Πάμπλο Νερούδα: Ο υπεράνω σύγκρισης ποιητής του 20ου αιώνα

«Σπάνια άνθρωπος έζησε τόσο ζεστά έντονα, ενθουσιαστικά, σχεδόν ερωτικά τη φιλία, όπως ο Νερούδα για μένα κι εγώ για τον ποιητή. Γι’ αυτό και η συγκίνησή μου είναι βαθύτατα εξουθενωτική τώρα που του χαρίζω αυτό το εξαιρετικό βιβλίο στα εκατό χρόνια απ’ τη γέννησή του (12 Ιουλίου 1904), έχοντας μαζί με τα γραφτά μας και τη φωνή του κοντά στη δική μου.

Όσο για την κριτική για τη μουσική μου, αγκαλιά της ποίησής του με τις σχετικές μικροαλλαγές και περικοπές που χρειάστηκαν, έγραψε τα εξής απάνω στο δίσκο μας: «Αυτό που έκανε η Δανάη είναι μια ΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ της ποίησής μου», έγραφε η Δανάη Στρατηγοπούλου, η μεταφράστρια του Πάμπλο Νερούδα, τον Ιούλιο του 2003, στον πρόλογό της στην έκδοση του έργου του «Εστραβαγάριο» (εκδόσεις Καστανιώτη).

Σαν σήμερα, 23 Σεπτεμβρίου 1973, έφυγε από τη ζωή ο Πάμπλο Νερούδα.

Γραμματόσημο με την εικόνα του ποιητή για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες τον είχε χαρακτηρίσει ως «τον σπουδαιότερο ποιητή του εικοστού αιώνα σε οποιαδήποτε γλώσσα, ενώ ο κορυφαίος θεωρητικός της λογοτεχνίας και ίσως ο πιο διάσημος κριτικός στον κόσμο, Χάρολντ Μπλουμ, είχε πει γι’ αυτόν ότι «Κανένας ποιητής του εικοστού αιώνα στο δυτικό ημισφαίριο δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του».

Με τον Σαλβαδόρ Αλιέντε

Ο κριτικός και λογοτέχνης Χοσέ Εμίλιο Πατσέκο είχε αποτυπώσει πιο γλαφυρά τον θαυμασμό του, λέγοντας: «Ο Νερούδα ξαναγεννιέται κάθε μέρα επειδή θα υπάρχει πάντοτε κάποιος που θα τον διαβάζει για πρώτη φορά και κάποιος που θα τον ξαναδιαβάζει με ανανεωμένη ματιά. Αν σταματήσουμε να τον διαβάζουμε, η ζωή μας θα είναι φτωχότερη».

Είναι ίσως ο πιο πολυδιαβασμένος ισπανόφωνος ποιητής. Ο Πάμπλο Νερούδα (1904-1973) από τη Χιλή, ποιητής και διπλωμάτης, με τεράστιο έργο, το 1971 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, δύο χρόνια μετά τον Γιώργο Σεφέρη που κι εκείνος ήταν διπλωμάτης.

Από βράβευσή του, το 1972, στο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγο, πίσω του με τα μαύρα γυαλιά διακρίνεται ο στρατηγός Πινοσέτ

Σαν σήμερα, 23 Σεπτεμβρίου 1973, έφυγε από τη ζωή ο Πάμπλο Νερούδα. Ένας ποιητής που εξύμνησε την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, τον έρωτα και την ελευθερία. Στην Ελλάδα τον γνωρίσαμε ευρύτερα από τη μελοποίηση των ποιημάτων του από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Με περισσότερα από τριάντα βιβλία στο ενεργητικό του, μεταξύ αυτών και το «Canto General» που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Ο βίος και η πολιτεία του

Ο Νεφταλί Ρικάρδο Ρέγιες Μπασσάλτο γεννήθηκε το 1904 στο Παράλ της Χιλής. Έμεινε στην ιστορία ως Πάμπλο Νερούδα. Τα πρώτα του ποιήματα τα έγραψε σε ηλικία 10 ετών και από πολύ νέος άρχισε να δημοσιεύει σε περιοδικά.

Την περίοδο των σπουδών του στο Σαντιάγο εξέδωσε το εξαιρετικά δημοφιλές, «Είκοσι ερωτικά ποιήματα κι ένα τραγούδι χωρίς ελπίδα» που τον καθιέρωσε ως μια σημαντική φωνή της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Υπηρέτησε στο διπλωματικό σώμα από διάφορες θέσεις και ταξίδεψε σε πολλές χώρες του κόσμου. Υπήρξε πολιτικός ακτιβιστής και στρατευμένος διανοούμενος.

Ήταν ένας από τους πιο παραγωγικούς ποιητές της Λατινικής Αμερικής, με περισσότερα από τριάντα βιβλία στο ενεργητικό του. Μεταξύ αυτών και το «Canto General» που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη. Εντάχθηκε στους κόλπους του Κομμουνιστικού Κόμματος και αρκετά χρόνια αργότερα εκλέχτηκε γερουσιαστής.

Η κηδεία του ήταν το πρώτο ξέσπασμα των Χιλιανών εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος

Αντιπροσώπευσε τη χώρα του ως διπλωμάτης από το 1926 ως το 1938 σε διάφορα μέρη της Άπω Ανατολής και της Ισπανίας, όπου έζησε από κοντά τον εμφύλιο. Καλλιέργησε για την ποίηση μια ριζοσπαστική αντίληψη την οποία και προώθησε με το έργο του.

Όταν το 1948, το Κομμουνιστικό Κόμμα κηρύχτηκε παράνομο στη χώρα του, ο Νερούδα έφυγε πρώτα για την Αργεντινή και στη συνέχεια πήγε στη Σοβιετική Ένωση. Ξαναγύρισε στη Χιλή τέσσερα χρόνια αργότερα και το 1953 του απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν.

Πέθανε το 1973 σε ηλικία 69 ετών και η κηδεία του ήταν το πρώτο ξέσπασμα των Χιλιανών εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος.

Ομοίωμα του μεγάλου ποιητή

Στο ποίημά του «Τελικές συστάσεις» («Εστραβαγάριο», εκδόσεις Καστανιώτη, 2004, μετάφραση Δανάη Στρατηγοπούλου), προφητεύει κάθε τέλος:

«Εδώ, κύριοι, σας αποχαιρετώ,

μετά από τόσα αποχαιρετιστήρια

κι αφού δεν σας αφήνω τίποτα,

θέλω να νιώσετε όλοι κάτι:

το πιο τραχύ απ’ ότι είχα,

πιο νοσηρό και πιο πυρρό

γυρνάει στη γη, ξαναγεννιέται…

…σαν κολυμβητής του ουρανού,

και σε λίγο ξανά θα θεριέψω

ως να γενώ μια μέρα τόσο μικρός,

που θα με πάρει ο άνεμος

και δε θα ξέρω πώς με λένε,

και δε θα υπάρχω όταν ξυπνήσω:

τότε θα ιστορήσω εν σιωπή.»

(Με πληροφορίες από το βιβλίο «Εστραβαγάριο», εκδόσεις Καστανιώτη, 2004, μετάφραση Δανάη Στρατηγοπούλου)