Συμφωνία Καζέρτας: Βρεθήκαμε προ τετελεσμένου γεγονότος

Με τη Συμφωνία της Καζέρτας η ηγεσία του «Βουνού» επιδιώκει να βελτιώσει κάπως τους δυσμενείς γι’ αυτήν όρους της Συμφωνίας του Λιβάνου. Παράλληλα, προσπαθεί να λύσει ευνοϊκά γι’ αυτήν και το ζήτημα του αρχιστρατήγου των ενόπλων δυνάμεων της Ελλάδας. Κι ευνοϊκά σήμαινε πως με κανέναν τρόπο δεν θα ’πρεπε να δεχτούν το διορισμό ξένου —Άγγλου βέβαια— αρχιστρατήγου, όπως είχαν και σχετικές συζητήσεις από την εποχή του Λιβάνου ακόμα.

[…]

— Για να φτάσουμε τώρα σ’ αυτό… Όταν έφευγαν πια για υπουργοί ο Πορφυρογένης με τον Ζεύγο, εσείς μιλήσατε με τον Ζεύγο. Και θέσατε αυτό το ζήτημα. Ότι σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αναλάβει Άγγλος αρχιστράτηγος…

— Προτού ακόμη φύγουν. Και όχι μονάχα αυτό. Αλλά όταν αυτοί από την Καζέρτα ζητήσανε και τον Σαράφη σαν αρχηγό του ΕΛΑΣ για να υπογράψει, έγινε ένα επεισόδιο μεταξύ εμού και του Σιάντου. Μάρτυρας αυτού του επεισοδίου έγινε και ο Μάντακας, ο οποίος υποσχέθηκε ότι θα το πάρει μαζί του στον τάφο του.

[…]

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 19.5.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εμένα με έτρωγε το σαράκι των Άγγλων, κατάλαβες, ότι οι Άγγλοι μπορούν να μας μπατάρουν σε οποιαδήποτε στιγμή. […] Ήξερα ότι οι Άγγλοι έχουν την υπόθεση στα χέρια τους. […] Εμείς πρέπει να κάνουμε τέτοιον ελιγμό, ώστε να μην αφήσουμε τους Εγγλέζους να πατήσουνε στην Ελλάδα προτού φύγουνε οι Γερμανοί. Γιατί είχαμε και το άλλο. Βάζαμε μέσα στην Αθήνα όπλα κ.λπ. Είχαμε το σχέδιο να καταλάβουμε την Αθήνα και τα ρέστα τότε. Κατάλαβες; […] Γιατί εγώ ήξερα το τι ήτανε οι Εγγλέζοι. Και ήξερα ότι με τους Εγγλέζους, μ’ αυτούς τους μηχανορράφους, άμα δεν έχεις τα μάτια σου δεκατέσσερα, άμα δεν μπορείς να κάνεις πολιτική ελιγμών, πολιτική που, ξέρω γω, να πετυχαίνεις το σκοπό σου χωρίς να έχεις την αντιμετώπιση αυτών, αυτοί θα σε βάλουν στο σακί.

Αν διαβάσεις το λόγο μου στην 11η Ολομέλεια, θα το δεις αυτό. Πήγαν εκεί στο Λίβανο, τους σακουλιάσανε σε ένα δωμάτιο, και εμείς, χαλβάδες όπως είμαστε, άνθρωποι που δεν ξέρουμε από αυτά τα πράγματα, την πατάμε. Μήπως νομίζεις ότι και στη Βάρκιζα δεν έγινε το ίδιο; Και στη Βάρκιζα έγινε το ίδιο. Τους είχανε κλείσει σε ένα δωμάτιο και τους πιπίλιζαν συνεχώς εκεί πέρα. Ο Σοφιανόπουλος και οι άλλοι που έκαναν και τον φίλο του ΕΑΜ. Κι αυτούς που πήγαν για την ανακωχή τούς είχαν κλειδωμένους σε ένα δωμάτιο και δεν τους δίναν ούτε τσιγάρα.

[…]

Όταν άκουγα για Εγγλέζους νόμιζα πως ήταν ανθρωπόμορφα θηρία. Κατάλαβες; Και είχα και μια προκατάληψη εναντίον τους. Μετά, όταν βγήκα και είδα τους πλοκάμους που είχε η Ιντέλιτζενς Σέρβις παντού στην Ελλάδα, έπρεπε περισσότερο να δώσω την προσοχή ώστε να ξεφεύγουμε τις παγίδες που μπορούσαν αυτοί να μας στήνουν.

