Ξαφνικά, και εντελώς απροσδόκητα, ξέσπασε το περασμένο Σάββατο ο τέταρτος πόλεμος ανάμεσα στους Άραβες και το Ισραήλ. Φανερό είναι αυτή τη φορά πως τον ξεκίνησαν θεληματικά οι Αιγύπτιοι σε στενή συνεργασία με τους Σύρους. Από Νότο και Βορρά εξαπέλυσαν Σάββατο πρωί-πρωί αιφνιδιαστικές επιθέσεις. Το Σάββατο αυτό ήταν το Γιομ Κιπούρ, η μεγάλη Εβραϊκή γιορτή του εξαγνισμού. Ημέρα νηστείας και προσευχής, ολοκληρωτικής ακινησίας και αργίας, που την τηρούν με ευλάβεια οι Εβραίοι στο Ισραήλ. Ούτε τα λεωφορεία δεν έκαναν τα συνηθισμένα δρομολόγια του Σαββάτου.

Γι’ αυτό, ίσως, ο αιφνιδιασμός πέτυχε ως ένα σημείο. Οι Αιγύπτιοι πέρασαν το κανάλι και ξεχύθηκαν στο Σινά. Οι Σύροι κατέλαβαν την πρώτη οχυρωματική γραμμή των Ισραηλινών στα υψώματα του Γκολάν. Ούτε από το Βορρά ούτε από το Νότο, ωστόσο, κατόρθωσαν οι Άραβες να φθάσουν στα σύνορα που είχε το Ισραήλ πριν από τον προηγούμενο, τον τρίτο πόλεμο, των «Έξι Ημερών», που έγινε τον Ιούνιο του 1967. Οι Ισραηλινοί κινητοποιήθηκαν αστραπιαία και μέσα σε πενήντα μία ώρες ήταν έτοιμοι να εξαπολύσουν την αντεπίθεση.


«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 12.10.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Όλα αυτά ξεκαθάρισαν την τρίτην ημέρα του πολέμου. Εκείνο, όμως, που ακόμη μένει αρκετά σκοτεινό είναι το γιατί. Γιατί ξεκίνησε αυτήν την εκστρατεία ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σαντάτ; Δεν φαίνεται να πίστευε ότι θα μπορούσε να συντρίψη το στρατό των Ισραηλινών, έστω και με τον αιφνιδιασμό. Κι όμως ξεκίνησε τον τέταρτο πόλεμο. Γιατί;

Όσο «καυτά» κι’ αν είναι τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζει μέσα στην Αίγυπτο, από τους εργάτες που ζητούν αυξήσεις, τους φοιτητές που απαιτούν ελευθερίες και τους διανοούμενους που πιέζουν για περισσότερη ανθρωπιά, ακόμη κι’ αν βρίσκεται σε αδιέξοδο, δεν είναι λογικό να πιστέψουμε πως αναζήτησε οδό διαφυγής σε μια νέα καταστροφή στο Σινά. Πολλά προβλήματα θα μπορούσε να λύση μ’ έναν πόλεμο, αλλά μόνον με την προϋπόθεση ότι ο πόλεμος αυτός δεν θα κατέληγε σε νέα στρατιωτική συντριβή της χώρας του.


«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 12.10.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αν θυμηθή κανείς πως το τελευταίο από τα τόσα σχέδια για την επιβολή της ειρήνης στη Μέση Ανατολή προέβλεπε «διχοτόμηση» της χερσονήσου του Σινά, ώστε να μείνη η μισή τουλάχιστον Αιγυπτιακή και η άλλη μισή Ισραηλινή, για λόγους ασφαλείας του Ισραήλ, κι’ αν θυμηθή ακόμη πως κατ’ αρχήν οι Άραβες δεν είχαν απορρίψει ολότελα το σχέδιο τούτο, υπάρχει κάποια εξήγηση. Οι Αιγύπτιοι υπολόγιζαν πως, αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους τους, θα πρόφθαιναν να φθάσουν στη γραμμή διχοτομήσεως του σχεδίου και να κατορθώσουν να επιτύχουν την παρέμβαση των Μεγάλων για τη διακοπή των εχθροπραξιών, όταν θα είχαν κιόλας καταλάβει αυτά που τους παραχωρούσαν οι Μεγάλοι με το «σχέδιο λύσεως». Αν το είχαν καταφέρει, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν περισσότερα στις διαπραγματεύσεις. Θα μπορούσαν ακόμη να φθάσουν στην ειρήνη, ύστερα από μια έστω και περιωρισμένη στρατιωτική επιτυχία κι’ όχι ξυπόλυτοι στο έλεος των Ισραηλινών και των Μεγάλων.


