Στέγαστρο Καλατράβα: Η περιπέτεια ενός εμβληματικού έργου

Εδώ και λίγες ημέρες, και ενώ σε λίγους μήνες συμπληρώνονται 20 κιόλας χρόνια από την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτίσματα των Αγώνων εκείνων, το στέγαστρο Καλατράβα του Ολυμπιακού Σταδίου της Αθήνας στο Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών (ΟΑΚΑ).

Πρόσφατη μελέτη έκρινε ότι το στέγαστρο είναι ασταθές και επισφαλές για τους δεκάδες χιλιάδες θεατές που φιλοξενούνται σε πολλές αθλητικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, με αποτέλεσμα το στάδιο του ΟΑΚΑ να κλείσει μέχρις ότου αποκατασταθεί το σοβαρό αυτό τεχνικό πρόβλημα.

Δυστυχώς, το ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής στέγαστρο βρίσκεται στην επικαιρότητα και πάλι για τους λάθος λόγους. Σήμερα είναι η αστάθειά του, πριν δεκαεννέα χρόνια, ήταν η έγκαιρη ή μη κατασκευή και τοποθέτησή του.

Μάλιστα, το στέγαστρο Καλατράβα, λόγω του μεγέθους του και της περίτεχνης κατασκευής του είχε εξελιχθεί στο υπ’ αριθμόν ένα εμπόδιο στην αγωνιώδη μάχη  που έδιναν οι ελληνικές αρχές με τον χρόνο, για έγκαιρη ολοκλήρωση των έργων υποδομής και κατ’ επέκταση την ομαλή διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.

Προδιαγραφές

Ο σχεδιασμός του στεγάστρου είχε ανατεθεί στον διεθνούς φήμης ισπανό αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα. Η κατασκευή και τοποθέτησή του πάνω από το Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας αποδείχθηκε ένα κολοσσιαίο και ιδιαίτερα δυσχερές έργο. Σύμφωνα με «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 4ης Ιουνίου 2004  «Τα δύο τόξα [του στεγάστρου] είναι πανομοιότυπα. Φτιαγμένα από ατσάλι, ζυγίζουν 9.000 τόνους, έχουν ύψος 80 μέτρα και μήκος 304 μέτρα. Όλη η στέγη έχει έκταση 25.000 τ.μ. Το κάθε τόξο στηρίζεται σε τέσσερις βάσεις με επένδυση τεφλόν, για να γλιστράει ευκολότερα στις ράγες που το μεταφέρουν στον τελικό του προορισμό, πάνω από τις κερκίδες του Ολυμπιακού Σταδίου».

Η Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας ήταν προγραμματισμένη για την 13η Αυγούστου 2004, όμως λίγους μόλις μήνες πριν την κρίσιμη αυτή ημερομηνία, το έργο βρισκόταν ακόμα στην αφετήρια του.

Μήλον της έριδος

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 18ης Φεβρουαρίου 2004 εκτός από το θέμα της μη έγκαιρης ολοκλήρωσης αναφέρεται και σε θέματα στατικότητας.

«Η “στέγη Καλατράβα” βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης, μιας και δημοσιεύματα προτάσσουν συνεχώς ως προβληματικής τη στατικότητα του έργου λόγων γεωλογικών προβλημάτων (σαθρότητα εδάφους)

»Τόσο ο κ. Βενιζέλος (σ.σ. τότε υπουργός Πολιτισμού) όσο και ο κ. Αλευράς (σ.σ. τότε υφυπουργός Πολιτισμού) διαβεβαίωσαν κατηγορηματικά ότι θα εκτελεσθεί εντός των χρονοδιαγραμμάτων και χωρίς καθυστερήσεις αφού δεν υπάρχουν σημαντικά τεχνικά προβλήματα (…).

»Από την πλευρά της η κατασκευάστρια εταιρεία σε ανακοίνωσή της τονίζει ότι το έργο είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και προσθέτει ότι “το χρονοδιάγραμμα κατασκευής παρακολουθείται από κοινού με τους υπευθύνους για τις τελετές έναρξης».