Άλλοι λέγαν: να τους πιάσουμε και να τους διώξουμε. Να τους πιάσεις και να τους διώξεις είναι εύκολο. Τι θα δημιουργούνταν όμως μ’ αυτό το πράγμα; Ο Άρης έλεγε: να τον σκοτώσω τον Κρις. Του λέω: τι είναι αυτά; Να μην το ξαναπείς αυτό. Χαστούκισε έναν Εγγλέζο και αμέσως είχαμε διακοπή σχέσεων. Το Κάιρο με το ραδιόφωνο και τον ασύρματο παίρναν και δίναν. Κατάλαβες; Πώς μπορείς τώρα εσύ; Πολιτική κάνεις εσύ ή σαμποτάζ στην πολιτική σου;

Να ξέρεις ότι στο τέλος θα τσακωθείς με τους Εγγλέζους. Για να το ξέρεις αυτό πρέπει να προετοιμάζεσαι και σ’ αυτή την περίπτωση. Το πρώτο που πρέπει να κάνεις είναι να πολιτευθείς κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ξεφύγεις αυτή τη σύγκρουση. Διότι εκείνοι είναι δυνατοί. Εκείνοι έχουν όλα τα μέσα που εμείς δεν τα έχουμε. Και όταν δεν το κατορθώνεις αυτό, να έχεις ετοιμαστεί και να δώσεις τη μάχη και με αυτούς. Αυτή είναι η λογική των πραγμάτων. Έτσι πρέπει να βλέπει τα πράγματα κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος. Δεν μπορείς αλλιώς.

Άσε εκείνο το: τους Εγγλέζους που μας κάναν και μας δείξαν. Αυτοί είναι π… από γεννησιμιού τους. Τώρα τους κατάλαβες εσύ, τώρα τους κατάλαβες; Αυτοί είχαν όλον τον κόσμο κάτω από τα αυτά τους… και την Ελλάδα. Η Ελλάδα ήταν εξαρτημένη από τους Εγγλέζους. Τώρα το πήρες χαμπάρι εσύ και μου λες τους π… κ.λπ.; Αυτός για να κρατήσει θα πολεμήσει με τα δόντια. Αλλά εσύ μπορούσες πιο σωστά, αν τους αντιμετώπιζες και με την πολιτική σου την ευλύγιστη και τα άλλα, να τους φέρεις σε σημείο ώστε να μη σε φέρει καπάκι κατά τον τρόπο που σε έφερε και να υποχρεωθείς να κλείσεις τη Βάρκιζα, με τον τρόπο που την έκανες. Αφού την έκανες, όλα τα άλλα είναι πράσινα άλογα. Τα άλλα ήταν… Έτσι είναι και με τους Εγγλέζους…

— Οι δικοί σας που πήγαν εκεί πέρα (σ.σ. στην Καζέρτα) είχαν σύνδεση μαζί σας;

— Τι σύνδεση να έχουν;

— Δεν ήταν δυνατόν;

— Ασύρματο θα κουβαλούσαν; Σ’ αφήνουν οι Εγγλέζοι αν έχεις ασύρματο;

— Πάντως, όταν μπήκε ζήτημα συμφωνίας ο Ζεύγος δεν έστειλε τίποτε να ρωτήσει…

— Ερώτημα δεν μπήκε. Εφόσον υπογράφτηκε η Συμφωνία της Καζέρτας και ήρθε ο Σκόμπι και ο Σπηλιωτόπουλος σαν Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής και το δέχτηκες αυτό το πράγμα… Εμείς τέλος πάντων μέχρι την τελευταία στιγμή, μέχρι που ήρθαν και μας φέραν τη συμφωνία, στέλναμε τηλεγραφήματα και ζητούσαμε να αλλάξουμε τον Σπηλιωτόπουλο, γιατί αυτό ξέραμε, ότι δεν θα τον δεχτούμε στην Αθήνα τον Σπηλιωτόπουλο. Και έρχεται αυτός και μας φέρνει υπογραμμένη τη συμφωνία. Και τη διάταξη των αυτών, των δυνάμεων…

Αυτό ήταν το πιο τραγικό από όλη την αυτή… Κατάλαβες; Ότι εμείς δε θα πατούσαμε ποδάρι στην Αθήνα. Βρε, τι κάνετε; Εμείς ήμασταν μια δρασκελιά από την Αθήνα. Είχαμε δε προς την Αθήνα πρώτα-πρώτα τον ΕΛΑΣ. Ήμασταν μέσα στην Αθήνα. Και τον είχαμε και εξοπλισμένο… Κατορθώσαμε μέσα σε λίγο να εξοπλίσουμε… και να αγοράσουμε και οπλισμό. Και στείλαμε και λεφτά για να γίνονται…

Έλα τώρα, παιδί μου, να δεις τι γίνεται. Πώς εσύ υπογράφεις ότι δε θα πατήσουν αντάρτες μέσα στην Αθήνα; Κατάλαβες; Εμείς θα μπαίναμε, θα πιάναμε τα επίμαχα σημεία. Φυσικά αυτοί θα κάναν προσπάθεια να μας βγάλουν. Θα ’ταν όμως πολύ δύσκολο να μας βγάλουν. Θα κάναν άλλες αυτές γιατί ο Τσώρτσιλ εύκολα δεν υποχωρούσε; Καλά. Ό,τι και να κάναν, για μας θα ήταν πιο εύκολα και γι’ αυτούς πιο δύσκολα. Αυτή είναι η υπόθεση. Κατάλαβες;

Εμείς βρεθήκαμε προ τετελεσμένου γεγονότος πια, που δεν μπορούσαμε να το ανατρέψουμε. Ανατροπή και της Καζέρτας θα σήμαινε όχι απλώς σπάσιμο του κύρους του κόμματος και τα ρέστα, αλλά θα είχε ίσως και συνέπειες μεγαλύτερες. Εγώ το πιστεύω αυτό το πράγμα. Διότι και οι Εγγλέζοι δεν είναι να παίζεις μαζί τους τόσο εύκολα. Υπέγραψαν αυτοί, υπέγραψε ο Σκόμπι σαν αυτός, είχανε και έτοιμο στρατό να έρθουνε, και αυτοί κανόνιζαν πόσους θα φέρουν ανάλογα με το πώς θα παρουσιαζόταν η κατάσταση στην Ελλάδα.

