Λιβύη: Το μαύρο κουτί της τραγωδίας

Ηταν 17 Σεπτεμβρίου όταν το υπουργείο Εξωτερικών και το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας έκαναν γνωστό με παράλληλες ανακοινώσεις την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λιβύη, στην πόλη Ντέρνα, ως έμπρακτη αλληλεγγύη στις καταστροφές από την κακοκαιρία Daniel.

Μια αποστολή «επιβεβλημένη» διπλωματικά, δεδομένης της προσπάθειας της Ελλάδας να δημιουργήσει γέφυρες με τη Λιβύη, αλλά και της ισχυρής παρουσίας της Τουρκίας στη χώρα, και είχε την έγκριση της κυβέρνησης. Μία αποστολή όμως που κατέληξε σε τραγωδία και στον θάνατο πέντε μελών της – τρία στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και δύο αδέρφια που συμμετείχαν εθελοντικά ως μεταφραστές.

Την τραγωδία επέτεινε ακόμη περισσότερο το χάος στην πληροφόρηση σχετικά με το δυστύχημα και τις συνέπειές του, που πυροδότησε και σενάρια περί υποτιθέμενης επίθεσης, τα οποία διαψεύδονται κατηγορηματικά. Σημαντικά ερωτήματα εγείρονται και όσον αφορά τον σχεδιασμό και την εκτέλεση της αποστολής, με την αντιπολίτευση να ζητεί εξηγήσεις.

Αποκαλυπτική για το τι συνέβη την περασμένη Κυριακή στον δρόμο από τη Βεγγάζη προς την Ντέρνα που στοίχισε τη ζωή στα πέντε μέλη της αποστολής, αλλά και στο πώς δημιουργήθηκε το κενό πληροφόρησης είναι  η έκθεση του προξένου της Ελλάδας στη Βεγγάζη, πρέσβη Σταύρου Βενιζέλου, ο οποίος με εντολή του ΥΠΕΞ Γιώργου Γεραπετρίτη «συνόδευσε» την αποστολή για να «παράσχει διπλωματική αρωγή στην επιχείρηση». Ο πρόξενος επιβιβάστηκε στο αεροσκάφος με την αποστολή, ωστόσο με την άφιξή της στη Βεγγάζη δεν ακολούθησε το κομβόι.

Η βοήθεια χρειάστηκε μία με μιάμιση ώρα

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει στην έκθεσή του, «οι συνοδεύοντες λίβυοι στρατιώτες ειδοποίησαν τις Αρχές και η βοήθεια χρειάστηκε μία-μιάμιση ώρα για να αφιχθεί στον τόπο του ατυχήματος. Αρχικά μεταφέρθηκαν σε διάφορες επιτόπιες ιατρικές δομές και στη συνέχεια με 9 ασθενοφόρα στη Βεγγάζη. Οι σοροί μεταφέρθηκαν περί τις δύο ώρες αργότερα, καθώς χρειάστηκε να ανασυρθούν από τα συντρίμμια».

Στην περιγραφή του ο πρόξενος δεν δίνει εξηγήσεις όσον αφορά τη σχεδίαση και την υλοποίηση της αποστολής, αφού ως διπλωμάτης δεν φέρει την ευθύνη. Στο ΥΠΕΞ αναλογεί το κομμάτι των διπλωματικών συνεννοήσεων, ενώ στο ΓΕΕΘΑ η σχεδίαση και η υλοποίηση της επιχείρησης. Επιχειρεί ωστόσο να εξηγήσει το χάος στην ενημέρωση, που ξεκίνησε με ανακοίνωση του ΓΕΕΘΑ για «ελαφρά τραυματίες» το απόγευμα της Κυριακής και κατέληξε σε πέντε νεκρούς μέχρι το πρωί της Δευτέρας, αφού παραδέχεται ότι δεν γνώριζε τι συνέβαινε. Στη δική του ανακοίνωση το απόγευμα της Κυριακής ωστόσο το ΥΠΕΞ απέφυγε να αναφερθεί σε τραυματίες ή νεκρούς, σημειώνοντας μόνο το «ατύχημα».

Να σημειωθεί ότι αν και ο υπουργός Υγείας της Λιβύης είχε κάνει ήδη δηλώσεις, με τα ξένα ΜΜΕ περίπου στις 21.00 να μιλούν για νεκρούς Ελληνες, ο πρόξενος ο οποίος μετέφερε τις πληροφορίες, όπως άφησαν να εννοηθεί σαφώς πηγές του ΓΕΕΘΑ, δηλώνει ότι στις 23.00 απέκτησε εικόνα. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά  «από την ώρα του ατυχήματος στις 15.30 έως τις 21.00 που έφθασαν στη Βεγγάζη οι τραυματίες και στις 23.00 που έφτασαν οι σοροί και κατόρθωσα να αποκτήσω σαφή εικόνα οι πληροφορίες ήταν συγκεχυμένες».

