50 βιβλία για το φθινόπωρο

Αλλοι κυκλοφορούν ήδη, άλλοι διανέμονται, άλλοι τυπώνονται και άλλους τους περιμένουμε. Από τη μεγάλη ποικιλία των νέων τίτλων του φθινοπώρου οι συντάκτες του «Βήματος» επιλέγουν ορισμένα από τα σημαντικότερα και πιο ενδιαφέροντα δοκίμια, μελέτες, βιογραφίες, αυτοβιογραφίες, μαρτυρίες, ιστορίες, έργα της ελληνικής και της μεταφρασμένης λογοτεχνίας.

Η επιλογή είναι απλώς ενδεικτική των τάσεων της εκδοτικής παραγωγής και δεν εξαντλεί, προφανώς, το εύρος της.

Ξένη λογοτεχνία

Με το Διαθήκη και παρακαταθήκη (μτφ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Ποταμός) κάνει την εμφάνισή της στα ελληνικά η Νορβηγίδα Βίγντις Γιορτ, ένα ιψενικής υφής μυθιστόρημα που προκάλεσε μηνύσεις και αντεγκλήσεις. Μια σεξουαλική επίθεση, μια οικογένεια, εύφλεκτο υλικό, αμείωτη ένταση.

Ο Τζόσουα Κόεν στο μυθιστόρημα Οι Νετανιάχου (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδ. Gutenberg), με το οποίο απέσπασε το Βραβείο Pulitzer 2022, δημιουργεί μια τολμηρή και ξεκαρδιστική συνθήκη που ακτινογραφεί την εβραιοαμερικανική ταυτότητα, την ακαδημαϊκή κοινότητα, την ιστορία, την πολιτική.

O νοτιοαφρικανός νομπελίστας Τζ. Μ. Κουτσί επανέρχεται στην εγχώρια αγορά με τον Πολωνό (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Διόπτρα), το νέο του μυθιστόρημα, την αφήγηση μιας ερωτικής σχέσης μεταξύ ενός εβδομηντάρη πιανίστα και μιας κατά πολύ νεότερής του γυναίκας.

Στο επικής πνοής μυθιστορηματικό κοντσέρτο Χερστ 07769 – Η ιστορία Μπαχ του Φλόριαν Χερστ (μτφρ. Μανουέλα Μπέρκι, εκδ. Πόλις) ο Ούγγρος Λάσλο Κρασναχορκάι βάζει έναν καθαριστή τοίχων από τη Θουριγγία να στέλνει εμπιστευτικές επιστολές στην Ανγκελα Μέρκελ. Ανησυχαστικό έργο.

Νέα μετάφραση από τα ρωσικά, την οποία υπογράφει η Σταυρούλα Αργυροπούλου, για το παντοτινό αριστούργημα Εγκλημα και τιμωρία του Φιόντορ Ντοστογέφσκι στις εκδόσεις Μίνωας. Ο αλησμόνητος Ρασκόλνικοφ, το βάθος της ανθρώπινης ψυχής ως αστυνομική υπόθεση και φιλοσοφικό θρίλερ.

Η Ινδή Γκιτάντζαλι Σρι έπλασε στον Τάφο στην άμμο (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Καστανιώτη), το μυθιστόρημα που τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Booker 2022, την πιο αντισυμβατική ηρωίδα των τελευταίων ετών, αναφορτίζοντας θετικά την πολύσημη έννοια του συνόρου.

O βραβευμένος με Booker συγγραφέας Ντάγκλας Στιούαρτ επιστρέφει και ξεδιπλώνει την αγωνία μιας πρώτης αγάπης, ανάμεσα σε δύο νεαρούς άνδρες που προέρχονται από τις εργατικές συνοικίες της Γλασκώβης, στο μυθιστόρημα Ο νεαρός Μάνγκο (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο).

Ο Ιρλανδός Κολμ Τομπίν, μετά τον «δάσκαλο» Χένρι Τζέιμς, εστιάζει αυτή τη φορά με το μυθιστόρημα Ο μάγος (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Ικαρος) στον αινιγματικό Τόμας Μαν, βιογραφώντας τον, όχι τόσο ως λογοτέχνη, αλλά ως πατέρα, σύζυγο και πολίτη.

Η Αλμπα ντε Σέσπεντες, στο βιβλίο της Απαγορευμένο τετράδιο (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Πατάκη), το οποίο εσχάτως συζητείται διεθνώς ως ένα σύγχρονο κλασικό έργο της φεμινιστικής γραμματείας, αποκαλύπτει το κρυφό ημερολόγιο, την ψυχή μιας γυναίκας στη μεταπολεμική Ρώμη.

