Λευκάδιος Χερν: Το μυστικό των θεών

Στις 26 Σεπτεμβρίου 1904 απεβίωσε συνεπεία πνευμονικού οιδήματος ο Λευκάδιος Χερν, τον οποίον οι Ιάπωνες κατατάσσουν στους εθνικούς συγγραφείς τους.

Ο Λευκάδιος Χερν, συγγραφέας, εκπαιδευτικός και δημοσιογράφος, είχε γεννηθεί στη Λευκάδα στις 27 Ιουνίου 1850. Ήταν ο δεύτερος γιος του βρετανού Τσαρλς Μπους Χερν (στρατιωτικού χειρουργού που υπηρετούσε στο Βρετανικό Σώμα των Επτανήσων) και της Ρόζας Κασιμάτη, κόρης του Αντωνίου Κασιμάτη από τα Κύθηρα.

Η μετάθεση του πατέρα του Χερν στις Ινδίες επέφερε το χωρισμό των γονέων του. Ο μικρός Λευκάδιος βρέθηκε στο Δουβλίνο, όπου δοκιμάστηκε από τη σκληρή συμπεριφορά της δεσποτικής γιαγιάς του.

Σε ηλικία δεκαεννέα ετών αναχώρησε για την Αμερική, όπου ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Ύστερα από έναν ταραχώδη βίο, ο Χερν κατέληξε το 1887 στις Δυτικές Ινδίες, όπου παρέμεινε επί δύο χρόνια, ως ανταποκριτής του αμερικανικού περιοδικού Harper’s Magazine.

Ο Χερν βρέθηκε ως ανταποκριτής του ίδιου περιοδικού στην Ιαπωνία το 1889. Αφού έλυσε τη συνεργασία του με το Harper’s Magazine, βρήκε θέση καθηγητή της αγγλικής γλώσσας στην πόλη Ματσούε, όπου έζησε δεκαπέντε μήνες.

Ανέπτυξε αδελφική φιλία με τον καθηγητή Νισίντα Σενταρό και ένα χρόνο αργότερα νυμφεύτηκε τη Σέτσου Κοϊζούμι, κόρη ενός ξεπεσμένου σαμουράι της περιοχής, με την οποία έμελλε να αποκτήσει τέσσερα παιδιά.

Την ίδια εποχή άρθρα του, στα οποία αντανακλάται η ισχυρή έλξη που ασκούσε πάνω του η Ιαπωνία, άρχισαν να δημοσιεύονται στο The Atlantic Monthly και σε διάφορες εφημερίδες της Αμερικής.

Το 1892 εγκαταστάθηκε στο Κουμαμότο, όπου δίδαξε επί τρία χρόνια στη μέση εκπαίδευση. Το 1896 έλαβε την ιαπωνική υπηκοότητα, υιοθετώντας παράλληλα το οικογενειακό όνομα της γυναίκας του, Κοϊζούμι, και το προσωπικό όνομα Γιάκουμο.

Για τον Χερν ο σιντοϊσμός και ο βουδισμός ήταν τρόποι καθημερινής ατομικής και συλλογικής ζωής, θρησκείες που οι άνθρωποι τις πράττουν αντί απλώς να τις πιστεύουν. Ο ίδιος παρέμεινε αγνωστικιστής.

Το Δεκέμβριο του 1896 το Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο τού πρόσφερε την έδρα του καθηγητή της Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας. Εγκαταστάθηκε στο Τόκιο, όπου έζησε την πλέον λαμπρή και πλέον γόνιμη συγγραφική του περίοδο.

Τα βιβλία του, με μια εξωτική και ρομαντική ματιά για τους Ιάπωνες, τα έθιμα και τις λαϊκές παραδόσεις τους, ήταν ευρέως γνωστά και επηρέασαν την άποψη των Δυτικών για την Ιαπωνία.