Αυτός φαίνεται πως ήταν ο υπολογισμός του Σαντάτ. Στηρίχθηκε σε πολιτικά και στρατιωτικά δεδομένα. Τα πρώτα είναι πως πράγματι οι Μεγάλοι θέλουν να δώσουν μια λύση στο Μεσανατολικό που να είναι αποδεκτή στους Άραβες. Γιατί με την έλλειψη του πετρελαίου οι Άραβες, που έχουν τα πετρέλαια, έχουν και κάποια δυνατότητα να προβάλλουν απαιτήσεις έστω κι’ αν δεν μπορούν να τις υποστηρίξουν στρατιωτικά. Όσο για τα στρατιωτικά, γνωστό είναι από το παρελθόν και από τις αναλύσεις των διάφορων Ινστιτούτων Στρατηγικών Μελετών ότι οι Ισραηλινοί χρειάζονται 72 περίπου ώρες για να συμπληρώσουν την κινητοποίησή τους. Η γιορτή του Γιομ Κιπούρ, με την πλήρη νέκρωση της ζωής και της κινήσεως σ’ ολόκληρη τη χώρα του Ισραήλ, σίγουρα θα παρέτεινε το χρονικό όριο της κινητοποιήσεως και πέρα από τις 72 ώρες, ή τουλάχιστον δεν θα επέτρεπε ταχύτερη κινητοποίηση.


«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 12.10.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Φαίνεται, λοιπόν, πως έτσι τα υπολόγισε ο Σαντάτ. Να προφθάση να μπη στο Σινά και να κρατήση μια γραμμή κάπου στο μέσο και τότε να σταματήση, ή να τον σταματήση το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και οι Μεγάλοι, πριν να προφθάσουν οι Ισραηλινοί να αντεπιτεθούν.

Μόνο που οι Ισραηλινοί πρόφθασαν. Κατόρθωσαν ν’ αρχίσουν την αντεπίθεση την 51η ώρα του πολέμου. Και για τους Αιγυπτίους έμεινε τουλάχιστο το θετικό στοιχείο ότι αυτήν τη φορά πολέμησαν σκληρά.


Υπάρχει, όμως, πάντοτε και η φρικτή υποψία ότι δεν έγιναν έτσι τα πράγματα. Ότι ο Σαντάτ δεν τα σκέφθηκε μόνος του και δεν ξεκίνησε μόνο μ’ αυτούς τους υπολογισμούς. Υπάρχει η φρικτή υποψία πως από κάπου τον ενεθάρρυναν και του υποσχέθηκαν ότι οι Μεγάλοι θα παρέμβουν για να κερδίση μόνος του τα όσα του είχαν εκχωρήσει με το σχέδιο ειρηνεύσεως. Έτσι θα εμφανιζόταν να τα έχη κερδίσει με το σπαθί του, θα ηύξανε το κύρος του στο εσωτερικό αλλά και στον Αραβικό κόσμο, για να συγκρατήση τους θερμοκέφαλους σαν το γείτονά του τον Καδδάφι. Όποιος τον ενεθάρρυνε —και δεν αποκλείεται η ενθάρρυνση να ήταν «κοινή συναινέσει» των Μεγάλων— δεν μπορεί να είχε άλλο σκοπό από το πετρέλαιο.


«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 12.10.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι Άραβες —ακόμη και ο συντηρητικός βασιλιάς της Σαουδαραβίας, ο Φεϋζάλ— απείλησαν ότι θα διακόψουν τη ροή του πετρελαίου προς την Αμερική. Η απειλή είχε σαν στόχο να εκβιασθή η Ουάσιγκτον προς μια πιο φιλοαραβική πολιτική. Μια νέα ήττα των Αράβων από τους Ισραηλινούς —με όλες τις τρομακτικές απώλειες σε πανάκριβο υλικό, που μοιραία συνεπάγεται— θα εξασθενήση σημαντικά τους Αιγυπτίους και τους Σύρους. Μιας και το πείραμα της «συνεργασίας» με τους Ρώσους δεν φάνηκε να πέτυχε, οι Αιγύπτιοι, κυρίως ύστερα από μια νέα ενδεχόμενη ήττα τους, μοιραία θα υποτάσσονταν σε ό,τι οι Αμερικανοί, με πλήρη συμφωνία των Ρώσων, θα επέβαλλαν σαν «λύση».

