Σαντιάγο Καλατράβα: Τα ετοιμόρροπα έργα, τα υψηλά budget και η βράβευση

Ο Ισπανός αρχιτέκτονας, καλλιτέχνις και μηχανικός, Σαντιάγο Καλατράβα θα κληθεί στις 19 Οκτωβρίου να λάβει το βραβείο «Leonardo da Vinci Lifetime Achievement» που του απονέμει η Μπιενάλε της Φλωρεντίας αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό του «έναν από τους πλέον επιδραστικούς αρχιτέκτονες της εποχής μας».

«Το βραβείο είναι ο φόρος τιμής της Μπιενάλε της Φλωρεντίας σε έναν από τους πιο σημαντικούς αρχιτέκτονες της εποχής μας και μια αναγνώριση του τολμηρού πειραματισμού, του εξαιρετικού ταλέντου και της έξυπνης ικανότητάς σας να συνδυάζετε την αρχιτεκτονική και την τέχνη σε έργα που φαντάζονται και σχεδιάζονται σε αρμονία με τη φύση και προσανατολίζονται μέσα από τα ιδανικά της ομορφιάς» αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανακοίνωση της διεθνούς έκθεσης σύγχρονης έκθεσης.

Για όσους δεν τον γνωρίζετε ή αναρωτιέστε τι σας θυμίζει το όνομά του, ο Σαντιάγο Καλατράβα είναι αυτός που σχεδίασε το στέγαστρο Καλατράβα που «αγκαλιάζει» το Ολυμπιακό Στάδιο Αθηνών, «μια οροφή που συμβόλιζε την ολυμπιακή δόξα… μία εμβληματική κατασκευή» θα σημειώσει σε άρθρο του ο Guardian.

«Ήταν προνόμιο να δουλέψω σε αυτά τα έργα»

«Ο Καλατράβα σε ξεζουμίζει»

To 2013 ενώ χτιζόταν ο σταθμός του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, οι New York Times σε ένα άρθρο – αφιέρωμα στον Ισπανό εμβληματικό αρχιτέκτονα αποκάλυψαν μέσω τρίτων πως ό,τι «λάμπει δεν είναι χρυσός».

Όπως αναφέρεται, ένας πολιτικός στη γενέτειρα του Καλατράβα, τη Βαλένθια είχε φτιάξει και διαχειριζόταν ένα site ονόματι Calatravatelaclava, που σε χαλαρή μετάφραση σημαίνει «ο Καλατράβα σε ‘ξεζουμίζει’».

Αυτό με αφορμή το κτιριακό σύμπλεγμα στη Βαλένθια, την Πόλη των Τεχνών και των Επιστημών η οποία μεταξύ άλλων περιλαμβάνει αίθουσα παραστάσεων, ένα πλανητάριο, μία όπερα, κόστισε τα τριπλάσια χρήματα του αρχικού προϋπολογισμού που ήταν 300 εκατομμύρια ευρώ, λεφτά που η πόλη δεν είχε ποτέ.

Ο Ignacio Blanco διαχειριστής του site και μέλος του Κοινοβουλίου της Βαλένθιας αποκάλυψε το 2012 ότι η πόλη χρωστά ακόμη 700 εκατομμύρια ευρώ. Σημειώνεται ότι το τεράστιο έργο ολοκληρώθηκε το 1998, με το τελευταίο του τμήμα να παραδίδεται στο κοινό το 2005.

Ο Καλατράβα έλαβε περίπου 94 εκατομμύρια ευρώ.

Πώς είναι δυνατόν αυτό, αναρωτιέται ο Blanco όταν οι 150 θέσεις στην Όπερα έχουν χτιστεί δίχως να έχουν καθαρή θέα της σκηνής ή όταν το Μουσείο Επιστήμης δεν έχει εξόδους κινδύνου ή ανελκυστήρες για ΑμεΑ.

Αποκορύφωμα όλων αυτών αποτελεί η ετοιμόρροπη οροφή της Όπερας, το 2014, κάτι που οδήγησε τις τοπικές Αρχές να μηνύσουν τον Καλατράβα.

«Η κατάρρευση ήταν προβλέψιμη»

Μάλιστα σε μία καταιγίδα ο χώρος πλημμύρισε. Ένας αρχιτέκτονας της πόλης είχε επιπλήξει με δηλώσεις του σε τοπική εφημερίδα τον Καλατράβα για το γεγονός ότι προσπάθησε να καλύψει ορισμένες ατσάλινες πλευρές της Όπερας με μωσαϊκό από σπασμένα λευκά πλακάκια.

