Άννα Μανιάνι – Μέσα στο ηφαίστειο

Κάποιοι άνθρωποι στη βιομηχανία του θεάματος φοβόντουσαν την Άννα Μανιάνι. Η δύναμη που την έκανε όχι μόνο σπουδαία ηθοποιό, αλλά και ιερό τέρας -ο παρορμητικός εξτρεμισμός της- ήταν επίσης αιτία αναταραχής. Η Άννα Μανιάνι είχε έρθει για να διαταράξει την ομαλή καταγραφή των καλοσχεδιασμένων σκηνών στο σελιλόιντ.

«Το να προσλάβεις τη Μανιάνι, το να είσαι μαζί της σε οποιαδήποτε συνεργασία, σήμαινε, αργά ή γρήγορα, ότι θα γίνεις αποδέκτης της ιδιοσυγκρασίας της, ενδεχομένως και των πιάτων με καυτά ζυμαρικά στο κεφάλι» γράφει ο David Thomson στην Guardian, το 2002 και συνεχίζει: «Σκεφτείτε μόνο τη ζημιά που θα μπορούσε να κάνει αν ήταν αψεγάδιαστα όμορφη, μαζί με όλα τα άλλα. Αντ’ αυτού, ήταν η μάχη της ύπαρξής της ως ηθοποιού και ως γυναίκας να κάνει κάθε άντρα να αγνοήσει την τραχύτητά της και να δει τον ωμό πόθο της» γράφει ο Thomson δίνοντας το προφίλ της ατίθασης Ιταλίδας ηθοποιού.

Ήταν σκληρό καρύδι

Από την αρχή, ήταν ένα αουτσάιντερ, το νόθο παιδί μιας Ιταλίδας μητέρας και ενός Αιγύπτιου πατέρα, που γεννήθηκε στη Ρώμη το 1907 και μεγάλωσε σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. Ως έφηβη, τραγουδούσε σε κακόγουστα νυχτερινά κέντρα, φλερτάροντας με την αραβική της αύρα να την περιβάλλει σαν άρωμα. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1930 σε αίθουσες μουσικής, δουλεύοντας σε μικρούς ρόλους στη σκηνή και προσπαθώντας να μπει στον κινηματογράφο. Ήταν βίαια ελκυστική, αλλά ήδη γνωστή για την επικίνδυνη αστάθειά της. Το 1936 παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη Γκοφρέντο Αλεσαντρίνι (γεννημένος στο Κάιρο από Ιταλούς γονείς), αλλά υπέστη την ταπείνωση να την κηρύξει ακατάλληλη για τον κινηματογράφο.

Είχε μισή ευκαιρία με έναν καλό, δευτερεύοντα ρόλο στην ταινία «Τερέζα Βενερντί», του 1941, σε σκηνοθεσία του νεαρού τότε, Βιτόριο Ντε Σίκα. Στη συνέχεια όμως έμπλεξε σε μια σχέση με τον ηθοποιό Μάσιμο Σεράτο, δέκα χρόνια νεότερό της και έμεινε με ένα παιδί.

Μόνο τότε, κατά τη διάρκεια του πολέμου, άλλαξε η τύχη της, όταν ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος, Ρομπέρτο Ροσελίνι, της έδωσε τον ρόλο της γυναίκας που πυροβολήθηκε στο δρόμο από τους Γερμανούς στην ταινία «Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη». Επένδυσε στον μικρό ρόλο παίζοντας σα να βρίσκεται σε «εξαιρετικά επείγουσα ανάγκη» -και ήταν η ταινία που προώθησε την αμεσότητα ως μια νέα μορφή ρεαλισμού.

Σε εκείνα τα μεθυστικά μεταπολεμικά χρόνια, γύρισε πολλές άλλες ταινίες ως σταρ. Όμως έδειχνε τα σαράντα της χρόνια, και προφανώς ήταν ανίκανη να κατακτήσει την αγγλική γλώσσα.

Στα σαράντα και χωρίς γνώση Αγγλικών

Ο Ροσελίνι  ερωτεύτηκε τη γυναίκα και την ηθοποιό. Την έβαλε σε δύο ρόλους της ταινίας του «Αγάπη», του 1948, η οποία ταινία είχε δύο μέρη: Έπαιξε τη γυναίκα στο τηλέφωνο στην ταινία «Ανθρώπινη Φωνή» (βασισμένο στο βιβλίο του Ζαν Κοκτώ) που οδηγείται στην απελπισία από έναν εραστή που την εγκαταλείπει- και ήταν η απλή αγρότισσα, που αποπλανάται από έναν αχρείο (που υποδύεται ο Φεντερίκο Φελίνι), η οποία νομίζει ότι έχει μείνει έγκυος από έναν άγγελο.