Ο χρόνος παράδοσης

Oι εβδομάδες περνούσαν, η πίεση αυξανόταν και εν τω μεταξύ οι βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου 2004 έφεραν νέα κυβέρνηση. Νικήτρια των εκλογών ήταν η Νέα Δημοκρατία. Το υπουργείο Πολιτισμού αναλαμβάνει ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής και την επίβλεψη των έργων και ιδιαίτερα του στεγάστρου Καλατράβα αναλαμβάνει η νέα αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού, Φάνη Πάλλη – Πετραλιά.

Σύμφωνα με «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 18ης Μαρτίου 2004 η αρμόδια αναπληρώτρια υπουργός ύστερα από επιθεώρηση του έργου δήλωσε:

«Είμαστε σε οριακό σημείο και η όποια απόκλιση μπορεί να αποβεί καθοριστική».

Επιπλέον κάλεσε τους εμπλεκόμενους φορείς να προσφέρουν «το περίσσευμα των δυνατοτήτων και της θέλησης τους», ώστε όλα να είναι έτοιμα στην ώρα τους.

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της ίδιας ημέρας, πάντως, έκανε λόγω για διαφωνία μεταξύ των εμπλεκομένων:

«Ωστόσο σε κεκλεισμένων των θυρών σύσκεψη που έγινε μεταξύ των εκπροσώπων της αναδόχου εταιρείας και της οργανωτικής επιτροπής και της αναπληρώτριας υπουργού παρουσιάστηκε διαφωνία ως προς τον χρόνο παράδοσης του στεγάστρου Καλατράβα.

»Ο κ. Γιάννης Πυργιώτης, εντεταλμένος σύμβουλος του “Aθήνα 2004”, είπε ότι στην τελευταία ενημέρωση που είχε γίνει στην οργανωτική επιτροπή, ως χρόνος παράδοσης του στεγάστρου είχε δοθεί η 30ή Ιουνίου, ενώ οι σύμβουλοι της κυρίας Πετραλία επέμεναν ότι δεν είναι δυνατόν να παραδοθεί το έργο πριν από την 27η Ιουλίου, παρά τις διαβεβαιώσεις της αναδόχου εταιρείας».

Oλίσθηση

Το χρονοδιάγραμμα της ολοκλήρωσης των έργων για το στέγαστρο Καλατράβα γινόταν όλο και πιο πιεστικό. Έχει φτάσει Μάιος και το στέγαστρο βρίσκεται ακόμα εκτός θέσης. Για να τοποθετηθούν τα δύο τμήματα του ογκωδέστατου έργου στα καθορισμένα σημεία, θα πρέπει να τσουλήσουν με τη βοήθεια ενός ειδικού μηχανισμού, διανύοντας 72 μέτρα.  Η κρίσιμη ημέρα είναι η 10η Μαΐου.

Γράφει η Δήμητρα Κρουστάλλη:

«Στις 12.30 χθες το δυτικό τόξο του στεγάστρου Καλατράβα μετακινήθηκε 70 πόντους. Το πρώτο τεστ ολίσθησης ολοκληρώθηκε με επιτυχία. (…) Οι παριστάμενοι εντυπωσιάστηκαν από τον αθόρυβο τρόπο με τον οποίο οι 9.000 τόνοι ατσάλι ξεκίνησαν τον…μαραθώνιο των 72,5 μέτρων ώσπου να στερεωθούν με τσιμέντο στην τελική θέση τους».

Η διαδικασία προχωρούσε με σταθερούς αλλά και ταυτόχρονα αργούς ρυθμούς. Σύμφωνα με «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 4ης Ιουνίου 2004, δέκα περίπου εβδομάδες πριν την έναρξη των αγώνων: «η ολίσθηση αναμένεται να ολοκληρωθεί σήμερα ενώ από αύριο θα ξεκινήσουν οι εργασίες «κουμπώματος» των δύο τόξων. Παράλληλα προχωρεί και η τοποθέτηση των πολυκαρβονικών φύλλων τα οποία θα καλύπτον τα τόξα».

