Το ελιξίριο της μακροζωίας είναι εφικτός στόχος

Δεν είναι η ερώτηση του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων, αλλά είναι αυτή στην οποία οι περισσότεροι –αν όχι όλοι- θα απαντούσαν χωρίς δεύτερη σκέψη καταφατικά. «Θέλετε να ζήσετε περισσότερο;».

Σαφώς και ναι, και σήμερα πια το να φτάσει κάποιος τα 120 δεν μοιάζει με ανέφικτο στόχο. Τι κι αν αιώνες ολόκληρους με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής ασχολούνταν μόνο τσαρλατάνοι, που πρότειναν αρσενικό με βότανα πετυχαίνοντας σε πολλές περιπτώσεις το αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο, τώρα όλα δείχνουν ότι το ελιξίριο της μακροζωίας βρίσκεται μόλις μερικές ανάσες μακριά.

Όπως άλλωστε σημειώνει σχετικό άρθρο του Economist, δεν είναι μόνο η επιστημονική κοινότητα που εργάζεται νυχθημερόν για την ανακάλυψη του, αλλά και οι δισεκατομμυριούχοι αυτού του κόσμου που επενδύουν πακτωλούς χρημάτων για το ίδιο αποτέλεσμα. Αν δεν τα καταφέρουν οι προαναφερθέντες από κοινού, γιατί η ευφυία και η γνώση σε συνδυασμό με το χρήμα, έχει αποδειχτεί ότι μπορούν να μετακινήσουν βουνά, ίσως και να το πετύχει ο μοναχικός καβαλάρης, Μπράιαν Τζόνσον, που πιστεύει ότι το στρατιωτικό πρόγραμμα δικής του εμπνεύσεως «πασπαλισμένο» με εκατοντάδες χάπια σε καθημερινή βάση θα τον κρατήσει εδώ γύρω για πάντα.

Διττός στόχος, σώμα υγιές και νους σε εγρήγορση

Στην πραγματικότητα, παρότι το να ζει κάποιος σήμερα μέχρι τα 100 δεν είναι πρωτάκουστο, παραμένει ένα σπάνιο γεγονός. Για του λόγου το ασφαλές στην Αμερική και τη Βρετανία οι 100χρονοι αντιπροσωπεύουν μόλις το 0.03% του πληθυσμού.

Επειδή, όμως, δεν υπάρχει τίποτα πιο εκπληκτικό από τον άνθρωπο που δεν σταματά να βλέπει  όλο και πιο μακριά, ήδη ο νέος στόχος είναι τα 120 χρόνια ζωής και ο ακόμα μεγαλύτερος όλες αυτές οι δεκαετίες να χαρακτηρίζονται από σώμα υγιές και νου σε εγρήγορση.

Η όλη ιδέα, όπως εξηγεί το βρετανικό περιοδικό, είναι ο χειρισμός της βιολογικής διαδικασίας που συνδέεται με το γήρας, μέσω των μεθόδων που έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικές στα πειραματόζωα στα διάφορα εργαστήρια ανά τον κόσμο. Κάποιες εξ αυτών είναι ήδη γνωστές, όπως η μείωση της πρόσληψης θερμίδων στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης δίαιτας, που θεωρείται πολύ σκληρή για αρκετούς ανθρώπους και η λήψη φαρμάκων, όπως η μετφορμίνη,  από τα βασικά για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 και η ραπαμυκίνη, που χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων για την επικάλυψη στεφανιαίων στεντ και την πρόληψη της απόρριψης μοσχεύματος οργάνων. Αυτά φαίνεται να φέρνουν τον επιθυμητό στόχο πιο κοντά, γι’ αυτό και κάποιοι πρώτοι χρήστες τους τα δοκιμάζουν εκτός των επίσημων καναλιών διάθεσης τους ή για λογαριασμό των νέων εταιρειών μακροζωίας.

Severely restricting the number of calories an animal consumes as part of an otherwise balanced diet seems to extend their lives. Drugs that affect the relevant biological pathways appear to bring similar results https://t.co/JHYZXpLZkb

— The Economist (@TheEconomist) September 30, 2023

Τι είναι η επιγενετική αναζωογόνηση

Ένας άλλο μονοπάτι προς τον ίδιο προορισμό είναι η ανάπτυξη φαρμάκων που σκοτώνουν τα «γερασμένα» κύτταρα, για τα οποία ο οργανισμός δεν έχει περαιτέρω χρήση. Τα φυσικά μέσα «απόρριψης» αυτών των κυττάρων, όπως και όλοι οι άλλοι μηχανισμοί επιδιόρθωσης του οργανισμού, ατονούν με τα χρόνια. Το να επισπευστεί η όλη διαδικασία σχετίζεται με το γεγονός ότι αυτά δημιουργούν ένα σωρό προβλήματα στα διπλανά τους υγιή κύτταρα. Τα γεροντολυτικά φάρμακα (senolytic drugs) έχουν, ωστόσο, το εξής ρίσκο: δεν γίνεται να σκοτώνονται κάποια κύτταρα, χωρίς να υπάρχουν συνέπειες στη γύρω περιοχή. Η υπόσχεση, όμως, που δίνουν είναι ξεκάθαρη και ελπιδοφόρα.

Για αυτούς που πιστεύουν ότι η μακροζωία είναι εφικτός στόχος, τα παραπάνω είναι μόνο η αρχή. Ομάδες ακαδημαϊκών και ερευνητών μελετούν πώς να αναζωογονήσουν τα κύτταρα και τους ιστούς αλλάζοντας τους «επιγενετικούς» δείκτες στα χρωμοσώματα, οι οποίοι λένε στα κύτταρα ποια γονίδια πρέπει να ενεργοποιήσουν. Αυτοί οι δείκτες συσσωρεύονται με την ηλικία.

