη σκηνή! Τη χειροκροτούν με δέος από το θάρρος και την ένταση της παράστασης, έκπληκτοι από τη φρικαλεότητα των στίχων, νιώθοντας την ιστορία να κινείται μέσα στην αίθουσα. Κάποιοι μετατοπίζουν αμήχανα το κάθισμά τους, ανατριχιάζοντας από τις περίεργες δονήσεις στον αέρα, διερωτώμενοι αν αυτό ονομάζεται ψυχαγωγία.

Το τραγούδι έγινε από εκείνη τη νύχτα, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά της τραγούδια που θα τη συνόδευε μέχρι το τέλος της ζωή της, που την έφερε αντιμέτωπη ακόμα και με το FBI. Πριν λίγα χρόνια, το Q Magazine, χαρακτήρισε το Strange Fruit ως ένα από τα 10 τραγούδια που άλλαξαν, ουσιαστικά, τον κόσμο. Και όπως κάθε επαναστατική πράξη, συνάντησε κι αυτό εξίσου μεγάλη αντίσταση.

Ο δίσκος που περιλάμβανε το τραγούδι πούλησε 10.000 αντίτυπα την πρώτη κιόλας εβδομάδα.

Από το 1935 ηχογραφούσε συστηματικά, αποκτώντας σταδιακά ένα ευρύτερο ακροατήριο.

Το «Strange Fruit» έγινε ύμνος για την Αμερική

Γραμμένο από έναν εβραίο κομμουνιστή, τον Abel Meeropol, το Strange Fruit δεν ήταν σε καμία περίπτωση το πρώτο τραγούδι διαμαρτυρίας, αλλά ήταν το πρώτο που επωμίστηκε ένα ρητό πολιτικό μήνυμα στην αρένα της διασκέδασης. Μέχρι αυτό το σημείο, τα τραγούδια διαμαρτυρίας λειτουργούσαν ως προπαγάνδα, αλλά το Strange Fruit απέδειξε ότι θα μπορούσαν να είναι τέχνη.

Ήταν ένα τραγούδι τόσο καλό που δεκάδες τραγουδιστές προσπάθησαν από τότε να βάλουν τη σφραγίδα τους, αλλά η ερμηνεία της Holiday ήταν τόσο δυνατή που κανένας από όλους αυτούς δεν έφτασε κοντά στο να την ξεπεράσει – το 1999, το περιοδικό Time ονόμασε την πρώτη στούντιο εκδοχή της Billie Holiday «τραγούδι του αιώνα».

«Αυτό είναι για το πιο απεχθές τραγούδι που έχω ακούσει ποτέ», είπε αργότερα η τραγουδίστρια Nina Simone. «Απεχθές με την έννοια ότι είναι βίαιο και δείχνει τι έχουν κάνει οι λευκοί στον λαό μου σε αυτή τη χώρα». Αν και τα βασανιστήρια είχαν ήδη παρακμάσει στην εποχή του Strange Fruit, το έναυσμα για την δημιουργία του ήταν μία τραγική φωτογραφία ενός διπλού απαγχονισμού που είχε τραβηχτεί στην Ιντιάνα το 1930 και ώθησε τον Meeropol να πάρει την πένα του. Ο Meeropol έγραψε ένα τραγούδι χωρίς προηγούμενο, ένα τραγούδι που απαιτούσε ένα νέο λεξιλόγιο για να εκφράσει όλα αυτά που ήθελε πει.

To «Strange Fruit» αρχικά ήταν ένα θρηνητικό ποίημα που συνέθεσε ο Abel Meeropol, ένας Εβραίος δάσκαλος από τη Νέα Υόρκη, το 1937.

Strange Fruit: Ένα τραγούδι διαμαρτυρίας κατά του λιντσαρίσματος, ένα σύμβολο κατά του ρατσισμού.

Ο ιδρυτής του Café Society, Barney Josephson, ένας αληθινός σόουμαν, ήξερε ότι δεν είχε νόημα να ενσωματώσει το Strange Fruit στο σώμα της παράστασης και να προσποιηθεί ότι ήταν απλώς ένα ακόμη τραγούδι. Έτσι έβαλε κάποιους κανόνες. Πρώτον, η Holiday θα έκλεινε την παράσταση με αυτό, δεύτερον, οι σερβιτόροι θα σταματούσαν όλες τις υπηρεσίες τους τη στιγμή του κομματιού, τρίτον, ολόκληρο το κλαμπ θα ήταν στο σκοτάδι, με ένα έντονο, λαμπερό φως στο πρόσωπο της Holiday και τέταρτον, δεν θα υπήρχε encore. «Οι άνθρωποι έπρεπε να θυμούνται το Strange Fruit… να καίει την ψυχή τους», εξήγησε.

Tα λόγια του τραγουδιού: 

«Τα δέντρα στον Νότο βγάζουν έναν παράξενο καρπό Αίμα στα φύλλα και αίμα στη ρίζα. Ενα μαύρο κορμί ταλαντεύεται στο αεράκι του Νότου. Ενας παράξενος καρπός κρέμεται στις λεύκες» 

Το FBI εναντίον της για το τραγούδι

Όσο η Billie Holiday γινόταν όλο και περισσότερο δημοφιλής, τόσο οι εχθροί της έσκαγαν. Το FBI έβαλε στον στενό της κύκλο, τον Jimmy Fletcher, έναν μυστικό ομοσπονδιακό που την κατέδωσε προδίδοντας την εμπιστοσύνη της προς αυτόν. H κυβέρνηση με πρόσχημα τον εθισμό της στα ναρκωτικά, έδωσε εντολή να την καταστρέψουν, αν δεν διέγραφε το Strange Fruit από το ρεπερτόριο της. Η ίδια συνελήφθη, τελικά, και καταδικάστηκε για χρήση ναρκωτικών.

Μέχρι το τέλος της ζωής της η Holiday, όμως, δεν σταμάτησε να τραγουδά το «Strange Fruit». Το 1954, παρουσίασε το τραγούδι σε ευρωπαϊκή περιοδεία, εμπνέοντας έναν Παριζιάνο ονόματι Ανρί-Ζακ Ντυπουί να το μεταφράσει στα γαλλικά. Όμως το Strange Fruit αποδείχθηκε εξίσου προβληματικό και στο εξωτερικό. «Με όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Γάλλοι αυτή τη στιγμή με τους έγχρωμους στην Ινδοκίνα και τη Βόρεια Αφρική, δεν νομίζω ότι θα είναι δυνατό να έχουμε μια σημαντική ηχογράφηση της έκδοσης του κυρίου Ντυπουί», έγραψε ο Rudi Revil, ένας Γάλλος συνθέτης, στον Meeropol.