Η «Ματωμένη Πέμπτη του 1927» μνημείο στην Αθήνα για τα 100 χρόνια ΓΣΕΒΕΕ – Σαν ένα σκάλισμα στους αιώνες

Μια ιστορική σελίδα των κινηματικών αγώνων της ελληνικής πρωτεύουσας λαμβάνει σάρκα και οστά μέσα από ένα μνημείο με τίτλο «Ματωμένη Πέμπτη 10 Μαρτίου 1927», δια χειρός Αγγέλικας Κοροβέση, το οποίο αποκαλύπτεται στο κοινό το πρωινό της Κυριακής 24 Σεπτεμβρίου στις 10 το πρωί, επί της οδού Πανεπιστημίου, μεταξύ των αριθμών 42 και 44.

Στο πλαίσιο του εορτασμού για τα 100 χρόνια ενεργούς παρουσίας και δράσης της ΓΣΕΒΕΕ, το αναθηματικό μνημείο της ελληνίδας γλύπτριας στόχο έχει, εκτός από το να προσφέρει αθανασία στη μνήμη των τριών νεκρών της απεργιακής κινητοποίησης του 1927, να λειτουργήσει και ως πεδίο έμπνευσης των σύγχρονων διεκδικήσεων για περισσότερα δικαιώματα, ευημερία για όλους και κοινωνική δικαιοσύνη.

«Έχουμε τα ίδια προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι συνάδελφοί μας έναν αιώνα πριν», λέει ο Γιώργος Καββαθάς, Πρόεδρος ΓΣΕΒΕΕ

«Πριν από περίπου 100 χρόνια, σε μια μεγάλη πανελλαδική κινητοποίηση που είχε προκηρύξει η ΓΣΕΒΕΕ με κλείσιμο καταστημάτων και επιχειρήσεων, στις 10 Μαρτίου του 1927, κατά τη διάρκεια της πορείας των συνδικαλιστών, στο ύψος του Αρσακείου, εκεί που θα τοποθετηθεί τώρα το μνημείο, είχε παραταχθεί ένας λόχος ατρατού, η έφιππη χωροφυλακή της Αττικής, η αστυνομία πόλεων και η Πυροσβεστική Υπηρεσία», διηγείται στο in ο Πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Γιώργος Καββαθάς.

«Ζητήθηκε τότε από τους επικεφαλής να σταματήσει η πορεία. Η πορεία δεν σταμάτησε, συνέχισε να προχωρά. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε η πυροσβεστική αντλία για να απωθήσει με το νερό τους διαδηλωτές και στη συνέχεια άρχισαν οι πυροβολισμοί.

Επί τόπου σκοτώθηκε ο σημαιοφόρος της απεργιακής κινητοποίησης και άλλος ένας συνάδελφος. Την επόμενη μέρα ένας βαριά τραυματισμένος απεβίωσε. Η ΓΣΕΒΕΕ θεωρεί ότι έχει την υποχρέωση να τιμήσει αυτούς τους τρεις νεκρούς της πανεπαγγελματικής διαδήλωσης, έστω και 100 χρόνια μετά.

Πρόκειται για τους Γεώργιο Γεράλδη, Μιχάλη Κοντό και Κόδρο Μπενούκα. Οι δύο πρώτοι ήταν υποδηματοποιοί και ο τρίτος υδραυλικός. Δυστυχώς, δεν μπορέσαμε να βρούμε επιγόνους των συναδέλφων, παρ΄όλο που ασχοληθήκαμε για μεγάλο χρονικό διάστημα με αυτό», αναφέρει ο Γ. Καββαθάς.

Για έναν ολόκληρο αιώνα διαχρονικά τα προβλήματα

Με φόντο, όμως, ποια αιτήματα θυσίασαν τότε τη ζωή τους οι τρεις επαγγελματίες στο κέντρο της πόλης των Αθηνών και ποια η σημασία της θυσίας τους έναν αιώνα μετά; «Η κυβέρνηση Ζαϊμη είχε ανακοινώσει τότε αύξηση του ενοικιοστασίου, φορολογικά μέτρα και έναν νόμο περί αισχροκέρδειας», εξηγεί ο Πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ. «Σε αυτό υπήρξε μεγάλη αντίδραση από τους επαγγελματοβιοτέχνες της εποχής και το μεσημέρι της επόμενης μέρας, η κυβέρνηση βλέποντας την επιτυχία της απεργιακής κινητοποίησης, του

κλεισίματος των επιχειρήσεων και των καταστημάτων, επικοινωνώντας με τον τότε πρόεδρο της ΓΣΕΒΕΕ, Κωνσταντίνο Κυπαρισσιώτη, του μετέφερε ότι ικανοποιεί όλα τα αιτήματά τους αρκεί να λυθεί η κινητοποίηση. Οι συγκεντρωμένοι όμως έξω από τα γραφεία της ΓΣΕΒΕΕ τότε, στη Θεμιστοκλέους, δεν συμφώνησαν να σταματήσουν τις κινητοποιήσεις και κατευθύνθηκαν με πορεία προς το υπουργείο Εσωτερικών. Την ίδια μέρα, το βράδυ, με εισαγγελικό ένταλμα, προφυλακίστηκε ο πρόεδρος και τέσσερις συνδικαλιστές. Βεβαίως στη δίκη που έγινε στο Κακουργιοδικείο Πειραιά αθωώθηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι, στους οποίους είχαν απαγγελθεί σοβαρές κατηγορίες.

