Πόλεμος κατά του Οικονομικού Εκβιασμού: Το νέο όπλο της ΕΕ

Με 578 ψήφους υπέρ, 24 κατά και 19 αποχές, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την Τρίτη ένα νέο εργαλείο εμπορικής πολιτικής που θα επιτρέπει στην ΕΕ να αναλαμβάνει δράση, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και ως έσχατη λύση, σε περίπτωση που η ίδια ή τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν οικονομικό εκβιασμό από μια ξένη χώρα που επιδιώκει να επηρεάσει μια συγκεκριμένη πολιτική ή θέση.

Ο μηχανισμός αποτροπής μέτρων εξαναγκασμού αποσκοπεί να προστατεύσει την κυριαρχία της ΕΕ και των κρατών μελών της, μέσα σε ένα γεωπολιτικό πλαίσιο όπου το εμπόριο και οι επενδύσεις χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο επιθετικά από ξένες δυνάμεις.

Τι είναι ο οικονομικός εξαναγκασμός;

Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό, οικονομικός εξαναγκασμός υφίσταται όταν μια τρίτη χώρα ασκεί πίεση στην ΕΕ ή ένα κράτος μέλος της, για να κάνει μια συγκεκριμένη επιλογή, εφαρμόζοντας (ή απειλώντας να εφαρμόσει) εμπορικά ή επενδυτικά μέτρα. Αυτό το είδος εξαναγκασμού, αν και υπονομεύει τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ, ωστόσο δεν καλύπτεται από τη συμφωνία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Συγκεκριμένα, το σύστημα επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις οικονομικού εξαναγκασμού, εκτός εάν αυτές περιλαμβάνουν επίσης και άλλες πτυχές που παραβιάζουν τους κανόνες του ΠΟΕ.

Οι νέοι κανόνες προβλέπουν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έχει στη διάθεσή της τέσσερις μήνες για να διερευνήσει πιθανές περιπτώσεις εξαναγκασμού. Έχοντας ως βάση τα ευρήματα αυτής της έρευνας, το Συμβούλιο θα έχει έπειτα στη διάθεσή του οκτώ έως δέκα εβδομάδες για να αποφασίσει (με ειδική πλειοψηφία) αν υφίσταται εξαναγκασμός. Πρωταρχικός στόχος του εργαλείου θα είναι να ξεκινήσει ένας διάλογος με τη χώρα εκτός της ΕΕ, ώστε να πεισθούν οι αρχές της να σταματήσουν τις σχετικές ενέργειες. Ωστόσο, εάν οι προσπάθειες αυτές αποτύχουν, η ΕΕ θα μπορεί να υιοθετεί διάφορα αντίμετρα. Εάν διαπιστωθεί ότι υπάρχει εξαναγκασμός και τα κράτη μέλη συμφωνήσουν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έχει στη διάθεσή της έξι μήνες για να καθορίσει ποια είναι τα κατάλληλα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ενημερώνοντας παράλληλα το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.

Πιθανά αντίμετρα

Οι ευρωβουλευτές ενίσχυσαν τον αποτρεπτικό χαρακτήρα του νέου εργαλείου, συμπεριλαμβάνοντας στο κείμενο έναν πλήρη κατάλογο από πιθανά μέτρα που θα έχει στη διάθεσή της η ΕΕ, όπως είναι η επιβολή περιορισμών στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και στις άμεσες ξένες επενδύσεις. Φραγμοί θα μπορούν επίσης να εφαρμόζονται όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά δημόσιων συμβάσεων της ΕΕ και στα χρηματιστήρια, καθώς και την αδειοδότηση προϊόντων που αξιολογούνται βάσει χημικών και υγειονομικών κριτηρίων.

Αποκατάσταση της ζημίας

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, η ΕΕ θα μπορεί να ζητά να αποκατασταθεί η ζημία που της προξενήθηκε από την τρίτη χώρα λόγω του εξαναγκασμό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορεί επίσης να εφαρμόσει μέτρα για την ανάκτηση των εν λόγω αποζημιώσεων.

Δηλώσεις

Ο Bernd LANGE (Σοσιαλιστές, Γερμανία), εισηγητής και πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνούς Εμπορίου, δήλωσε: «Το μέσο αυτό θα επιτρέψει στην ΕΕ να αντιδρά με ταχύτητα εναντίον προσπαθειών εξαναγκασμού από τρίτες χώρες. Έχουμε ορίσει σαφώς τα χρονοδιαγράμματα και το τι συνιστά καταναγκαστικό μέτρο, αλλά και πώς μπορούμε να αντιδράσουμε. Έχουμε πλέον στη διάθεσή μας ένα ευρύ φάσμα αντιμέτρων και μια εργαλειοθήκη γεμάτη με αμυντικά μέσα. Αν και αυτό το εργαλείο κατά του εξαναγκασμού θα πρέπει να λειτουργεί κυρίως αποτρεπτικά, θα είμαστε επίσης σε θέση να αναλάβουμε δράση εάν χρειαστεί για να υπερασπιστούμε την κυριαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.»

Επόμενα βήματα

Ο κανονισμός αναμένεται να εγκριθεί και επίσημα από το Συμβούλιο εντός του Οκτωβρίου και θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ.

Σχετικές πληροφορίες

Η Επιτροπή πρότεινε τον μηχανισμό τον Δεκέμβριο του 2021, κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ως απάντηση στην οικονομική πίεση που ασκήθηκε από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Trump, σε συνδυασμό με τις πολυάριθμες αντιπαραθέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Κίνας. Το νέο αυτό εργαλείο έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά από εργαλεία εμπορικής άμυνας τα οποία δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Τον περασμένο Μάιο οι ηγέτες της G7 ανακοίνωσαν τη δημιουργία μιας πλατφόρμας συντονισμού κατά του οικονομικού εξαναγκασμού, ακολουθώντας την πρωτοβουλία της ΕΕ