Με παντιέρα τα graffiti οι γυναίκες της Κολομβίας γράφουν τη νέα ιστορία της

Στο κάποτε κατεστραμμένο από τον πόλεμο προάστιο του Μεντεγίν στην Κολομβία, τα graffiti στους τοίχους της προσελκύουν καθημερινά 20.000 τουρίστες. Σήμερα μια ομάδα γυναικών καλλιτεχνών αμφισβητεί την ανδρική κυριαρχία στην τέχνη του δρόμου, έναν τοίχο τη φορά.

Τα graffiti στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλης της νοτιοαμερικανικής χώρας, κάποτε έδρα του τρομερού και φοβερού βαρόνου της κοκαΐνης, Πάμπλο Εσκομπάρ, ταυτίστηκαν με την επαναφορά της στην κανονικότητα στον απόηχο του εμφυλίου πολέμου, του μακροβιότερου στην περιοχή, αφού διήρκεσε 52 ολόκληρα χρόνια και έληξε μόλις το 2016, στοιχίζοντας τη ζωή σε περισσότερα από 200.000 άτομα.

Κι ενώ ο σχετικός τουρισμός αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα, η τέχνη του δρόμου κατέληξε σύντομα να είναι από άντρες για άντρες. «Ζωγράφιζαν ελικόπτερα, τανκς, όπλα», λέει στον Guardian η καλλιτέχνιδα Άνα Μορένο. «Ας είμαστε ειλικρινείς, κανείς τους δεν θα ζωγράφιζε μια μητέρα με ένα παιδί ή τον πόνο μιας γυναίκας που ο γιος της έχει χαθεί», συνεχίζει η ίδια.

Θέμα η γυναίκα, οι λύπες και οι χαρές της

Τον περασμένο χρόνο δόθηκε στην προαναφερθείσα η ευκαιρία να ζωγραφίσει μια τοιχογραφία από μια ανεπίσημη ομάδα, που ελέγχει τα graffiti στην Κομμούνα 13, τη μόνη φαβέλα στον κόσμο για τουρισμό. Έκτοτε έχει κάνει σκοπό της ζωής της μαζί με άλλες συναδέλφους της να παρουσιάσουν τα έργα τους με θέμα τη γυναίκα, τις χαρές, τις λύπες και την ανεκτικότητα της στις γειτονιές της πόλης, που φέρει ακόμα τα σημάδια των δεκαετιών της βίας πάνω της.

Στην πρωτεύουσα των Narcos εξάλλου υπάρχουν τραύματα ακόμη ανοιχτά, αφού μέσα σε 5 χρόνια συγκρούσεων εκτιμάται ότι εξαφανίστηκαν 83.000 άνθρωποι, ο μεγαλύτερος σχετικός αριθμός από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. «Χάσαμε τον θείο μας στον πόλεμο», λέει η Μορένο στη βρετανική εφημερίδα. «Εάν ζητήσει κάποιος από τη γιαγιά μου να ζωγραφίσει μια τοιχογραφία, θα ζωγραφίσει το νεκρό γιο της», προσθέτει.

Η Μορένο, ωστόσο, χαράζει μια διαφορετική πορεία και χρησιμοποιεί αυτόν τον βασικό τουριστικό δρόμο για να εκθέσει, να αντιμετωπίσει και να γιατρέψει τον συναισθηματικό αντίκτυπο της σύγκρουσης στις γυναίκες. Γι’ αυτό και κάθε χρώμα που χρησιμοποιεί, αντιπροσωπεύει ένα διαφορετικό συναίσθημα.

‘They don’t want to give power to girls’: the women shaking up Colombia’s graffiti scene https://t.co/7BUqI1j0Wa

— Guardian culture (@guardianculture) September 29, 2023

Η αποσιωπημένη βία

Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2017 από το National Centre for Historical Memory της Κολομβίας συμπέρανε ότι περισσότερες από 15.000 γυναίκες υπέφεραν σεξουαλική βία στη διάρκεια των ταραγμένων χρόνων, αποκαλώντας τα τραγικά αυτά συμβάντα «την περισσότερο ξεχασμένη και αποσιωπημένη βία».