Δείχνει δε ως υπευθύνους τους Λίβυους, αφού όπως προσθέτει «οι αρμόδιοι συνομιλητές μου, ΥΠΕΞ GNS και Γενικό Επιτελείο (Λιβύης), οι οποίοι ευρίσκονταν μαζί μου στο συντονιστικό γραφείο, δεν είχαν ακριβή στοιχεία». Αυτό σύμφωνα με το κ. Σταύρο Βενιζέλο «είχε ως συνέπεια τη διάδοση διαφόρων ειδήσεων παραπληροφόρησης». Ειδήσεις που δημιούργησαν ένα θολό τοπίο, ενέτειναν την καχυποψία και τη σεναριολογία αλλά και την αγωνία των οικογενειών των ανθρώπων που συμμετείχαν στην αποστολή. Και σύμφωνα με το ΓΕΕΘΑ ήταν οι μόνες διαθέσιμες αφού στις «ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούσαν» δεν υπήρχε «άλλος τρόπος διασταύρωσης της σχετικής πληροφόρησης πλην της ενημέρωσης από τις Αρχές της Λιβύης διά της διπλωματικής οδού», δηλαδή του προξένου.

«Μέλη γνωστής στη Λιβύη ΜΚΟ»

Ο κ. Βενιζέλος ξεκινά την έκθεσή του αναφερόμενος στους έξι Λίβυους που επέβαιναν στο όχημα που προκάλεσε τη σύγκρουση, σημειώνοντας ότι ήταν μέλη της γνωστής στη Λιβύη ΜΚΟ «Urgent Help from Benghazi». Αναφέρει ότι «οι τέσσερις από τους έξι θανόντες λίβυους ακτιβιστές και δημοσιογράφους ήταν γνωστοί στην Αρχή μας. Περιηγούνταν επί οκτώ μέρες στις πληγείσες περιοχές μοιράζοντας τρόφιμα και φάρμακα». Την ταυτότητά τους, όπως σημειώνει, του επιβεβαίωσαν τόσο ο αρμόδιος διευθυντής για την Ελλάδα του ΥΠΕΞ GNS Αντέλ Μπακάρ όσο και ο σύνδεσμος στο Γενικό Επιτελείο Χαφτάρ υποστράτηγος Αμπντουλκαρίμ Εστέουι που από πλευράς LNA συντόνιζε την επιχείρηση». Αν και αρχικά κάποιες πηγές υποστήριζαν ότι πρόκειται για οικογένεια. Σύμφωνα με την έκθεση του προξένου, ο ίδιος περιγράφει τα γεγονότα από τη διήγηση του Ιωσήφ Ελντελένσι (του ελληνο-λίβυου επίσης εθελοντή διερμηνέα ο οποίος μετά το συμβάν επέλεξε να μείνει σε νοσοκομείο της Βεγγάζης), των μελών της ελληνικής αποστολής, καθώς και των συνομιλητών του στρατιωτικών του LNA.

Από τις περιγραφές που έγιναν στον Σταύρο Βενιζέλο, σύμφωνα με το έγγραφο προκύπτει ότι κατά τη διαδρομή το λεωφορείο της ελληνικής αποστολής στο οποίο επέβαιναν 20 άτομα, οι 19 Ελληνες και ο λίβυος οδηγός,  «συνοδευόταν από προπομπό στρατιωτικό όχημα του LNA και ένα ακόμα ως οπισθοφυλακή. Τέταρτο στη σειρά πήγαινε το φορτηγό με την ανθρωπιστική βοήθεια και τον εξοπλισμό των ελλήνων γιατρών. Το όχημα της ΜΚΟ Toyota Sequoia ερχόμενο από την αντίθετη κατεύθυνση χτύπησε το λεωφορείο πλαγιομετωπικά. Η εντύπωση που δημιουργήθηκε στους αυτόπτες μάρτυρες ήταν ότι ο οδηγός της ΜΚΟ έχασε στιγμιαία τον έλεγχο, μάλλον από την κούραση». Ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης – σημειώνει στην περιγραφή του ο πρόξενος – εκπαραθυρώθηκαν «ο οδηγός του λεωφορείου, ο Ιωσήφ Ελντελένσι και ο έλληνας συνταγματάρχης επικεφαλής της αποστολής που καθόταν μπροστά», ενώ «στα επόμενα δευτερόλεπτα ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά».

«Θα είχαμε πολύ περισσότερα θύματα»

Τονίζει δε ότι αν τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων που έσπασαν τα παράθυρα πηδώντας έξω και τραβώντας τους συντρόφους τους δεν ήταν πεπειραμένα και ετοιμοπόλεμα «θα είχαμε πολύ περισσότερα θύματα». Ωστόσο δεν κατάφεραν να βγουν από το λεωφορείο οι πέντε άνθρωποι που οι θέσεις τους ήταν δίπλα στο σημείο πρόσκρουσης και σύμφωνα με τον πρόξενο «ενδεχομένως να είχαν χάσει τις αισθήσεις τους πριν γίνουν παρανάλωμα του πυρός». Αξίζει να σημειωθεί ότι και ο Ελντελένσι είναι σε σοβαρή κατάσταση και θα χρειαστεί να μεταφερθεί εκτός Λιβύης προκειμένου να υποβληθεί σε εγχείρηση.

Έντυπη έκδοση «ΤΟ ΒΗΜΑ»