Σε εκείνα τα μεθυστικά μεταπολεμικά χρόνια, γύρισε πολλές άλλες ταινίες ως σταρ. Όμως έδειχνε τα σαράντα της χρόνια, και προφανώς ήταν ανίκανη να κατακτήσει την αγγλική γλώσσα. Αυτό είχε δημιουργήσει αμηχανία στον Ροσελίνι, ο οποίος, παρά το γεγονός ότι η Αμερική εκτιμούσε τις ρεαλιστικές ταινίες του, ήταν πρόθυμος να γυρίσει ταινίες με υψηλές εισπράξεις για το αγγλόφωνο κοινό. Και έτσι ήρθε σε επαφή με μια άλλη σπουδαία ηθοποιό, την Ίνγκριντ Μπέργκμαν, η οποία είχε κουραστεί από τα χολιγουντιανά κατασκευάσματα και ήθελε απεγνωσμένα να κάνει κάτι «αληθινό».

Φλογερό, καυτό, αλλόκοτο ταπεραμέντο

Το σκηνικό μεταξύ της Μανιάνι και του Ροσελίνι ήταν σπάνια ήρεμο. Ήταν παντρεμένος με άλλη γυναίκα, είχε παιδιά. Εκείνη είχε το ανάπηρο παιδί της, που είχε μεγάλη ανάγκη από φροντίδα και προσοχή. Όμως ήρθε η μέρα που οι φήμες τροφοδότησαν τα προληπτικά ένστικτα της Μανιάνι. Για λίγο καιρό έτρεχε πίσω από τον Ροσελίνι –μήπως υπήρχε κάτι που έπρεπε να της πει; Όταν εκείνος το αρνήθηκε επανειλημμένα, η Μανιάνι άδειασε ένα πιάτο με ζεστή pasta πάνω από το κεφάλι του. Η σχέση τελείωσε και η Μανιάνι αντικαταστάθηκε από τη νεότερη και «πιο κλασικά όμορφη Μπέργκμαν».

Πολλές ηθοποιοί θα μπορούσαν να είχαν υποκύψει στη μοίρα και τον χρόνο. Αλλά η Μανιάνι έγινε πιο δυνατή κάτω από την πρόκληση, και ήταν σαν το ιταλικό κοινό να την ερωτεύτηκε περισσότερο μέσα στο μεγάλο σκάνδαλο της σχέσης Ροσελίνι-Μπέργκμαν. Όταν ο Ροσελίνι και η Μπέργκμαν πήγαν μαζί στο ηφαιστειακό νησί Στρόμπολι για να γυρίσουν την πρώτη από μια σειρά ταινιών γύρω από το θέμα του γάμου, η Μανιάνι απάντησε με τη δική της εκρηκτική ταινία, με τίτλο «Volcano».

«Ένα άλλο πρόβλημα με τη Μανιάνι ήταν να την πείσω να περνάει τη νύχτα στο κρεβάτι και όχι σε νυχτερινά κέντρα. Εμφανιζόταν εξαντλημένη, με σακούλες κάτω από τα μάτια και ανίκανη να θυμηθεί τις ατάκες της».

Ένας ρόλος-σταθμός

Στη συνέχεια, το 1951, βρήκε έναν από τους σπουδαιότερους ρόλους της για τον σκηνοθέτη Λουκίνο Βισκόντι, υποδυόμενη μια μητέρα που προσπαθεί να προωθήσει την κόρη της στον κινηματογράφο. Σε εκείνη την ταινία -«Μπελίσιμα», του 1951- η Μανιάνι εγκατέλειψε κάθε περιορισμό, ως μια γυναίκα που ευχαρίστως θα στραγγαλίζαμε, αλλά η ζωτική της δύναμη μας αφήνει συγκλονισμένους. Η χάρη του Βισκόντι να αποκαλύψει μια ευπάθεια μέσα στην υπερβολή και να κάνει την ταινία διεθνή επιτυχία, έγραψε ιστορία. Ξαφνικά, οι ρόλοι αντιστράφηκαν: Η Μπέργκμαν είχε επιλέξει την Ιταλία – και την κορυφωμένη αφάνεια- αλλά η Άννα Μανιάνι ήταν έτοιμη να γίνει αστέρι.

Ο Γάλλος σκηνοθέτης, Ζαν Ρενουάρ, την έβαλε στο ρόλο της κεντρικής φιγούρας, μιας άλλης ηθοποιού, που αγαπήθηκε από πολλούς άντρες, αλλά οι περισσότεροι ερωτεύτηκαν την ερμηνεία της, στη «Χρυσή Άμαξα», του 1952. Πρόκειται για το πιο λεπτό έργο της, γεμάτο ειρωνεία και τρυφερότητα, αλλά όπως εξήγησε ο Ρενουάρ, βρήκε το χάος: «Ένα άλλο πρόβλημα με τη Μανιάνι ήταν να την πείσω να περνάει τη νύχτα στο κρεβάτι και όχι σε νυχτερινά κέντρα. Εμφανιζόταν εξαντλημένη, με σακούλες κάτω από τα μάτια και ανίκανη να θυμηθεί τις ατάκες της. Ξεκινούσε λέγοντας ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει, ότι φαινόταν χάλια, σαν γριά ζητιάνα- μια σειρά από δικαιολογίες, ενώ καθόταν τρέμοντας μέσα σε μια τεράστια κάπα μινκ και κάπνιζε με μανία. Μέσα σε πέντε λεπτά οι σακούλες εξαφανίζονταν, η φωνή της είχε καθαρίσει και φαινόταν 10 χρόνια νεότερη».