Κόστος

Εκτός όμως από το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσής κατασκευής του στεγάστρου, μεγάλη συζήτηση είχε προκαλέσει και το κόστος του. Μάλιστα ο τότε πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, Ζακ Ρογκ είχε επιρρίψει ευθύνες στην Αθήνα:

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 9ης Ιουνίου 2004:

«Όσον αφορά το υπερβολικό κόστος των ολυμπιακών έργων της Αθήνας, ο πρόεδρος της ΔΟΕ επέρριψε όλες τις ευθύνες στην Ελλάδα.

“Λυπούμαστε” είπε, “όμως είναι οι ίδιοι οι Έλληνες υπεύθυνοι και θα πρέπει να κάνουν τον απολογισμό τους μετά το τέλος των Αγώνων. Οι όποιες υπερβάσεις δεν οφείλονται στη ΔΟΕ. Το στέγαστρο, για παράδειγμα, του σταδίου, που στοίχισε 230 εκατ. Δολάρια, εμείς δεν το θέλαμε.

Οι Έλληνες επέμειναν και βεβαίως κυρίαρχο κράτος είναι και δεν θα μπορούσαμε να αντιταχθούμε στην κυβέρνηση ενός κυρίαρχου κράτους. Να μην έρχονται όμως μετά να μας ζητούν ευθύνες για υπερβολικό κόστος των Αγώνων»».

Η αναγνώριση

Όταν, πάντως, η τοποθέτηση του στεγάστρου ολοκληρώθηκε και μάλιστα εγκαίρως, υπήρξε πλήθος θετικών σχολίων. Σύμφωνα με «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 3^ης Αυγούστου 2004, «πλήθος θετικότατων σχολίων στον ξένο Τύπο συγκεντρώνουν τα έργα του Σαντιάγκο Καλατράβα, ιδίως το στέγαστρο του Ολυμπιακού Σταδίου. “Αγώνες και στάδια αντάξια για Ολύμπιους” είναι ο τίτλος άρθρου των “New York Times” το οποίο υμνεί το κεντρικό στάδιο που θα φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες και το Ποδηλατοδρόμιο.

»“H Αθήνα μπορεί να είναι ένα χάος αλλά τα ολυμπιακά κτίρια, με τα όμορφα σπειροειδή σχήματά τους και τις καμπύλες τους, είναι αντάξια των αρχαίων”, έγραψε ο Τζόναθαν Τζόουνς στον χθεσινό “Guardian”. To άρθρο ξεκινάει αρνητικά, εκφράζοντας απογοήτευση για το ότι το Μουσείο της Ακρόπολης δεν είναι έτοιμο για τους Ολυμπιακούς (…)

»Παρακάτω όμως ο τόνος γίνεται υπέρ- θετικός: “Αν η ιστορία του νέου Μουσείου της Ακρόπολης είναι αξιοθρήνητη, εκείνη του Ολυμπιακού Σταδίου του Σαντιάγκο Καλατράβα μπορεί σύντομα να αναγνωρισθεί ως ένδοξη” αναφέρει για το αρχιτεκτονικό σήμα κατατεθέν των Αγώνων».

Τη νύχτα της Τέλετης Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 το Ολυμπιακό Στάδιο Αθηνών έγινε, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το επίκεντρο της υφηλίου υποδεχόμενο δεκάδες χιλιάδες θεατές και αθλητές από ολόκληρο τον κόσμο. Η λαμπερή του εικόνα έφτασε μέσω των δεκάδων τηλεοπτικών δικτύων σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Σήμερα, 19 χρόνια περίπου μετά, το Στάδιο έκλεισε επ’ αόριστον καθώς από την ημέρα που κατασκευάστηκε, δεν συντηρήθηκε ποτέ. Όπως, εξάλλου, αναφέρουν οι πληροφορίες, οι αρμόδιες ελληνικές αρχές έχουν χάσει και το manual συντήρησης, που τους είχε παραδώσει ο Σαντιάγο Καλατράβα όταν παραδόθηκε το έργο…

Απίστευτο κι όμως ελληνικό…