Χρειαζόταν μια καινούργια, δόκιμη μετάφραση της Μαντάμ Μποβαρί του Γκιστάβ Φλομπέρ. Αναμένεται από τη Ρίτα Κολαΐτη στις εκδόσεις Ψυχογιός. Εργο-σταθμός για την πορεία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Τα πάθη της Εμα, της εμβληματικής πρωταγωνίστριας, δεν παλιώνουν ποτέ, είναι διαχρονικά.

Βιογραφίες, αυτοβιογραφίες, προσωπικές μαρτυρίες

Κομμουνιστής και ποιητής, πολιτικός και ερωτικός, ο Πάμπλο Νερούδα εξομολογείται στην αυτοβιογραφία του Τη ζωή μου, ομολογώ, την έζησα, (μτφρ., σημειώσεις, επίμετρο Γιώργος Κεντρωτής, εκδ. Gutenberg). Στην εξιστόρηση της πυκνής ζωής του, που αναμένεται με πολύ ενδιαφέρον, συναντούμε κορυφαίους λογοτέχνες και πολιτικούς.

Υπηρέτησε το βιβλίο ως εκδότρια, διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ και υπουργός Πολιτισμού. Καθώς το τέλος πλησίαζε, η Μυρσίνη Ζορμπά στις Σημειώσεις από την εποχή των προσδοκιών (εκδ. Πόλις), που θα κυκλοφορήσει με την επιμέλεια του συντρόφου της Αντώνη Λιάκου, καταθέτει αναμνήσεις και γεγονότα για όσα οραματίστηκε και επιδίωξε.

Ενας άλλος άνθρωπος του βιβλίου, ο επί δεκαετίες διευθυντής του περίφημου γερμανικού εκδοτικού οίκου Suhrkamp Ζίγκφριντ Ούνζελντ (1924-2002), στα Σημειώματα ταξιδιών. Συγγραφείς, εκδότες, πόλεις (μτφρ. Καρίνα Λάμψα – Παυλίνα Δηράνη, εκδ. Ποταμός), αποκαλύπτει μυστικά του επαγγέλματος δίνοντας μια πανοραμική εικόνα της πνευματικής ζωής στο β’ μισό του 20ού αιώνα.

Ανέκδοτες επιστολές του Τζον Λε Καρέ με συγγραφείς, πολιτικούς και κατασκόπους εκδίδει ο γιος του Τιμ Κόρνγουελ στον τόμο Η ιδιωτική ζωή ενός κατασκόπου. Οι επιστολές του John le Carré (μτφρ. Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου, εκδ. Bell).

Ο ιδρυτής της SpaceX και της Tesla, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, κοιτάζει πέρα από τη Γη. Στη βιογραφία του Ουόλτερ Αϊζακσον Elon Musk. Η επίσημη βιογραφία, μτφ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος, τον παρακολουθούμε από πολύ κοντά, ακόμη και καθώς εξαγοράζει το Twitter.

Από το Διάστημα στην ορεινή Ρούμελη της Κατοχής μάς μεταφέρουν οι δυο νέες άγνωστες ιστορίες, βασισμένες σε προσωπικές εμπειρίες, που προστίθενται στις δώδεκα του πρώτου βιβλίου του βρετανού στρατιωτικού, πολιτικού και συγγραφέα Κ. Μ. Γουντχάουζ, Εις οιωνός. Αγνωστες ιστορίες από την Αντίσταση και την Κατοχή (μτφρ. Στέφανος Καβαλλιεράκης, εκδ. Παπαδόπουλος).

Εφέτος είναι η χρονιά της. Στα εκατό χρόνια από τη γέννηση της ελληνίδας ντίβας, ο τόμος Δεν είμαι η Μαρία… είμαι η Κάλλας (εκδ. Bell) του Μιχάλη Δημητρίου, καρπός πολύμοχθης δημοσιογραφικής έρευνας, που υποστηρίζεται από αρχειακό υλικό και μαρτυρίες όσων τη γνώρισαν, συνθέτει τη ζωή της διακρίνοντας μύθους και αλήθειες.

Τη ζωή του συνθέτη, μαθηματικού και αρχιτέκτονα, που ξετυλίγεται σε έκθεση που λειτουργεί στο ΕΜΣΤ, θα διαβάσουμε στον τόμο Ιάννης Ξενάκης. Ενας συγκλονιστικός πατέρας (εκδ. Αλεξάνδρεια) όπως την αφηγείται η κόρη του Μάχη Ξενάκη μέσα από τεκμήρια του προσωπικού και οικογενειακού αρχείου του.

