Η πολιτιστική κληρονομιά της Ουκρανίας καλεί SOS

«Η επίθεση στον πολιτισμό μιας χώρας σημαίνει επίθεση στην ανθρωπότητa συλλήβδην. Ιστορικά μνημεία, έργα τέχνης και αρχαιολογικοί χώροι προστατεύονται από το δίκαιο του πολέμου», δήλωσε η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ο πόλεμος έχει καταστροφικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες όσον αφορά τα ουκρανικά μνημεία πολιτισμού.

Ένα μήνα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καταγράφτηκαν οι πρώτες καταστροφές. Στη πόλη Λβίβ της Ουκρανίας, στεγάζεται το Εθνικό Μουσείο Andrey Sheptytsky, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο μουσείο τέχνης της χώρας. Το προσωπικό του μουσείου εθεάθη να προσπαθεί απεγνωσμένα να μεταφέρει ανυπολόγιστης αξίας μπαρόκ εκθέματα και ένα πελώριο θρησκευτικό έργο τέχνης, το εικονοστάσι Bohorodchany που χρονολογείται στον 18ο αιώνα, σε ασφαλές μέρος.

Παρόμοια φαίνεται να είναι η κατάσταση και στον Καθεδρικό Ναό, στον οποίο το προσωπικό τύλιξε τα γλυπτά με πλαστικό ώστε να προστατευτούν από τυχόν θραύσματα.

Δείτε το βίντεο 

«Ο πόλεμος αποτελεί μια ευθεία επίθεση στην κληρονομιά και τον πολιτισμό των χωρών»– Unesco

Σύμφωνα με την Unesco, οι ζημιές που υπήρξαν σε πολιτιστικούς χώρους της Ουκρανίας είναι ανυπολόγιστες. Η «Κόκκινη Λίστα» απειλούμενων Πολιτιστικών Αντικειμένων καταγράφει επισήμως ζημιές σε περισσότερους από 259 πολιτιστικούς χώρους από την έναρξη του πολέμου.

Η καταστροφή της «αντίπαλης» πολιτιστικής κληρονομιάς παρατηρείται αιώνες αλλά παραμένει μια ανήθικη πολεμική τακτική. Τις τελευταίες δεκαετίες, αυτοί οι πολεμικοί ελιγμοί που χαρακτηρίζονται από καταστροφές πολιτιστικών και θρησκευτικών μνημείων, έχουν παρατηρηθεί στην πρώην Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1990, στο Αφγανιστάν το 2001 και στη Συρία το 2016.

Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει μακρά ιστορία στο στρατιωτικό δίκαιο. Tα Διατάγματα του Ντάραμ συντάχθηκαν το 1385, λόγω της εισβολής του Ριχάρδου Β’ στη Σκωτία. Τα διατάγματα απαγόρευαν τις καταστροφές μνημείων πολιτισμού εν καιρώ πολεμικής επίθεσης.

Το 2022, η ουκρανική κυβέρνηση ανέφερε ότι το 37% των δημιουργικών βιομηχανιών της χώρας καταστράφηκαν πλήρως και το 90% των δημιουργικών επιχειρήσεων σημείωσε γιγαντιαίες απώλειες τζίρου.

Photo: Reuters /Stringer

Ας πάμε στο σήμερα

Τη σύγχρονη εποχή, η σκόπιμη πολεμική στόχευση πολιτιστικών και θρησκευτικών χώρων που δεν είναι στρατιωτικοί στόχοι ή δεν συμβάλλουν σε στρατιωτική δράση απαγορεύεται από τη Σύμβαση της Χάγης του 1954, η οποία αφορά τη προστασία της πολιτιστικής ιδιοκτησίας σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης.

Οι καταστροφές του πολέμου δεν αφορούν μόνο τις φυσικές δομές, λέει η Unesco. Σύμφωνα με την Krista Pikkat, διευθύντρια πολιτισμού και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης της Unesco, το 2022, η ουκρανική κυβέρνηση ανέφερε ότι το 37% των δημιουργικών βιομηχανιών της χώρας καταστράφηκαν πλήρως και το 90% των δημιουργικών επιχειρήσεων σημείωσε γιγαντιαίες απώλειες τζίρου.

Ωστόσο, η επιστήμη της στατιστικής αδυνατεί να αντικατοπτρίσει σε μεγάλο βαθμό τον εσωτερικό αντίκτυπο του πολέμου σε καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες, όπως στη Yulia Danylevska, μια νεαρή Ουκρανή καλλιτέχνιδα από το Kherson. Η Yulia Danylevska έχει καταγράψει τη κατοχική ζωή στην πόλη, μέσα από αυτοσχέδιες ζωγραφιές με μαρκαδόρο σε λευκά πλακάκια. Οι « εικαστικές ιστορίες» της είναι πολύχρωμες. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δεν ήθελα να ζωγραφίσω σωρούς από πτώματα… έτσι αποφάσισα να δείξω άλλου είδους στιγμές που θα μπορούσαν να θεωρηθούν απαρατήρητες».

Κύμα πολυπολιτισμικής συμπαράστασης

Ο αγώνας είναι σε εξέλιξη για τη διατήρηση του πολύτιμου πολιτισμού της Ουκρανίας και η υποστήριξη είναι πελώρια παγκοσμίως. Το Save the Spot είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός συγκέντρωσης κεφαλαίων με έδρα το Λονδίνο.Έως τώρα, έχει συνεργαστεί με 15 πολιτιστικούς χώρους στην Ουκρανία, όπως το Μουσικό Σχολείο Borodyanka, το XII Months Zoo και το Ιστορικό Μουσείο Pokrovsk, στην περιοχή του Ντόνετσκ.

Οι δωρητές μπορούν να αγοράσουν ηλεκτρονικά «εισιτήρια εισόδου» στον χώρο που έχουν επιλέξει, με σκοπό να τους υποστηρίξουν να επιβιώσουν και τελικά να αναβιώσουν. Ιδρύτρια του οργανισμού, είναι η Tatiana Fokina, Διευθύνουσα Σύμβουλος εστιατορίου βραβευμένου με αστέρι Michelin στο Λονδίνο, όπου η ίδια και ο σύντροφός της, Yevgeny Chichvarkin, ζουν από το 2009. Και οι δύο είναι Ρώσοι στην καταγωγή, και κατακρίνουν έντονα τον Πούτιν για τις πολιτικές πρακτικές του.

*Mε στοιχεία από BBC