Στο φύλλο του «Ελευθέρου Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει στις 16 Σεπτεμβρίου 1933 υπήρχε ένα κείμενο του Λευκάδιου Χερν, που έφερε τον τίτλο «Ο θρύλος των πολλών ψυχών». Εκεί διαβάζουμε τα εξής:

Ο Κινιούρο, ο γερο-κηπουρός, που το φαλακρό κεφάλι του μοιάζει με μια σφαίρα από γυαλί, είχε καθίση για λίγα λεπτά μπροστά στο σπίτι να πάρη ανάσα και να καπνίση λίγο την πίπα του. Αλλά και κατά το διάλειμμα αυτό της αναπαύσεως δεν ξέχασε να τα βάλη με τον νεαρό βοηθό του. Τον ύβρισε και για μια στιγμή τον άκουσα που του είπε με περιφρόνησιν: «Φέρνεσαι σαν άνθρωπος που έχει μόνο μία ψυχή».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 16.9.1933, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Σαν άνθρωπος που έχει μόνο μία ψυχή; Πόσες λοιπόν ψυχές έχει ο άνθρωπος; Αυτό θέλησα να εξακριβώσω και κατέβηκα κάτω στον κήπο.

— Ω, Κινιούρο, του είπα, εσύ που περιποιείσαι τα άνθη, εσύ μπορείς να μου μιλήσης για την ψυχή του ανθρώπου που πρέπει νάναι καθαρή σαν το λουλούδι. Δεν ξεύρω πόσες ψυχές έχω. Ήρθα να μου πης πόσες ψυχές έχει ο άνθρωπος.

— Εγώ που είμαι ένα κατώτερον ον, μου είπεν ο Κινιούρο, έχω τέσσερες μόνον ψυχές.

— Τέσσερες; ρώτησα εγώ με έκπληξιν.

— Τέσσερες ακριβώς. Ο βοηθός μου όμως δεν μπορεί να έχη πάρη πάνω από μία ψυχή. Τόσον είνε ανοικονόμητος!

— Και πώς το ξέρεις, Κινιούρο, πως έχεις τέσσερες ψυχές;

— Υπάρχουν σοφοί άνθρωποι που νοιώθουν απ’ αυτά τα πράγματα. Ένα παληό, πολύ παληό βιβλίο αναφέρει γι’ αυτά. Αναλόγως της ηλικίας του καθενός, της ώρας που γεννήθηκε, και ανάλογα με την θέσιν που είχαν, όταν αυτός ήλθε στον κόσμο, τα άστρα στον ουρανό, μπορεί να προσδιορισθή πόσες ψυχές έχει ο άνθρωπος.

— Και υπάρχουν άνθρωποι, Κινιούρο, που έχουν περισσότερες ψυχές από σένα;

— Βεβαίως! Υπάρχουν άνθρωποι με πέντε ψυχές, άλλοι με εξ ή με επτά. Κανένας όμως άνθρωπος δεν μπορεί να έχη περισσότερες από εννηά ψυχές. Δεν το επιτρέπουν οι θεοί.

— Και είνε καλό να έχη κανείς πολλές ψυχές;

— Όσες περισσότερες είνε οι ψυχές, τόσο το καλλίτερον!

— Κι’ ο άνθρωπος που έχει μία μονάχα ψυχή;

— Αυτός ο άνθρωπος είνε πολύ ατελής.

— Μπορεί όμως ένας μονόψυχος άνθρωπος να είχε προγόνους με πολλές ψυχές;

— Πώς δεν μπορεί!

— Τι γίνονται όμως τότε όλες αυτές οι ψυχές, αφού ο απόγονός των έχει μόνον μία;

— Αυτό είνε το μυστικό των θεών! Μόνον οι θεοί προσδιορίζουν πόσες ψυχές έχει ο καθένας μας. Στους αξίους χαρίζουν πολλές ψυχές, στους αναξίους μόνον μία…

Αλλά προσέθεσε:

— Όταν μια πανδρευμένη γυναίκα ανακαλύψη πως ο άνδρας της αγαπά μιαν άλλη, συμβαίνει πολλές φορές να πάθη η καταστρέφουσα την συζυγικήν ευτυχίαν γυναίκα από αρρώστεια, από την οποίαν κανένας γιατρός δεν μπορεί να την κάμη καλά. Μια από τις ψυχές της απατωμένης συζύγου, ωθουμένη από την μεγάλη της πίκρα, μεταναστεύει στο σώμα της ξελογιάστρας για να την αφανίση. Αλλά και η σύζυγος, όσον απουσιάζει η ψυχή της αυτή, χάνει τα λογικά της.