Τη διαδρομή του μέσα και έξω από τους U2 καταγράφει ο Bono στην αυτοβιογραφία Surrender. 40 τραγούδια, μια ιστορία (μτφρ. Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ψυχογιός).

Η Μαρινέλλα εξιστόρησε τη δική της ζωή στον Γιάννη Ξανθούλη σε συζητήσεις που κατέληξαν στο βιβλίο Οι νύχτες που έγιναν μεσημέρια (εκδ. Διόπτρα). Η πορεία μιας θρυλικής ερμηνεύτριας μέσα στο ελληνικό τραγούδι των τελευταίων εβδομήντα χρόνων.

Ιστορία

Ο σουηδός ιστορικός και μόνιμος γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας από το 2009 ως το 2015 Πέτερ Ενγκλουντ αφηγείται την κρίσιμη καμπή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον Νοέμβριο του 1942 στο βιβλίο Οι εφιαλτικές νύχτες (εκδ. Μεταίχμιο) μέσω ημερολογίων, αλληλογραφίας, απομνημονευμάτων 78 καθημερινών ανθρώπων.

Είκοσι πολιτικά πρόσωπα, δημιουργούς και καταστροφείς της Ευρώπης του 20ού αιώνα, από τον Χίτλερ και τον Στάλιν ως τον Γκορμπατσόφ και τον Κολ, μελετά ο διάσημος βρετανός βιογράφος του Χίτλερ, Ιαν Κέρσοου, στο βιβλίο Προσωπικότητα και εξουσία (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Η βιβλιοθήκη του Στάλιν (εκδ. Gutenberg) του Τζέφρι Ρόμπερτς εστιάζει στη διανοητική συγκρότηση και τις αναγνωστικές συνήθειες του σοβιετικού ηγέτη.

Με το Shutdown. Πώς ένα ιός κλόνισε την παγκόσμια οικονομία (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) ο βρετανός ιστορικός του Πανεπιστημίου Κολούμπια Ανταμ Τουζ διερευνά με τον γνώριμο συναρπαστικό του τρόπο τον αντίκτυπο της πανδημίας.

Αφορμώμενος από την πανδημία και ο Νιλ Φέργκιουσον του Ινστιτούτου Χούβερ διατυπώνει μια γενική θεωρία των καταστροφών υποδεικνύοντας στο Καταστροφές. Μαθήματα Ιστορίας για τη Δύση (εκδ. Αλεξάνδρεια) ότι τα πολύπλοκα συστήματα της σύγχρονης κοινωνίας ελέγχονται όλο και δυσκολότερα.

Η μεγάλη αφήγηση του γάλλου ιστορικού της Σορβόννης Γιοάν Σαπουτό (εκδ. Πόλις) παρουσιάζει τους τρόπους αφήγησης του χρόνου που καθιστούν συνεκτική τη συγκρότηση της σύγχρονης ιστοριογραφίας.

Τη σχέση κυβερνώντων και κυβερνωμένων και τη θεωρία του κράτους όπως διαμορφώθηκε από την εποχή του Τόμας Χομπς τον 17ο αιώνα ως τις αρχές του 21ου αιώνα εξετάζει ο Ντέιβιντ Ράνσιμαν στο Αντιμέτωποι με τον Λεβιάθαν (εκδ. Πατάκη).

Η κοινωνική και πολιτική ιστορία της μεγάλης ελληνικής κοινότητας του Πέρα τίθεται στο επίκεντρο της έρευνας της Μερόπης Αναστασιάδου Οι Ρωμηοί της Πόλης κατά τον 19ο αιώνα (εκδ. Εστίας).

Το βίωμα των Βαλκανικών Πολέμων όπως το κατέγραψαν οι ίδιοι οι μαχητές στις μαρτυρίες τους αναδεικνύει η Ελένη Δημητρίου στο βιβλίο Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913. Οι πρωταγωνιστές αφηγούνται (εκδ. Πατάκη).

Την περίπτωση, τέλος, του ισχυρότερου και πλουσιότερου μουσουλμάνου προύχοντα της Πελοποννήσου πριν από την Επανάσταση, την αιχμαλωσία του από τους Ελληνες και τη δολοφονία του στον Ακροκόρινθο το 1822 προσεγγίζει ο Γιώργος Γεωργής στο Κιαμίλμπεης. Ο Οθωμανός άρχοντας της Κορίνθου (εκδ. Καστανιώτη).

