Οι παλιοί θυμούνται ίσως την εποχή που στη μαρξιστική αριστερά γινόταν η μεγάλη συζήτηση για τον «ρόλο της προσωπικότητας στην ιστορία». Βλέπετε έπρεπε να συνδυάσουν την επιμονή του μαρξισμού ότι την ιστορία την καθορίζουν οι κοινωνικές δομές, με το καθοριστικό χνάρι που άφησαν άνθρωποι όπως π.χ. ο Λένιν.

Βεβαίως, θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι οι δυο οπτικές δεν είναι ασύμβατες. Οι ιστορικές διεργασίες στο τέλος καταλήγουν να αφορούν και επιλογές που θα πάρουν πρόσωπα, που με τη σειρά τους θα συγκεφαλαιώσουν και θα εκπροσωπήσουν αυτές τις ιστορικές δυναμικές.

Δηλαδή, με έναν τρόπο η ιστορία πλάθει τους ηγέτες και οι ηγέτες με τη σειρά τους σφραγίζουν την ιστορία.

Αυτό σημαίνει ότι η ποιότητα της ηγεσίας έχει να κάνει και με την εποχή και τις ιστορικές συγκυρίες με τις οποίες αναμετρήθηκαν οι άνθρωποι που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Στη χώρα μας για παράδειγμα τα μεγάλα τραύματα και οι μεγάλες περιπέτειες της Κατοχής και του Εμφυλίου σφυρηλάτησαν ανθρώπους, σε όλες τις παρατάξεις, που είχαν ξεχωριστές ικανότητες, οξυδέρκεια και διορατικότητα.

Ωστόσο, είναι γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες –όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς– έχει υπάρξει μια υποχώρηση στην ποιότητα της ηγεσίας. Χαρακτηριστική έκφραση η νοσταλγία στην Ευρώπη για την Άνγκελα Μέρκελ, που όταν εξελέγη όλοι την αντιμετώπιζαν σαν άχρωμη, σε σχέση με την προηγούμενη γενιά ηγετών όπως ο Χέλμουτ Κολ, που ηγήθηκε της επανένωσης της Γερμανίας.

Αυτό έχει να κάνει και με ένα «στένεμα» και «άδειασμα» της πολιτικής. Η «πτώση του Τείχους», η αίσθηση ότι δεν υπάρχει αντίπαλος στον καπιταλισμό, η ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού, περιόρισαν τα όρια της πολιτικής. Την έκαναν να στερείται οράματος. Να επικεντρώνεται στη διαχείριση του υπάρχοντος. Να γίνεται περισσότερο τεχνοκρατική.

Μετατόπισε και τη μορφή της πολιτικής αντιπαράθεσης. Τα κόμματα εξουσίας, είτε κεντροδεξιά είτε κεντροαριστερά άρχισαν να έχουν μικρές πραγματικές πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές.

Διαμόρφωσε και μια αντίληψη ότι η ηγεσία έχει να κάνει πολύ περισσότερο με την εικόνα και την επικοινωνία, παρά με την ουσία και τη στρατηγική.

Γιατί όταν η πολιτική αντιμετωπίζεται περισσότερο ως προσαρμογή στους «αυτόματους πιλότους» της αγοράς και της παγκοσμιοποίησης, τότε εύλογα υποχωρεί και η πραγματική πολιτική αντιπαράθεση και η ηγεσία απαιτεί άλλες δεξιότητες.

Ο χώρος της Αριστεράς διεκδίκησε για αρκετό διάστημα να είναι η εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Εν μέρει αυτό βοήθησε στο να υπάρχει και ένα σχετικό επίπεδο στην πολιτική αντιπαράθεση.

Μόνο που και εκεί άρχισαν να φαίνονται οι επιδράσεις αυτής της «πολιτικής κενότητας» που ολοένα και περισσότερο χαρακτηρίζει το «συστημικό» πολιτικό προσωπικό.

Και αυτό σήμαινε πως όταν αποχώρησε από το προσκήνιο ο Αλέξης Τσίπρας, ένας πολιτικός που ακόμη και στα λάθη και τις αποτυχίες του, εξακολουθούσε να θυμίζει ηγέτη «παλαιάς κοπής», το κενό που αναμφίβολα άφηνε δεν μπορούσε να καλυφθεί, κατά μία ιστορική ειρωνεία, παρά από μια ηγεσία που αντιπροσωπεύει αυτό το συνολικότερο «κενό πολιτικής» που σήμερα είναι η έκφραση μιας βαθύτερης πολιτικής κρίσης.

Με αυτή την έννοια, ας είναι πιο μετρημένοι αυτοί που αγανακτούν τώρα για την εμφάνιση ενός νέου ηγέτη «από το πουθενά», για την απουσία εμπλοκής του με κινήματα και πολιτικές διεργασίες, για την απότομη μετάβασή του από την επιχειρηματικότητα στην κεντρική πολιτική.

Όχι γιατί έχουν άδικο στις συγκεκριμένες διαπιστώσεις και κριτικές τους, αλλά γιατί δεν αντιλαμβάνονται την ευθύνη που έχουν και αυτοί για το πώς «άδειασε» από περιεχόμενο και η πολιτική γενικά και η Αριστερά ειδικότερα…

Headlines