«Μπορεί να ήταν μία ωραία ιδέα, αλλά ήταν παράλογη. Η κατάρρευση που σημειώνεται τώρα ήταν προβλέψιμη. Τις ημέρες με γρήγορη εναλλαγή θερμοκρασίας, ο χάλυβας και η ψηφίδα συστέλλονται και διαστέλλονται με διαφορετικούς ρυθμούς».

Η ισπανική κυβέρνηση διεκδίκησε αποζημίωση για τις εργασίες αποκατάστασης, με τον αρχιτέκτονα να επισημαίνει τον επαναστατικό σχεδιασμό του έργου, αλλά τους αντιδίκους του να αποδεικνύουν την έλλειψη εποπτείας εκ μέρους του την περίοδο της κατασκευής του, μαζί με ορισμένα σημαντικά τεχνικά λάθη στα επίσημα έγγραφα.

«Δεν αναζητά τη λειτουργικότητα, στοχεύει στη μοναδικότητα»

«Στόχος μου είναι πάντα να δημιουργώ κάτι εξαιρετικό που να βελτιώνει τις πόλεις και να εμπλουτίζει τη ζωή των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται σε αυτές. Ήταν προνόμιο να δουλέψω σε αυτά τα έργα, τα οποία έχουν ολοκληρωθεί με τα υψηλότερα πρότυπα» έγραφε η ανακοίνωση του γραφείου του Σαντιάγο Καλατράβα.

«Χρειαζόταν η Βαλένθια μία όπερα;»

Ο Blanco όσον αφορά τις υπερβάσεις του κόστους κατασκευής της Πόλης των Τεχνών και των Επιστημών είχε δηλώσει σε συνέντευξή του πως το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι τα σχέδια του Καλατράβα είναι αυθαίρετα, περιλαμβάνουν ελάχιστες λεπτομέρειες.

«Άλλοι αρχιτέκτονες γνωρίζουν ακριβώς τα χερούλια της πόρτας που θέλουν, από πού να τα αγοράσουν και πόσο κοστίζουν. Ο Καλατράβα είναι το αντίθετο. Τα έργα του δεν έχουν αυτόν τον βαθμό ακρίβειας» είχε σημειώσει.

Η Βαλένθια δείχνει να μετανιώνει σήμερα για το τεράστιο έργο. Πολλοί είναι αυτοί που χαρακτηρίζουν την Πόλη των Τεχνών και των Επιστημών ως ακόμη ένα μνημείο υπερβολής της κυβέρνησης και όχι του Καλατράβα, και διερωτώνται: «η Βαλένθια χρειαζόταν πραγματικά μία όπερα;».

«Το πρόβλημα είναι πως είναι πάνω και πέρα από τον πελάτη»

Παρόμοια κατάσταση αντιμετώπισε και το Μπιλμπάο της Ισπανίας, όπου η πόλη είχε προβλήματα με μία πεζογέφυρα, έργο του αρχιτέκτονα.

«Αυτό που παρατηρείται ξανά και ξανά είναι ότι αντί να αναζητά τη λειτουργικότητα ή την ικανοποίηση των πελατών, στοχεύει στη μοναδικότητα» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Χεσούς Κανιάντα Μερίνο, πρόεδρος της Ένωσης Αρχιτεκτόνων του Μπιλμπάο.

«Το πρόβλημα είναι ότι ο Καλατράβα είναι πάνω και πέρα ​​από τον πελάτη».

Ο σταθμός του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου

Ένα από τα μεγαλύτερα έργα του Καλατράβα, το οποίο ξεκίνησε το 2005 με σκοπό να παραδοθεί το 2016, ωστόσο παρουσίασε διαρροή στην οροφή του. Αξίζει να σημειωθεί πως ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου ήταν 2 δις και κατέληξε να κοστίζει περίπου τα διπλάσια.

Άτομα που συμμετείχαν στην κατασκευή του έργου έχουν αναφέρει πως τα σχέδια του Ισπανού αρχιτέκτονα ήταν «προβληματικά», ενώ τα χαρακτήρισαν «εξαιρετικά δύσκολες κατασκευές», συμπεριλαμβανομένου του τεράστιου υπόγειου θαλάμου.

Επιπλέον αποκάλυψαν πως ο ίδιος είχε ζητήσει οι μηχανικές λειτουργίες του σταθμού, όπως ο εξαερισμός, να στεγάζονται έξω από αυτόν, κάτι που περιέπλεξε την κατασκευή και την κατέστησε ιδιαίτερα χρονοβόρα.

Κακές κριτικές για το έργο έγιναν viral με τον Μάικλ Κίμελμαν των Times να αποκαλεί το κατασκεύασμα  «κιτς στεγόσαυρο».