Με την δύναμιν των θεών μπορεί κανείς ν’ αναγκάση μια ψυχή να εγκαταλείψη ωρισμένον διάστημα το σώμα ενός ζωντανού ανθρώπου και να προδώση τις πιο απόκρυφες σκέψεις του. Σωματικώς η φυγή αυτή της ψυχής δεν γίνεται αισθητή. Το θαύμα πραγματοποιείται υπ’ αυτάς τας συνθήκας:

Κάποιος αγαπά μια νέα κόρη και θέλει να την πάρη γυναίκα του. Θέλει όμως να ξεύρη πρώτα αν τον αγαπά. Για να το μάθη πηγαίνει και ευρίσκει τον ιερέα ενός ναού των Σιντοϊστών, του εμπιστεύεται τας αμφιβολίας του και τον παρακαλεί με την χάριν των θεών να του αποκαλύψη την αλήθεια. Δεν έχει ανάγκη να γνωστοποιήση εις τον ιερέα το όνομά του. Φθάνει να μάθουν διά του ιερέως οι θεοί την ηλικίαν του, ημέρα και ώρα της γεννήσεώς του. Ύστερα από επτά ημέρες μπορεί να ξαναγυρίση στον ναόν. Και αυτήν την φορά οδηγείται εις το εσωτερικόν του ιερού.

Στο διάστημα των επτά αυτών ημερών οι ιερείς έχουν απευθύνη προσευχάς εις τους θεούς και τους έχουν παρακαλέση να βοηθήσουν να διασαφηνισθούν όλα αυτά τα αινίγματα. Κάθε πρωί ένας από τους ιερείς πρέπει να βυθίζεται στο καθάριο νερό της πηγής και να τρέφεται μόνον από την τροφή που ετοιμάζεται στην ιερή φωτιά που συντηρείται μέσα εις τον ναό. Την ογδόην ημέραν ο άνθρωπος που θέλει να μάθη αν τον αγαπά η νέα που σκέπτεται να πάρη γυναίκα του, γίνεται δεκτός από τους ιερείς.

Ύστερα από μερικάς προσευχάς όλοι βυθίζονται σε βαθειά σιωπή. Έξαφνα ο ιερεύς που υπεβλήθη εις την διαδικασίαν του εσωτερικού εξαγνισμού, βυθιζόμενος επί επτά ημέρας εις το καθάριο νερό της πηγής, αρχίζει να τρέμη σύγκορμος, ωσάν να τυραννή το σώμα του ο πυρετός. Την στιγμή εκείνη που το σώμα του ιερέως τρέμει, μια από τις ψυχές της νέας που ο άνθρωπος αγαπά και θέλει να την πανδρευθή κ’ ερώτησε πριν τους ιερείς, μπήκε στο σώμα του ιερέως. Η κόρη δεν αντιλαμβάνεται τίποτε από την αιφνιδίαν αυτήν απουσίαν της ψυχής της. Απλώς βυθίζεται σ’ ένα βαθύν ύπνο, από τον οποίον κανείς δεν μπορεί να την αποσπάση. Η ψυχή της όμως που εκλήθη από τον ιερέα και μετηνάστευσε στο σώμα του θα προδώση τους πιο κρυφούς λογισμούς της: γιατί ψυχή της είνε και ξέρει όλα της τα μυστικά. Διά στόματος του ιερέως ομιλεί η νεάνις: «Σ’ αγαπώ» θα πη ή «σε μισώ». Αν η ψυχή ομολογήση μίσος, θα εξηγήση πού στηρίζεται το μίσος αυτό, αν ομολογήση αγάπη, δεν θα προσθέση καμμιά εξήγησιν. Σε λίγο το σώμα του εξαγνισμένου ιερέως παύει να τρέμη και ο ιερεύς σαν νεκρός σωριάζεται κατά γης. Επί μακρόν παραμένει ακίνητος και αναίσθητος. Ύστερα δίδει πάλιν σημεία ζωής. Αλλά τότε η ξένη ψυχή έχει εγκαταλείψη το σώμα του. Επέστρεψεν εις το σώμα της νέας εις την οποίαν ανήκει. Και η νέα ξυπνά από τον βαθύν ύπνο της…