Η τοποθέτηση του συγκεκριμένου μνημείου στην Πανεπιστημίου, στη μνήμη των νεκρών της 10ης Μαρτίου 1927, ήταν απόφαση του διοικητικού συμβουλίου της ΓΣΕΒΕΕ, στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 χρόνων από την ίδρυσή της το 1919. Δυστυχώς, για λόγους πάνω από τη θέλησή μας – πανδημία – δεν μπορέσαμε να την κάνουμε το 2019. Τώρα, με τη σημερινή δημοτική αρχή, πήραμε την άδεια για να προχωρήσουμε. Η συγκεκριμένη εκδήλωση για τους σημερινούς σημαίνει ότι η εκατόχρονη ιστορία και παρουσία της ΓΕΣΕΒΕΕ αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι συνάδελφοί μας έναν αιώνα πριν, τη δεκαετία του ‘20.

Τα ίδια προβλήματα έχουμε, την επαγγελματική στέγη και την προστασία που δεν έχουμε, τα φορολογικά μέτρα που κάθε μέρα αυξάνουν εις βάρος των επαγγελματιών, βιοτεχνών και εμπόρων, το ασφαλιστικό νομοσχέδιο. Αν κάποιος καθίσει και διαβάσει την ιστορία της ΓΣΕΒΕΕ βλέπει ότι για έναν ολόκληρο αιώνα τα προβλήματα ήταν διαχρονικά τα ίδια», αναφέρει ο Γ. Καββαθάς.

Σαν να «πάγωσε» η στιγμή της θυσίας

Για το ίδιο το μνημείο, που από την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου θα αποτελεί στοιχείο του αστικού τοπίου του κέντρου της πρωτεύουσας, μέχρι στιγμής έχει γίνει γνωστό πως θα έχει βάση από μάρμαρο, το ύψος του θα είναι γύρω στα 2 μέτρα και θα είναι φτιαγμένο από ανοδιωμένο αλουμίνιο σε χρώμα λευκό – υλικό και χρώμα που επιλέγονται για πρώτη φορά. Όσον αφορά την ανέγερσή του, καλύφθηκε με δαπάνες της ΓΣΕΒΕΕ και της ΒΕΑ ώστε να φτάσει να γίνει τελικά δωρεά στον Δήμο Αθηναίων. Τι γνωρίζουμε όμως για τη μορφή της σύνθεσης που θα αποκαλυφθεί την Κυριακή; Πρόκειται για μία πυραμοειδή ομάδα ανθρώπων με τα χαρακτηριστικά καπέλα της εποχής.

Ανάμεσά τους τα τρία κενά, που το περίγραμμα τους είναι η αφαιρετική μορφή των διαδηλωτών αγωνιστών οι οποίοι με τη ζωή τους στεφάνωσαν τον αγώνα με ηρωισμό και στην μνήμη των οποίων δημιουργήθηκε το συγκεκριμένο μνημείο. Η σύνθεση ολόλευκη, έχει το χρώμα των ταπεινών ταφικών μνημείων αλλά ταυτόχρονα είναι και σαν να «πάγωσε» η στιγμή της θυσίας. Το πλήθος των απεργών ακινητοποιήθηκε, οι μορφές τους έγιναν πιο λιτές, αφαιρετικές, συμβολικές και το σώμα των ηρώων χάθηκε, έμεινε το κενό τους σαν περίγραμμα, σαν ένα σκάλισμα στους αιώνες. Στην θέση τους το περιβάλλον της πόλης. Αυτό που ενώνεται είναι η ιερότητα της θυσίας τους.

Αυτό το «Κενό Περίγραμμα» ενσωματώνεται με το σήμερα και την πόλη. Μέσα από αυτό θα βλέπει κανείς τους σημερινούς ανθρώπους της και τα κτίρια της. Έτσι ώστε να μπορούν οι αγώνες εκείνων των επαγγελματιών να διδάσκουν ακόμα για την ενότητά τους και την αυτοθυσία τους. Το Αττικό φως, με τη δύναμή του, θα μεγενθύνει τον λιγοστό λευκό όγκο του γλυπτού, προσδίδοντας μία κινητικότητα στις σκιές των πολλών καπέλων, μέχρι να έρθει η ακινησία του νυχτερινού φωτός.

