Τι γυρεύει ο Τσίπρας στο παζάρι;

Ο Αλέξης Τσίπρας δεν δείχνει να θέλει να αποστρατευθεί προς το παρόν, απογοητεύοντας ίσως όσους έσπευσαν να ερμηνεύσουν έτσι την παραίτησή του από την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ, δίνοντας ελπίδα σε όσους τον θεωρούν αναπόσπαστο κομμάτι της κυβερνώσας Αριστεράς.

Δεν μιλάει για το πολιτικό του μέλλον, ούτε ανοίγει τα χαρτιά του, αρκείται στο σιβυλλικό «θα είμαστε εδώ», αλλά προς το παρόν η συμπεριφορά του δεν παραπέμπει σε κάποιον που έχει αποφασίσει να γίνει απλό μέλος που θα στηρίζει την Αριστερά δοθείσης ευκαιρίας, πόσο μάλλον να αποσυρθεί.

Για να χρησιμοποιήσουμε μια γεωγραφική αναλογία, το Σούνιο, δεν θα γίνει μια νέα Ραφήνα και ο τέως πρωθυπουργός δεν δείχνει να θέλει να μιμηθεί τον Κώστα Καραμανλή.

Αυτό φαίνεται από τις κινήσεις που έχει κάνει μέχρι τώρα.

Από τη μια, τήρησε την υπόσχεσή του να μην αναμειχθεί στη διαδικασία εκλογής της νέας ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ, στάση πάντως με την οποία αρκετοί διαφώνησαν, αν και περισσότεροι είναι όσοι θέλουν να μάθουν τι μεσολάβησε και από τη δέσμευση Τσίπρα ότι θα ηγηθεί της αναγέννησης του ΣΥΡΙΖΑ φτάσαμε στην παραίτηση του Ζαππείου και από το ότι στην Αριστερά η ευθύνη είναι πάντα συλλογική, φθάσαμε στο φταίει η ηγεσία.

Ακόμη και εάν κάποιοι προσπάθησαν να μιλήσουν «εξ ονόματός του» στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για την ηγεσία, ο ίδιος δεν πήρε θέση, ενώ αντιμετώπισε τον νέο πρόεδρο με τρόπο θεσμικό και συντροφικό.

Από την άλλη, έκανε επιλογές που παραπέμπουν στο ότι θέλει να μείνει ενεργός.

Η απόφασή του να πάει στην κοινοβουλευτική συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι χαρακτηριστική. Είναι διεθνής θεσμός, με μεγάλη βαρύτητα, ιδίως για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θα του επιτρέψει να έχει σημαντική πολιτική παρουσία.

Παράλληλα, μία από τις πρώτες του κινήσεις ήταν να πάει να συναντήσει τον Ζόραν Ζάεφ, κίνηση υψηλού συμβολισμού αφού μαζί υπέγραψαν τη Συμφωνία των Πρεσπών, με την οποία έκλεισε μια πραγματική ιστορική εκκρεμότητα παρά το σημαντικό και χειροπιαστό πολιτικό κόστος που είχε για τον ίδιο.

Όλα αυτά παραπέμπουν σε έναν πολιτικό ηγέτη που έχει επίγνωση της ιστορικής του συνεισφοράς και που συνάμα δεν είναι αποφασισμένος να κλείσει τον πολιτικό του κύκλο.

Ποια, όμως, θα μπορούσαν να είναι τα επόμενα πολιτικά βήματά του;

Εδώ μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε, μια που ο ίδιος δεν έχει δώσει σαφείς ενδείξεις.

Υπάρχει το ενδεχόμενο η επιλογή Κασσελάκη να δικαιώσει όσους την έκαναν και όντως να οδηγήσει προοπτικά σε μια επιστροφή του ΣΥΡΙΖΑ -ή μιας μετάλλαξης αυτού- στην εξουσία, αυτοτελώς ή συμμαχικά μικρή σημασία έχει.

Σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι υπάρχει για τον Αλέξη Τσίπρα ο ορίζοντας της Προεδρίας της Δημοκρατίας, με τον σημαντικό ρόλο θεσμικής εγγύησης που αυτή εξακολουθεί να παίζει.

Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ενδεχόμενο, ίσως πιο πιθανό, δεδομένων των εξελίξεων στο χώρο της Αριστεράς και των κοινωνικών αναγκών.

Εάν τα πράγματα συνεχίσουν να σφραγίζονται από μια δεξιά στροφή της κοινωνίας, ή έστω έναν συνδυασμό ανάμεσα στην ενίσχυση δεξιών ιδεολογιών και αντιλήψεων και την αποστασιοποίηση από την πολιτική άλλων κομματιών, φαινόμενα που ήδη παρατηρούμε στην Ευρώπη και όχι μόνο, τότε είναι σαφές ότι το τοπίο «αριστερότερα του Κέντρου» θα αναδιαταχθεί.

Οι σημερινοί σχηματισμοί θα περάσουν κρίση, ξεκινώντας από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Ιδίως εάν οξυνθούν στοιχεία κοινωνικής κρίσης, ενισχυμένα και από την ανεπάρκεια των υπό νεοφιλελεύθερη διαχείριση κρατών να ανταποκριθούν σε οξυμένες ανάγκες.

