Τρία χρόνια μετά, πληρώνουμε ακόμα τον «Ιανό»

Η κακοκαιρία χτύπησε δις την πόρτα κατοίκων και επιχειρηματιών της Θεσσαλίας αυτόν τον μήνα, αφήνοντας πίσω νεκρούς ανθρώπους και ζώα και εικόνες ολικής καταστροφής. Στην τεράστια ζημιά που κατάφερε ο «Daniel» στις αρχές Σεπτεμβρίου ήρθαν να προστεθούν τα πλήγματα της νέας κακοκαιρίας «Elias» τις τελευταίες ημέρες, μεγεθύνοντας τις ζημιές σε υποδομές και καλλιέργειες.

Η Πολιτεία εμφανίζεται έτοιμη να συνδράμει άμεσα τους πληγέντες, όμως, παραδείγματα από το πρόσφατο παρελθόν δείχνουν ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Τρία χρόνια μετά την κακοκαιρία του «Ιανού», που έπληξε κυρίως τη Θεσσαλία, αλλά και τα νησιά του Ιονίου, εκκρεμούν ακόμη αποζημιώσεις από το πρόγραμμα κρατικής αρωγής.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ΚΥΑ που δημοσιεύθηκε στο Β’ τεύχος του ΦΕΚ στις 13 Σεπτεμβρίου 2023, με την οποία επικυρώνονταν πρόσθετες επιχορηγήσεις σε επιχειρήσεις και κατόχους αγροτικών εκτάσεων για τις πλημμύρες που είχε προκαλέσει ο «Ιανός» τον Σεπτέμβριο του 2020. Τον Μάρτιο της φετινής χρονιάς εκδόθηκαν αποφάσεις για αποζημιώσεις σε 91 φυσικά πρόσωπα και 103 επιχειρήσεις. Γιατί, όμως, υπάρχουν ακόμα εκκρεμότητες και τι σημαίνει αυτό για τις αποζημιώσεις που θα δοθούν για τις πρόσφατες κακοκαιρίες;

Η απάντηση είναι, ως συνήθως, πολυπαραγοντική: ένα μείγμα δαιδαλώδους γραφειοκρατίας, σύγχυσης περί αρμοδιοτήτων, «ξεχειλώματος» προθεσμιών, ατομικών λαθών και προσωπικών διαφορών. Οι αποζημιώσεις, όπως και τώρα, είχαν χωριστεί σε δύο κατηγορίες: σε αυτές που θα έδινε ο ΕΛΓΑ και σε αυτές που θα έδινε ο μηχανισμός κρατικής αρωγής. Ωστόσο, η Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής δημιουργήθηκε μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 2021.

Ο ΕΛΓΑ, όπως και σήμερα, ήταν υπεύθυνος για την καταβολή αποζημιώσεων για την απώλεια φυτικής παραγωγής και ζωικού κεφαλαίου. Το συνολικό ύψος των αποζημιώσεων του ΕΛΓΑ έφτασε τα 60 εκατ. ευρώ, τα οποία έχουν στο σύνολό τους εκταμιευθεί, σύμφωνα με πηγές του ΕΛΓΑ και του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. «Δεν έχει μείνει ούτε ένα ευρώ ανεξόφλητο», τονίζουν χαρακτηριστικά. Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, ότι ακόμα και τον Ιανουάριο του 2023 άνοιξε εκ νέου η πλατφόρμα του ΕΛΓΑ για την καταβολή αιτήσεων αποζημιώσεων για τις απώλειες φυτικής παραγωγής και ζωικού κεφαλαίου που προκάλεσε ο «Ιανός».

Από την άλλη, οι αποζημιώσεις της Διεύθυνσης Κρατικής Αρωγής έχουν γνωρίσει σημαντικές καθυστερήσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων που είναι ακόμα στο «περίμενε».

Η Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής συστάθηκε με τον νόμο 4797/2021 στη Γενική Γραμματεία Οικονομικής Πολιτικής του υπουργείου Οικονομικών. Η υπηρεσία αναβαθμίστηκε σε Γενική Γραμματεία και μεταφέρθηκε στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας μετά τις εκλογές του περασμένου Ιουνίου, γεγονός που πιθανότατα οδηγεί σε περαιτέρω καθυστερήσεις στην επεξεργασία των εκκρεμών αιτήσεων.

Απέραντο χάος

Πέραν αυτού, οι καθυστερήσεις στην καταβολή των κρατικών ενισχύσεων οφείλονται και σε άλλους λόγους, που σχετίζονται με την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος. Συγκεκριμένα, ζητήματα προέκυψαν σχετικά με τις αποζημιώσεις για το έγγειο κεφάλαιο, δηλαδή τα μηχανήματα και τον εξοπλισμό αγροτών και κτηνοτρόφων που χάθηκαν στις πλημμύρες του Ιανού. Το ύψος της αποζημίωσης για το έγγειο κεφάλαιο ανερχόταν στο 55% της ζημιάς, η οποία όμως δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια στις περιπτώσεις που ο εξοπλισμός δεν έχει καταστραφεί ολοσχερώς.

Εξάλλου, για την κατάθεση των αιτήσεων απαιτούνταν μεγάλος όγκος εγγράφων, των οποίων τόσο η συλλογή, όσο και η επεξεργασία, απαιτούν χρόνο – μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις φέρεται να ζητούνταν εκ νέου τα ίδια δικαιολογητικά. Η μεταβίβαση των εγγράφων από Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο κεντρικό κράτος και τη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής καθυστέρησε έτι περαιτέρω τη διαδικασία. Πάντως πως το κράτος καλύπτεται νομικά για τις καθυστερήσεις στην καταβολή ενισχύσεων και αποζημιώσεων των πληγέντων από φυσικές καταστροφές, καθώς σύμφωνα με σχετικό κανονισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι ενισχύσεις μπορούν να καταβάλλονται ως και τέσσερα χρόνια μετά την εκδήλωση της θεομηνίας.