To εφιαλτικό πρόγραμμα ευγονικής της ναζιστικής Γερμανίας λέγεται ότι είχε εν μέρει πηγή έμπνευσης όσα φρικτά συνέβαιναν ήδη εκείνη την εποχή στις ΗΠΑ, και δη στην Καλιφόρνια.

Μέχρι το 1933, η λεγόμενη «Χρυσή Πολιτεία» είχε υποβάλει σε υποχρεωτική στείρωση περισσότερους ανθρώπους, συγκριτικά με άλλες 31 πολιτείες των ΗΠΑ που «έτρεχαν» ανάλογα φρικιαστικά προγράμματα, με ομοσπονδιακή χρηματοδότηση.

Στο «στόχαστρο» είχαν μπει κυρίως ψυχικά ασθενείς, ανάπηροι, φτωχοί και τοξικοεξαρτημένοι έγκλειστοι σε κρατικά ιδρύματα.

Το τίμημα ήταν ιδιαίτερα βαρύ για γυναίκες και μέλη μειονοτήτων.

Περισσότερα από 20.000 άτομα υπολογίζεται ότι στειρώθηκαν ακούσια στην Καλιφόρνια, σε μια απάνθρωπη πρακτική που άρχισε να εφαρμόζεται το 1909 βάσει πολιτειακού νόμου.

Αν και καταργήθηκε το 1979 συνεχίστηκε στην πράξη μέχρι το 2010, με θύματα εκατοντάδες έγκλειστες σε φυλακές.

Δεν απαιτούνταν η συναίνεσή τους.

Πολλές δεν γνώριζαν καν σε τι είδους επέμβαση είχαν πραγματικά υποβληθεί.

Μόνο μεταξύ 2006 και 2010, εντοπίστηκαν 148 τέτοιες περιπτώσεις από έλεγχο που έγινε το 2013.

Τα περισσότερα θύματα ήταν κρατούμενες Αφροαμερικανίδες και Λατίνες.

Ήταν μια σιωπηρή, παράνομη συνέχιση στον 21ο αιώνα μιας αρρωστημένης, αντιδημοκρατικής και βαθιά ρατσιστικής πρακτικής του 20ου.

«Η Καλιφόρνια θέσπισε αυτούς τους τρομερούς νόμους ευγονικής, που στην πραγματικότητα ακολούθησε ακόμη και ο ίδιος ο Χίτλερ, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τον πληθυσμό των ανεπιθύμητων ατόμων ή των ατόμων με αναπηρία», κατήγγειλε η Δημοκρατική πολιτειακή βουλευτής Γοέντι Καρίλο.

Ήταν αυτή που εισήγαγε το 2021 νομοσχέδιο για τη δημιουργία προγράμματος αποζημίωσης των θυμάτων.

«Καμία χρηματική αποζημίωση δεν θα διορθώσει ποτέ την αδικία», είχε παραδεχθεί εξ αρχής η Καρίλο.

«Υπάρχει ωστόσο ένα επίπεδο αξιοπρέπειας που αποκαθίσταται για τους επιζώντες, μέσω της επίσημης αναγνώρισης για ό,τι συνέβη»…

Θεσμοθετημένη πια, η διαδικασία αποζημίωσης τρέχει από πέρυσι, με καταληκτική ημερομηνία τα τέλη αυτού του έτους.

Παρά όμως τις υποσχέσεις για δικαίωση, το εγχείρημα καρκινοβατεί.

Δεύτερος «Γολγοθάς»

Μοιραία πολλά από τα αρχικά θύματα του προγράμματος ευγονικής στην Καλιφόρνια δεν είναι πλέον εν ζωή.

Η πολιτεία εκτιμά ότι περίπου 400-600 είναι αυτοί που θα μπορούσαν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις για υποχρεωτική στείρωση.

Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται εκατοντάδες κρατούμενοι σε φυλακές στην Καλιφόρνια -στην συντριπτική πλειονότητα γυναίκες- που υποβλήθηκαν εν αγνοία τους ή χωρίς τη συγκατάθεσή τους σε ανάλογες επεμβάσεις μέχρι και τις αρχές της περασμένης δεκαετίας.

Έρευνες και έλεγχοι που έγιναν έκτοτε έφεραν στο φως μια παράνομη «φάμπρικα» αυθαίρετων υστερεκτομών και άλλων επεμβάσεων στείρωσης στις φυλακές της Καλιφόρνιας.

Ένας από τους γιατρούς των φυλακών, που εμπλεκόταν στο σκάνδαλο, είχε επιχειρήσει τότε να δικαιολογήσει την πρακτική, παρουσιάζοντας την λίγο πολύ ως… χάρη για τους φορολογούμενους.