Η Άννα Μανιάνι κερδίζει το Όσκαρ 

Η επιτυχία δεν την διευκόλυνε καθόλου

Ήταν κοντά στον θεατρικό συγγραφέα, Τένεσι Ουίλιαμς, ο οποίος τη θεωρούσε την πιο αντισυμβατική γυναίκα που είχε γνωρίσει ποτέ και έγραψε γι’ αυτήν το «Στιγματισμένο Ρόδο» (The Rose Tattoo). Φλέρταρε με τον ρόλο στη σκηνή, παρακάλεσε να μην τον πάρει λόγω των ανεπαρκών αγγλικών της και στη συνέχεια συμφώνησε για την ταινία, συμπρωταγωνιστώντας με τον Μπαρτ Λάνκαστερ. Συγκρούστηκαν σαν γκονγκ. Ο Λάνκαστερ ισχυρίστηκε ότι η Μανιάνι τον σκηνοθετούσε, τον υποβίβαζε και τον εκφόβιζε λέγοντας ότι ξεχνάει να κάνει μπάνιο. Με τα μετανοιωμένα μάτια της να διευρύνονται, διαβεβαίωσε τον κόσμο ότι λάτρευε τον Μπαρτ. Βγήκαν ένα βράδυ και η Μανιάνι έκανε ό,τι μπορούσε να κάνει για να καθησυχάσει τον εγωισμό του. Στη συνέχεια είπε σε όποιον ήταν έτοιμος να ακούσει ότι δεν ήταν και πολύ αξιόλογος σε αυτόν τον τομέα.

Κέρδισε το Όσκαρ για το «Ρόδο» – αν και εκ των υστέρων φαίνεται περισσότερο αναπόφευκτος φόρος τιμής παρά δίκαιη ανταμοιβή για την υποκριτική. Ο Ουίλιαμς είχε κάνει τον ρόλο γι’ αυτήν με το ίδιο περίπου πνεύμα: Άφησε την Άννα να είναι η Μανιάνι – άφησε την Αραβίδα να κυριαρχήσει.

Η επιτυχία δεν την διευκόλυνε καθόλου. Σε μια άλλη αμερικανική ταινία, την «Wild Is the Wind», που γυρίστηκε στη Νεβάδα, οι φήμες θέλουν τα δωμάτια των ηθοποιών στο μοτέλ να έχουν τοίχους «διακοσμημένους με σάλτσα ζυμαρικών» από τα νεύρα της. Πρόσβαλε τον έναν συμπρωταγωνιστή της, τον Άντονι Κουίν, και κυνήγησε σεξουαλικά τον άλλο, τον Άντονι Φραντσιόζα. Ο σκηνοθέτης Τζορτζ Κιούκορ προτίμησε να μη μιλήσει ποτέ για την εμπειρία αυτή.

Τα άγρια, ματωμένα φιλιά της Μανιάνι

Ένα μεγάλο εγχείρημα είχε απομείνει: Η ταινία «Ο Φυγάς», που προέρχεται από ένα άλλο έργο του Τένεσι Ουίλιαμς, τον Ορφέα στον Άδη. Η ταινία ένωσε κινηματογραφικά τη Μανιάνι (τότε πάνω από 50 ετών) με τον Μάρλον Μπράντο (17 χρόνια νεότερο). Ο Μπράντο έγραψε αργότερα ότι η Μανιάνι του επιτέθηκε σωματικά. Βασιζόμενη σε ένα άγριο φιλί, δάγκωσε τον ηθοποιό. Τον τραβούσε προς το κρεβάτι και εκείνος γλίτωσε τσιμπώντας της τη μύτη μέχρι να τον ελευθερώσει. Το ένα τέρας πάλευε με το άλλο.

Επέστρεψε στην Ιταλία και έκανε το «Μάμα Ρόμα» (ως μια μητέρα και πόρνη που θέλει να γίνει αξιοσέβαστη) για τον νεαρό σκηνοθέτη Πιερ Πάολο Παζολίνι. Πέθανε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1973, με τον Ροσελίνι πιστό επισκέπτη στο κρεβάτι της. Υπήρξαν εκρήξεις θλίψης από τον απλό κόσμο. Πάντα καταλάβαιναν το θάρρος και τον τρόμο της.

*Με στοιχεία από theguardian.com