Δοκίμια, μελέτες, αφηγήματα

Ο καθηγητής της Οξφόρδης Μπεν Ανσελ, με το βιβλίο Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει – Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Μεταίχμιο) εξηγεί γιατί δεν ζούμε σε μια δίκαιη, ευημερούσα και με σεβασμό στο περιβάλλον κοινωνία.

Ο Τίμοθι Γκάρτον Ας στις Πατρίδες. Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης (μτφρ. Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός) αναστοχάζεται το μέλλον της ηπείρου μέσα από ποικίλες αναμνήσεις και μαρτυρίες των κατοίκων της, από τη μεταπολεμική περίοδο μέχρι τη γενιά των μιλένιαλ.

Στο Παρασκήνιο της μνήμης. Για τη λογοτεχνία, τις ιδέες, την Ιστορία (εκδ. Καστανιώτη) ο Αναστάσης Βιστωνίτης, ακολουθώντας τον μνημοτεχνικό κανόνα των θέσεων και των εικόνων, δημιουργεί μια αφηγηματική και διανοητική περιπέτεια και, παράλληλα, μια δική του απροσδόκητη πνευματική αυτοβιογραφία.

Η ειδήμων Ορελί Ζαν, στο δοκίμιό της Από την άλλη πλευρά της μηχανής. Ενα ταξίδι στη χώρα των αλγορίθμων (μτφρ. Γιώργος Μπολιεράκης, εκδ. Στερέωμα), περνώντας από το εικονικό στο πραγματικό, μας καθοδηγεί εντός του άγνωστου κόσμου της ψηφιακής μοντελοποίησης.

Ο δημοσιογράφος Τιμ Μάρσαλ, ο οποίος θεωρείται αυθεντία στις διεθνείς σχέσεις, στο Μέλλον της γεωγραφίας. Πώς η ισχύς και η πολιτική στο διάστημα θα αλλάξουν τον κόσμο μας (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας, εκδ. Διόπτρα), περιγράφει τη νέα ανταγωνιστική κούρσα της «αστροπολιτικής».

Η Ζεϊνέπ Παμούκ, που διδάσκει στο London School of Economics, στο βιβλίο της Η πολιτική και οι ειδήμονες. Η επιστήμη στη δημοκρατική κοινωνία (μτφρ. Νεκτάριος Καλαϊτζής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), εξετάζει σύνθετα ζητήματα αποφάσεων, λογοδοσίας και ηθικής που αφορούν όλους.

Η Σόνια Παρνέλ, βασισμένη σε εκτεταμένη έρευνα, στο Μια ασήμαντη γυναίκα. Η άγνωστη ιστορία της Αμερικανίδας κατασκόπου που συνέβαλε στη νίκη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Μίνωας), αφηγείται την αληθινή ιστορία της μυστηριώδους Βιρτζίνια Χολ.

Στο βιβλίο του Πολιτική χειραφέτηση και κοινωνική κριτική (εκδ. Πόλις), ο Νικόλας Αλ. Σεβαστάκης διερευνά τη δυνατότητα σύνθεσης μιας πολιτικής, κοινωνικής αλλά και οικολογικής οπτικής πάνω στη χειραφέτηση, με ορίζοντα τη βαθιά μεταρρύθμιση των φιλελεύθερων δημοκρατιών και του ηθικού τους θεμελίου.

Ο αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος Λάιονελ Τρίλινγκ, στις έξι διαλέξεις που έκανε στο Χάρβαρντ και περιλαμβάνονται στον τόμο Ειλικρίνεια και αυθεντικότητα (μτφρ. Μανόλης Παπουτσάκης, εκδ. Πατάκη) εισχωρεί συνθετικά στην πολιτισμική ιστορία τεσσάρων αιώνων, με ψυχολογική, κοινωνιολογική και φιλοσοφική ματιά.

Στο βιβλίο του Γιόχαν Χάρι με τίτλο Η αξία της προσοχής (μτφρ. Χριστόδουλος Λιθαρής, εκδ. Κλειδάριθμος), ταξιδεύουμε ανά την υφήλιο με σκοπό να καταλάβουμε γιατί καταστρέφεται η προσοχή μας αλλά και τι μπορούμε να κάνουμε για να την ανακτήσουμε.