Οι καταστάσεις όμως αλλάζουν, λέει η Μορένο. «Συνήθιζαν να μένουν σιωπηλές και να μην λένε τίποτα για όσα είχαν ζήσει. Σήμερα, όμως, οι γυναίκες δεν είναι έτσι πια. Μπορούν να μιλήσουν και να πουν όλα όσα αισθάνονται».

Για τη Σουλάι Πίνο, μια άλλη καλλιτέχνιδα graffiti, 26 ετών, η ζωγραφική είναι ο τρόπος της να ακουστεί. «Για μένα, είναι ένας πολύ καλός τρόπος να εκφράζεις τον εαυτό σου, να λες στον κόσμο, ότι υπάρχεις», εξηγεί η ίδια.

«Η δύναμη στα κορίτσια»

Η Πίνο ξεκίνησε να ζωγραφίζει, αφού πρώτα εργάστηκε πολλά χρόνια σαν ξεναγός στα  graffiti του Μεντεγίν. «Μιλούσα για τις τοιχογραφίες, αλλά καμιά από αυτές δεν ήταν δικιά μου. Οι άνθρωποι με ρωτούσαν, που είναι η δική σου; Και όταν τους απαντούσα, μου έλεγαν, ΟΚ, αυτό είναι το πεπρωμένο, προτρέποντας με να πιάσω τα χρώματα».

Και κάπως έτσι άρχισε να ζωγραφίζει, να μπαίνει εκεί που πρώτα δεν χωρούσε και να τα υπογράφει όλα με τα αρχικά της ESA, δείχνοντας κάθε μέρα σε όλους «εγώ είμαι, εγώ είμαι και είμαι εδώ».

Η προσπάθεια της, όπως και των άλλων γυναικών με τα ίδια ενδιαφέροντα δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση, καθώς η Κομμούνα 13 αλλά και άλλες γειτονιές της περιοχής ελέγχονται ακόμη από τις συμμορίες που αποφασίζουν ποιος έχει δικαίωμα να ζωγραφίζει και ποιος όχι. «Για εμάς είναι δύσκολο, επειδή δεν θέλουν να αναγνωριστούμε. Δεν θέλουν να δώσουν τη δύναμη στα κορίτσια», εξηγεί η Πίνο.

«Οι τοίχοι πρέπει να βάφονται από αυτούς της γειτονιάς που έζησαν την ιστορία από πρώτο χέρι»

Ευκαιρία από κάθε πλευρά

Σε μια προσπάθεια να αντιστρέψει την κατάσταση η κυβέρνηση εγκατέστησε εξωτερικούς ανελκυστήρες σε πολλούς τοίχους της το 2011 και αύξησε την αστυνομική προστασία.

Ο αριθμός των τουριστών, τους οποίους προσέλκυσε η κουλτούρα hip hop και η ιστορία, αυξήθηκε, ενώ μεγάλωσε και το εμπορικό ενδιαφέρον όσων είδαν ότι τα graffiti μπορούν να βγάλουν λεφτά.  «Τώρα όλοι θέλουν να έρθουν. Γιατί βλέπουν την ευκαιρία. Θέλουν να την εκμεταλλευτούν, αλλά δεν ήταν εδώ τις σκληρές εποχές», λέει η Πίνο, που ήταν μόλις 6 ετών, όταν τα όπλα άρχισαν να έχουν τον πρώτο λόγο.

Οι τοίχοι πρέπει να βάφονται από αυτούς της γειτονιάς που έζησαν την ιστορία από πρώτο χέρι, συνεχίζει. «Είναι οι αναμνήσεις μας, η ιστορία μας και εάν δεν ξέρεις την ιστορία, θα την επαναλάβεις», καταλήγει η ίδια, μιλώντας με περηφάνια για το φεστιβάλ που βρίσκεται στα σκαριά μόνο για γυναίκες. «Το να είσαι γυναίκα είναι τόσο δύσκολο, αλλά έχουμε μια ιδέα και θα παλέψουν γι’ αυτή», συμπληρώνει η Μορένο.