Τα πετρέλαια είναι πολύ εύφλεκτη ύλη για να παίζουν οι Υπερδυνάμεις. Αν πραγματικά υπάρχη ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον μια σιωπηρή ή και ρητή συμφωνία «συγκυριαρχίας» στον κόσμο, η συμφωνία αυτή δεν μπορεί να έχη αφήσει έξω τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Συμφωνία παντού και διαμάχη πάνω στην πυριτιδαποθήκη δεν είναι πράγμα που ο Χένρυ Κίσσινγκερ, με το τετράγωνο γερμανομαθημένο μυαλό του, θα ήταν ποτέ δυνατό έστω και να διανοηθή.


Τα πετρέλαια είναι μέσα στη μοιρασιά του κόσμου. Και είναι πολύ πιθανό ο τέταρτος αυτός πόλεμος στη Μέση Ανατολή να είναι η ευκαιρία για να αρχίση να εφαρμόζεται σ’ ένα πρώτο στάδιο η συμφωνία.

Βέβαια, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να αποδειχθή ακόμη. Αυτά θα τα βρουν και θα τα ερμηνεύσουν οι ιστορικοί στο μέλλον. Η υποψία, όμως, παραμένει. Αυτή η ξαφνική επίθεση με ομολογημένους στόχους εντελώς περιωρισμένους δύσκολα δικαιολογείται χωρίς έξωθεν ενθάρρυνση, χωρίς κάποιαν υπόσχεση βοηθείας.


Ο Ανουάρ Σαντάτ είναι παλιός στρατιωτικός. Όσα κι’ αν έχη διαπράξει σφάλματα σαν κυβερνήτης στον τόπο του, δεν μπορεί νάχη ξεχάσει πόσο επικίνδυνο θεωρείται στον πόλεμο να ξαναστείλη ο διοικητής το ίδιο τμήμα που έσπασε τα μούτρα του σε μια τοποθεσία, να πολεμήση επιθετικά εναντίον των ίδιων εχθρών στην ίδια τοποθεσία.

*Δισέλιδο δημοσίευμα αναφορικά με τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ στον «Ταχυδρόμο» που είχε κυκλοφορήσει στις 12 Οκτωβρίου 1973.

Στις 6 Οκτωβρίου 1973, ημέρα μεγάλης θρησκευτικής εορτής και αργίας για τους Εβραίους (Γιομ Κιπούρ/Yom Kippur, Ημέρα της Εξιλέωσης, ημέρα νηστείας και προσευχής, με κυρίαρχα στοιχεία τη μετάνοια και τη συγχώρεση), οι στρατιωτικές δυνάμεις της Αιγύπτου και της Συρίας εξαπέλυσαν ταυτόχρονες επιθέσεις στην ανατολική όχθη της Διώρυγας του Σουέζ, στη Χερσόνησο του Σινά και στα Υψίπεδα του Γκολάν, καταλαμβάνοντας εξαπίνης την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του Ισραήλ.


Οι ισραηλινές δυνάμεις κατάφεραν να αναλάβουν σταδιακά την πρωτοβουλία των κινήσεων και να εξαπολύσουν αντεπιθέσεις ευρείας κλίμακας, τόσο στα Υψίπεδα του Γκολάν κατά των συριακών δυνάμεων όσο και στη Χερσόνησο του Σινά κατά των Αιγυπτίων.

Ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ ή Πόλεμος του Οκτώβρη, όπως έμεινε στην ιστορία η αραβοϊσραηλινή σύγκρουση του 1973, κατέδειξε αφενός μεν τη στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ (παρά τις βαριές απώλειες που υπέστη από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού, αεροσκαφών και αρμάτων μάχης) και τη διπλωματική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, αφετέρου δε την αδυναμία της Σοβιετικής Ένωσης να καθορίσει τις εξελίξεις σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο.


Αξιοσημείωτη υπήρξε, εξάλλου, και η ανάμειξη των αραβικών πετρελαιοπαραγωγών κρατών (προεξαρχούσης της Σαουδικής Αραβίας), που κατάφεραν να ασκήσουν αποτελεσματική οικονομική πίεση στη Δύση, προκειμένου να αποτρέψουν τη συντριβή της Αιγύπτου και της Συρίας.

Headlines