Ελληνική πεζογραφία

Πιστός στη μικρή φόρμα, ο Δημήτρης Νόλλας επιστρέφει με τη σύντομη νουβέλα Οι απέθαντοι. Μια αληθινή ιστορία που έγινε πραγματική (εκδ. Ικαρος) με θέμα τα διαχρονικά χαρακτηριστικά του Ελληνα, από τις Βυζαντινές μορφές του Καρόλου Ντιλ μέχρι τους αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στα Απομνημονεύματα του Φωτάκου.

Στο γύρισμα από τον 19ο στον 20ό αιώνα, στην Αθήνα της Μπελ Επόκ, στη λαμπερή ακμάζουσα Ερμούπολη του εμπορίου και των τεχνών και στην οθωμανική Θεσσαλονίκη κινείται το ερωτικό ζεύγος που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού Παλιές και νέες χώρες (εκδ. Πατάκη).

Στο μυθιστόρημα Πλατεία Κλαυθμώνος (εκδ. Μεταίχμιο) του Γιώργου Συμπάρδη, όπου στην Αθήνα των αρχών της δικτατορίας ένα παιδί μεγαλώνει στο ίδιο σπίτι μαζί με τη μητέρα του, τον πατέρα του κι έναν άλλον άνδρα, αναδεικνύεται μυθιστορηματικά η θεματική της ομοφυλοφιλίας.

Δύο ενδιαφέρουσες πεζογραφικές φωνές που πρωτοεμφανίστηκαν την προηγούμενη δεκαετία κυκλοφορούν νέα βιβλία που τοποθετούν στο μικροσκόπιο τις οικογενειακές σχέσεις. Στην πρώτη περίπτωση ο Ακης Παπαντώνης στη νουβέλα Η τελευταία αρκούδα του δάσους (εκδ. Κίχλη) αφηγείται τη δύσκολη ενηλικίωση δύο αδελφών, την απουσία του πατέρα και το αποτύπωμα της απώλειας του μεγάλου αδελφού με φόντο τον πόλεμο στη Βοσνία του 1990.

Στη δεύτερη περίπτωση στη νουβέλα Ραδιοκασετόφωνο (εκδ. Πατάκη) του Ιάκωβου Ανυφαντάκη ένας πατέρας που πηγαίνει με τον γιο του στο χωριό του για την κηδεία του δικού του πατέρα θυμάται τα παιδικά του χρόνια της εποχής με τα ραδιοκασετόφωνα και τους πατεράδες που έκαναν τα πάντα για τα παιδιά τους εκτός από το να τα κάνουν ευτυχισμένα.

Στο φανταστικό σύμπαν των Πρεσπών της Ιωάννας Μπουραζοπούλου τοξότριες, ιέρειες και αμαζόνες προσπαθούν να λύσουν το αίνιγμα του δράκου στον τρίτο τόμο της τριλογίας του «Δράκου της Πρέσπας», Η μνήμη του πάγου (εκδ. Καστανιώτη).

Το οικείο σύμπαν ενός σύγχρονου κλασικού όπως το γνωρίσαμε στο Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη μεταφέρει στο πολυαναμενόμενο graphic novel Ζορμπάς. Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη (εκδ. Διόπτρα) ο κομίστας Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp).

Η ζωή και η λογοτεχνία ως συγκοινωνούντα δοχεία της συγκρότησης του εαυτού απασχολούν τον Αλέξη Σταμάτη στο πρωτοπρόσωπο μυθιστόρημα Υπήρξα τόσοι άλλοι (εκδ. Καστανιώτη), όπου ένας άνδρας αισθάνεται ότι πέρασε και περνάει τη ζωή του μέσα σε μια δέσμη παραισθήσεων, ανάμεσα σε εμπειρίες, στοχασμούς και διαβάσματα.

Σε μια παρόμοια κατάσταση, ο μεσήλικας πρωταγωνιστής του δεύτερου πεζογραφικού βιβλίου της Καλλιρρόης Παρούση, του μυθιστορήματος Λίγα λόγια για μένα (εκδ. Τόπος), επιχειρεί να συνθέσει τον εαυτό του μέσα από τις σημειώσεις ενός αλλόκοτου τετραδίου οι οποίες μεταβάλλονται από ανάγνωση σε ανάγνωση.

Κάπου αλλού, κάποια άλλα τετράδια, με σημειώσεις Φυσικής, δίνουν την αφορμή στον αστροφυσικό Βασίλη Δρόλια να αναφερθεί στη λειτουργία της σύγχρονης επιστήμης, στο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται και στα καθημερινά διλήμματα των επιστημόνων στο ιδιαίτερα επίκαιρο μυθιστόρημα μυθιστόρημά του Οι εξισώσεις (εκδ. Gutenberg).

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟ ΒΗΜΑ