Μιλώντας στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό ερευνητής δημοσιογραφίας CIR, είχε υποστηρίξει ότι το κόστος των επεμβάσεων στείρωσης ήταν αμελητέο, «συγκριτικά με τα όσα εξοικονομούνταν από την κοινωνική πρόνοια» και το κράτος, που δεν θα χρειαζόνταν να «πληρώνει για ανεπιθύμητα παιδιά»!

Μια και πλέον δεκαετία μετά την τελευταία φρικιαστική επέμβαση του είδους, τα θύματα καλούνται να διεκδικήσουν αποζημιώσεις.

Το ταμείο που έχει δημιουργήσει η πολιτεία της Καλιφόρνια ανέρχεται σε 4,5 εκατομμύρια δολάρια.

Υπολογίζεται ωστόσο ότι μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας, στα τέλη Δεκεμβρίου, μόλις το ένα τέταρτο των δυνητικών δικαιούχων θα έχει υποβάλει αίτηση.

Όσοι το έχουν ήδη αποτολμήσει βρέθηκαν αντιμέτωποι με έναν γραφειοκρατικό κυκεώνα, καθώς καλούνται να αποδείξουν ότι στειρώθηκαν χωρίς τη συγκατάθεσή τους.

Σύμφωνα με το Συμβούλιο Αποζημίωσης Θυμάτων της Καλιφόρνια -υπηρεσία της πολιτείας- μέχρι στιγμής έχουν εγκριθεί μόλις 101 αιτήσεις.

Άλλες 339 έχουν απορριφθεί. Επτά έκλεισαν ως ελλιπείς.

Καθώς ο χρόνος μετρά πλέον αντίστροφα, εκφράζονται φόβοι ότι το εγχείρημα θα λήξει χωρίς θεαματική επιτυχία.

Χωρίς να έχουν ανακοινώσει μέχρι στιγμής κάποια παράταση στο πρόγραμμα, οι αρχές στην Καλιφόρνια έχουν λανσάρει εκστρατεία ενημέρωσης των πιθανών δικαιούχων μέσω διαδικτύου, τηλεόρασης και ραδιοφώνου.

Συστημικός ρατσισμός

Στην πραγματικότητα, ο αριθμός των εγκεκριμένων αιτημάτων έχει «κολλήσει» στην Καλιφόρνια από τα τέλη Ιουλίου.

Εικάζεται ότι ορισμένοι δικαιούχοι ίσως να μην ήταν έως τώρα ενήμεροι για τη δυνατότητα διεκδίκησης αποζημίωσης.

Πολλοί εν τω μεταξύ εκτιμάται ότι δεν γνωρίζουν ότι είναι επιλέξιμοι.

Άλλοι ίσως να μην ξέρουν καν, μέχρι και σήμερα, ότι υποβλήθηκαν ακούσια σε στειρώσεις.

Μέχρι στιγμής, τα ποσά που διανέμονται αγγίζουν τα 25.000 δολάρια.

Σε περίπτωση που δεν αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των αιτήσεων, η πολιτεία ανακοίνωσε ότι το ποσό που θα απομείνει στο σχετικό ταμείο θα διανεμηθεί στους ήδη εγκεκριμένους δικαιούχους.

Ανάλογα προγράμματα που «έτρεξαν» σχεδόν προ δεκαετίας στη Βόρεια Καρολίνα και στη Βιρτζίνια είχαν επίσης μικρό βαθμό επιτυχίας.

Στη μεν πρώτη αποζημιώσεις έλαβε μόλις το 10% των δικαιούχων: μόλις 200 σε σύνολο περίπου 2.000.

Στη δε δεύτερη, όταν εγκρίθηκε το πρόγραμμα αποζημιώσεων, εν ζωή ήταν πια μόλις 11 θύματα αναγκαστικών στειρώσεων που πληρούσαν τις γραφειοκρατικές προϋποθέσεις.

Οργανώσεις, ειδικοί και αναλυτές μιλούν για προαναγγελθείσα αποτυχία, στο φόντο ενός συστημικού ρατσισμού.

Ενδεικτικά, του τρέχοντος προγράμματος στην Καλιφόρνια είχαν προηγηθεί τρεις αποτυχημένες προσπάθειες έγκρισής του από τους νομοθέτες της πολιτείας.

Προς επίρρωση, δε, ότι η αμερικανική κοινωνία παραμένει εμποτισμένη με τις ίδιες στρεβλές αντιλήψεις, στις οποίες βασίστηκαν τα προγράμματα ευγονικής, ήρθαν οι καταγγελίες για μαζικές στειρώσεις γυναικών σε κέντρα υποδοχής μεταναστών στη Τζόρτζια, το 2020.

Ήταν την ίδια περίοδο που η σκηνοθέτιδα Έρικα Κον κυκλοφορούσε το ντοκιμαντέρ Belly of the Beast, έπειτα από επταετή έρευνα για το σκάνδαλο των αναγκαστικών στειρώσεων στην Καλιφόρνια και τη χρόνια συστημική αποσιώπησή του.

Headlines