Αν όμως αφαιρεθούν, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι τα κύτταρα ενός σώματος 20 ετών, όταν η πραγματική ηλικία του είναι τα 65 έτη. Ο συνδυασμός του θερμιδικού περιορισμού και της απομάκρυνσης των γερασμένων κυττάρων μπορεί να καθυστερήσει τη γήρανση. Η επιγενετική αναζωογόνηση θα μπορούσε να την σταματήσει ή ακόμα και να την αντιστρέψει, ισχυρίζονται οι προαναφερόμενοι.

Πρόβλημα ο… ατίθασος εγκέφαλος

Επειδή, όμως, άλλο το σώμα και διαφορετικής λειτουργίας ο εγκέφαλος, η επιβράδυνση της γήρανσης του πρώτου δεν θα αλλάξει το γεγονός ότι ο δεύτερος έχει πεπερασμένη χωρητικότητα και είναι πιθανότατα προσαρμοσμένος από τη φύση σε μια συμβατική διάρκεια ζωής. Αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τις ανησυχίες για την άνοια, η οποία προκαλείται από συγκεκριμένες ασθένειες.

Η κοινωνία θα πρέπει συνεπώς να βρει τρόπους να προσαρμοστεί στη φυσιολογική γήρανση του εγκεφάλου. Οι 100χρονοι μπορεί, για παράδειγμα, να βρεθούν να ανατρέχουν όλο και περισσότερο στα ψηφιακά τους ημερολόγια για να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα, που κάποτε θα θυμόντουσαν αυτόματα.

Η μεγαλύτερη ανησυχία, ωστόσο, παραμένει ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί επίσημα σε ανθρώπους. Αυτό οφείλεται μερικώς στο γεγονός ότι οι οργανισμοί έγκρισης φαρμάκων δεν αναγνωρίζουν ακόμη το γήρας ως θεραπεύσιμη κατάσταση, γεγονός που καθιστά δύσκολη την καταγραφή των δοκιμών. Από τη φύση τους, τέτοιες δοκιμές πρέπει να παρακολουθούν χιλιάδες ανθρώπους σε βάθος πολλών ετών, γεγονός που αυξάνει το κόστος και την πολυπλοκότητά τους.

Η δοκιμή Targeting Ageing with Metformin (tame) θα παρακολουθήσει 3.000 Αμερικανούς ηλικίας 60 και 70 ετών

Ξεκίνησαν οι πρώτες δοκιμές

Η έλλειψη δοκιμών οφείλεται επίσης στο ότι πολλές από τις αρχικές προτάσεις χρησιμοποιούν μόρια που δεν έχουν κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και δεν ενδιαφέρουν τις φαρμακευτικές εταιρείες. Παρ’ όλα αυτά, κάποιες δοκιμές βρίσκονται τώρα στα σκαριά. Η δοκιμή Targeting Ageing with Metformin (tame) θα παρακολουθήσει 3.000 Αμερικανούς ηλικίας 60 και 70 ετών για να διαπιστωθεί αν το φάρμακο αυτό πραγματικά βοηθάει την επιβίωση συνολικά.

Οποιαδήποτε εξέλιξη, που αφορά την επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής σε συνθήκες υγείας, η οποία θα δώσει την ευκαιρία στους ανθρώπους να ευχαριστηθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα όσα αυτός ο κόσμος έχει να προσφέρει, είναι λόγος μεγάλων επευφημιών.

Βέβαια, επειδή στο «σπορ» εμπλέκονται πολλοί δισεκατομμυριούχοι, είναι αρκετοί αυτοί που ανησυχούν ότι τελικά και η ζωή στα 120 θα φτάσει να αφορά αυτούς και μόνο τους ήδη προνομιούχους ανθρώπους.

Προκλήσεις, ευκαιρίες και φόβοι

Οι τεχνολογίες, όμως, έχει αποδειχτεί ότι μοιράζονται γοργά και γίνονται πιο φτηνές στην πορεία, οπότε δεν πρέπει να υπάρχει τέτοια ανησυχία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν άλλου τύπου προκλήσεις, όπως είναι η επιμήκυνση της εργασιακής ζωής, που θα αφορά ιδιαίτερα τις γυναίκες, που δεν θα χάνουν πια πολλά χρόνια από την καριέρα τους για να μεγαλώσουν παιδιά, ίσως μειώνοντας την ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα στον συγκεκριμένο χώρο.

Το δίχως άλλο, ο φόβος για το αύριο θα μετακινηθεί χρονικά για να περιλαμβάνει πολλά περισσότερα χρόνια, ενώ η συσσώρευση του πλούτου μπορεί να οδηγήσει στην ανάδυση μιας διαφορετικής παγκόσμιας μεσαίας τάξης και ο κόσμος να κατεβάσει τόνους με μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους στα τιμόνια του και όχι θερμόαιμους νέους, όπως συνέβαινε για παράδειγμα την ταραγμένη εποχή του Μεσαίωνα.

Σε κάθε περίπτωση, το ελιξίριο της μακροζωίας, έτσι και ανακαλυφθεί, θα γίνει ανάρπαστο, με την ελπίδα ότι δεν πυροδοτήσει την… τραγική κατάληξη που είχε το ομότιτλο διήγημα του Ονόρε ντε Μπλαζάκ.