[…]

Έγινε τώρα η Συμφωνία της Καζέρτας, τα κάναμε εκεί μούσκεμα. Δεν μπήκε ζήτημα να καταγγείλουμε τη Συμφωνία της Καζέρτας. Καταγγείλαμε το ένα, τους ξαναστείλαμε, να καταγγείλουμε τώρα και το άλλο; Δε θα ’ταν πια σοβαρό. Παίζεις δηλαδή; Τότε θα ήταν πιο χειρότερα ακόμα. Τουλάχιστον τώρα τους αποκοίμιζες και λιγάκι, ότι δε θα αντιμετωπίσουν αμέσως πολεμική ενέργεια του ΕΛΑΣ εναντίον τους. Αυτό μας έδινε και καιρό να οργανωθούμε καλύτερα, να κάνουμε τον εθνικό στρατό, να κάνουμε καλύτερα τη δουλειά μας. Γιατί ζήτημα διάλυσης του ΕΛΑΣ δεν μπήκε στην Καζέρτα. Αυτό το έβαλε αργότερα ο Σκόμπι και ζήτησε τη διάλυση του ΕΛΑΣ μέχρι τις 10 Δεκέμβρη.

[…]

Το ζήτημα είναι ότι εμείς είδαμε ότι υπογράφτηκε η Συμφωνία της Καζέρτας και είδαμε ότι δεν μπορούμε να την καταγγείλουμε. Να πιάσουμε τους αντιπροσώπους μας, να τους καθίσουμε κάτω και να καταγγείλουμε τη συμφωνία. Τα πράγματα ήταν έτσι που εμείς δεν μπορούσαμε να κάνουμε εξέγερση. Τότε θα τους δίναμε χίλια δυο επιχειρήματα για να κάνουν την επέμβασή τους.

[…]

Το κακό είναι ότι έκανες τη συμφωνία. Έπειτα να την αναιρέσεις τη συμφωνία δεν πήγαινε, δεν ήταν σοβαρό πράγμα. Δεν μπορούσες να το κάνεις. Τι να σου πω τώρα… Δεν ξέρω αν με καταλαβαίνεις, αλλά να πεις από την πρώτη στιγμή ότι καταγγέλλω και αυτή τη συμφωνία, που ήταν συμφωνία μετά από τη Συμφωνία του Λιβάνου, πάει στο διάβολο… Τώρα την κάναν τη συμφωνία για τον Σκόμπι; Την κάνανε. Τι να τους κάνουμε; Να τους κρεμάσουμε και αυτούς; Δε γινόταν.

*Αποσπάσματα από δημοσίευμα του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει στις 19 Μαΐου 1979. Σε αυτό —όπως και σε ολόκληρη σειρά σχετικών άρθρων που είχαν δημοσιευτεί τότε στο «Βήμα»— ο Γιάννης Ιωαννίδης, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ σε μια από τις πλέον ταραχώδεις περιόδους της ιστορίας μας, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στη Συμφωνία της Καζέρτας, που υπεγράφη στις 26 Σεπτεμβρίου 1944.

O Γιάννης Ιωαννίδης

Ο Ιωαννίδης είχε καταθέσει τις αναμνήσεις του για την Καζέρτα αλλά και για την όλη δράση του ΚΚΕ στα χρόνια της Κατοχής στο πλαίσιο ενός εκτενέστατου διαλόγου που είχε με ένα μελετητή της ιστορικής εκείνης περιόδου, τον Α. Παπαπαναγιώτου (οι συνομιλίες των δύο ανδρών είχαν λάβει λίγους μήνες αργότερα τη μορφή βιβλίου που είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Θεμέλιο» και έφερε τον τίτλο «Γιάννης Ιωαννίδης: Αναμνήσεις – Προβλήματα της πολιτικής του ΚΚΕ στην Εθνική Αντίσταση 1940-1945»).

O Γιάννης Ιωαννίδης

Ο παλαίμαχος αγωνιστής του κομμουνιστικού κινήματος Γιάννης Ιωαννίδης, γνωστός στην κρίσιμη δεκαετία του ’40 ως «μπαρμπα-Γιάννης», υπήρξε ο οργανωτικός εγκέφαλος του ΚΚΕ. Απεβίωσε ως πολιτικός εξόριστος στο Βουκουρέστι τον Αύγουστο του 1967, σε ηλικία 67 ετών.