«Μεγάλη τιμή ηθικού και καλλιτεχνικού βάρους»

Η γλύπτρια Αγγέλικα Κοροβέση, στην οποία ανατέθηκε η ανέγερση του μνημείου για τη Ματωμένη Πέμπτη του 1927, αναφέρει στο in.gr σχετικά με την περίοδο ανάθεσης και προετοιμασίας που προηγήθηκε των αποκαλυπτηρίων: «Από τις αρχές του 2023 είχα την τιμή να μου ανατεθεί από τον Πρόεδρο της ΓΣΕΒΕΕ, Γιώργο Καββαθά να μελετήσω και να προτείνω σχέδια του Μνημείου για την πρώτη πανεπαγγελματική απεργία στην Αθήνα του 1927. Ονομάστηκε “Ματωμένη Πέμπτη 10ης Μαρτίου 1927” γιατί σε αυτόν τον αγώνα των επαγγελματοβιοτεχνών, των μικρομεσαίων νοικοκυραίων του Μεσοπολέμου σκοτώθηκαν τρεις απεργοί, ο Γεώργιος Γεράρδης, ο Μιχάλης Κοντός και ο Κόρδος Μπενούκας.

Μετά από έρευνα ιστορική και μελέτη του χώρου προτάθηκαν τρεις συνθέσεις. Από τους εκπροσώπους της ΓΣΕΒΕΕ επιλέχθηκε η σύνθεση του Μνημείου που θα στηθεί στις 24 Σεπτεμβρίου στην Πανεπιστημίου 44 απέναντι από το Αρσάκειο, όπου και διαδραματίστηκαν τα ιστορικά γεγονότα το 1927», εξηγεί η γλύπτρια και συνεχίζει: «Δημιουργήθηκε το πρόπλασμα του μνημείου και αφού πέρασε από τα στάδια έγκρισης από την αναθέτουσα αρχή, την καλλιτεχνική επιτροπή του Δήμου Αθηναίων και τις επιτροπές αποδοχής της δωρεάς του Δήμου Αθηναίων, μεταφέρθηκε στην τελική του μεταλλική μορφή.

Η ανάθεση δημιουργίας αυτού του ιστορικού μνημείου ήταν για μένα μεγάλη τιμή ηθικού και καλλιτεχνικού βάρους. Πρώτον, μου δόθηκε η τιμή να συμμετέχω με το έργο μου στην ιστορία της πόλης της Αθήνας, δεύτερον, η πρόκληση να πετύχω ώστε το γλυπτό να υπηρετεί τη συλλογική συνείδηση, να αναδεικνύει κοινωνικές αξίες και να εκφράζει επίσης την εποχή του, να είναι στοχαστικό και να είναι εναρμονισμένο με το αστικό περιβάλλον».

«Η συνεργασία είναι το μέλλον της ανθρωπότητας»

Για την εικαστική και κοινωνική αξία του έργου ο Ιστορικός Τέχνης και Καθηγητής Δ.Π.Θ., Γιάννης Κολοκοτρώνης, σημειώνει μιλώντας στο in.gr: «Η γλυπτική σύνθεση της Αγγέλικας Κοροβέση δεν είναι απλά ένα αναθηματικό μνημείο πεσόντων. Είναι μία σύγχρονη, ποιητική, γλυπτική σύνθεση από ανοδιωμένο αλουμίνιο που εξυμνεί και αναδεικνύει τη συλλογικότητα έναντι της ατομικότητας. Τα θύματα – ήρωες – πεσόντες δεν έχουν ατομικά χαρακτηριστικά για να διακρίνονται ανάμεσα στο πλήθος των πανομοιότυπων μορφών. Οποιαδήποτε μορφή μπορεί να είναι ο καθένας από τους αφηρωισμένος νεκρούς της απεργίας.

Στην πάροδο του χρόνου η μνήμη εξορθολογίζεται καθώς αποσυμπιέζεται από το συναίσθημα. Το μονόχρωμο μεταλλικό μνημείο της “Ματωμένης Πέμπτης” είναι μία άλλη ματιά της σύγχρονης πραγματικότητας και μία βαθιά πολιτική δήλωση ότι στις ημέρες μας η συλλογικότητα είναι το ισχυρότερο μέσο για την προστασία της ατομικότητας και η συνεργασία το μέλλον της ανθρωπότητας».

Στα αποκαλυπτήρια του πρώτου μνημείου που στήνεται στην πόλη για να τιμηθεί μια πανεπαγγελματική απεργία, ο Πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Γιώργος Καββαθάς, ο οποίος θα δώσει το παρών, καλεί μέσω του in.gr κάθε ενδιαφερόμενο να λάβει μέρος. «Βεβαίως και θα είμαι παρών την Κυριακή το πρωί στα αποκαλυπτήρια του μνημείου. Η εκδήλωση θα είναι ανοιχτή στο κοινό. Απευθύνω μέσα από τη συζήτησή μας ανοιχτή πρόσκληση συμμετοχής σε όλες και όλους».