Δεξιόστροφες ανασυνθέσεις της κεντροδεξιάς ή η ήδη ορατή σε αρκετές χώρες άνοδος της ακροδεξιάς θα θέσει το ερώτημα εάν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματικό «αντίπαλο δέος» που να διασφαλίσει ξανά την κοινωνική συνοχή.

Το ζήτημα νέων σχηματισμών θα τεθεί επί τάπητος. Όπως και της ηγεσίας αυτών των νέων σχηματισμών.

Σε αυτή την περίπτωση μπορεί κανείς να υποθέσει με ασφάλεια την εμφάνιση «νέων προσώπων». Μπορεί να υποθέσει, όμως, και την εμφάνιση προσώπων από το παρελθόν σε νέους ρόλους.

Η ελληνική ιστορία έχει αρκετά παραδείγματα ηγετών που επέστρεψαν στην κεντρική πολιτική σκηνή και στην εξουσία όταν οι συνθήκες το απαίτησαν επιτακτικά.

Ακόμη και εάν φαινομενικά ο πολιτικός τους κύκλος είχε κλείσει ή είχαν υποστεί ταπεινωτικές πολιτικές ήττες.

Αυτό έγινε με την επιστροφή του Βενιζέλου το 1928, όταν διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε άλλος ηγέτης να χειριστεί τις εκρηκτικές αντιφάσεις της ελληνικής κοινωνίας στο φόντο και μιας παγκόσμιας κρίσης.

Αυτό έγινε με τον Γεώργιο Παπανδρέου που παρότι φορτωμένος με όλο το βάρος (και τις ευθύνες) από τη μεγάλη του πολιτική διαδρομή, μπόρεσε στη δεκαετία του 1960 να χαρακτηριστεί ο «Γέρος της Δημοκρατίας» και να διαμορφώσει μια δυναμική πραγματικού εκδημοκρατισμού της μετεμφυλιακής Ελλάδας, αυτή που τελικά θα ανακόψουν η ανατροπή του το 1965 και αργότερα το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου 1967.

Αυτό έγινε, τέλος, με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που θα αναλάβει την ευθύνη της διακυβέρνησης της Μεταπολίτευσης, θα διαμορφώσει έναν νέο σχηματισμό, τη Νέα Δημοκρατία, και θα εγγυηθεί τελικά τη δημοκρατική μετάβαση.

Εάν η χώρα μας βρεθεί σε ένα ανάλογο μεταίχμιο, μετά από μια περίοδο κρίσης, όπου θα τεθεί το ζήτημα της επανίδρυσης μιας αριστερής προοδευτικής παράταξης ικανής να ανακόψει και να αντιστρέψει μια βαθύτερη δεξιά στροφή, τότε όντως θα μπορούσε κανείς να φανταστεί τον Αλέξη Τσίπρα να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Άλλωστε, εάν φτάσουμε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο προφανώς και μια διάσταση θα είναι η απαξίωση όσων θα έχουν παίξει από εδώ και στο εξής πρωταγωνιστικό ρόλο στην προοδευτική πλευρά του πολιτικού χάρτη.

Όλα αυτά προφανώς είναι εικασίες.

Με μία έννοια όντως… λογαριάζω χωρίς τον ξενοδόχο, δηλαδή τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα και το εάν όντως επιθυμεί να αναλάβει ξανά τέτοιες ευθύνες. Μπορεί όντως να ψάχνει τη δική του… Ραφήνα, αν και δεν το πολυπιστεύω.

Άλλωστε, όλοι παραδέχονται ότι ο Τσίπρας είναι μια πολιτική μηχανή που ακόμη δεν έχει ρετάρει.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή όποιος κοιτάζει το πολιτικό τοπίο, πέραν των απλών δημοσκοπικών τάσεων και πέραν της πλήρους μεταφοράς της δημόσιας σφαίρας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και την αναπόφευκτη τοξικότητα και προσπάθεια αποϊδεολογικοποίησης της πολιτικής, αντιλαμβάνεται τις δυναμικές μιας βαθύτερης κρίσης και μετάλλαξης, αλλά και την όξυνση αντιθέσεων που μπορούν να πάρουν απρόβλεπτα χαρακτηριστικά.

Ουσιαστικά, είναι οι ωδίνες μιας νέας κατάστασης, πρωτότυπης και πρωτόγνωρης, ενός νέου ιστορικού κύκλου, που ακόμη δεν έχουμε δει το περίγραμμά του.

«Νέα κατάσταση, νέα καθήκοντα», κατά το παλιό κομμουνιστικό ρητό.

Μόνο που η ιστορία δείχνει ότι κάποιες φορές, στις νέες καταστάσεις αυτοί που μπορούν να ηγηθούν είναι αυτοί που συνδυάζουν την πραγματική εμπειρία και γνώση, με τη συνειδητοποίηση ότι ακριβώς πρόκειται για μια νέα κατάσταση.

Και ο Αλέξης Τσίπρας είναι πιθανό να αναμετρηθεί με μια τέτοια ευθύνη.