Μετανάστευση: Ζητείται γενναιοδωρία

Το επεσήμαινε o Τζον Μπερν-Μέρντοκ σε ένα άρθρο του τον περασμένο Μάιο στους Financial Times: οι προοδευτικοί κερδίζουν τη συζήτηση για τη μετανάστευση, αλλά αυτό δεν αποτυπώνεται στην πραγματικότητα.

Σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Βρετανία, το ποσοστό των ανθρώπων που υποστηρίζουν πως πρέπει να υπάρχουν αυστηρά όρια στη μετανάστευση έχει μειωθεί δραστικά. Στη Βρετανία, μάλιστα, το ποσοστό αυτό έφτασε πέρυσι τo 31%, έναντι 66% τις παραμονές του δημοψηφίσματος για το Brexit.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ιταλικού υπουργείου Εσωτερικών, το πρώτο επτάμηνο του 2023 έφτασαν στις ιταλικές ακτές κάπου 133.000 μετανάστες, διπλάσιοι σε σχέση με το ίδιο χρονικό διάστημα του 2022 και τριπλάσιοι σε σχέση με το 2021

Ανάλογες αλλαγές παρατηρούνται και στη στάση των δυτικών πολιτών απέναντι σε μέλη άλλων εθνοτήτων και θρησκευμάτων: μόλις το 3% των Αμερικανών και το 2% των Βρετανών λένε ότι δεν θα ήθελαν για γείτονα κάποιον που ανήκει σε διαφορετική φυλή. Την ίδια στιγμή, όμως, οι κυβερνήσεις λαμβάνουν κατασταλτικά μέτρα κατά των μεταναστών. Και η Ευρώπη ακολουθεί. Στη συμφωνία μάλιστα που υιοθετήθηκε την Τετάρτη, απαλείφθηκε κάθε αναφορά στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Αυτό ήταν απαίτηση της κυβέρνησης Μελόνι, που έστησε μια μεγάλη προπαγανδιστική εκστρατεία γύρω από τον ισχυρισμό ότι η ανθρωπιστική δράση των ΜΚΟ στις θάλασσες λειτουργεί ενθαρρυντικά προς τους  μετανάστες (ο λεγόμενος «pull factor»).

Πρόκειται για μύθο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ιταλικού υπουργείου Εσωτερικών, το πρώτο επτάμηνο του 2023 έφτασαν στις ιταλικές ακτές κάπου 133.000 μετανάστες, διπλάσιοι σε σχέση με το ίδιο χρονικό διάστημα του 2022 και τριπλάσιοι σε σχέση με το 2021. Στο ίδιο χρονικό διάστημα της φετινής χρονιάς, οι ΜΚΟ έσωσαν λιγότερους από 4.000 μετανάστες, έναντι 6.000 το 2022.

Εκθεση που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Αύγουστο στο Scientific Report παρουσιάζει τα αποτελέσματα μιας δεκαετούς μελέτης των μεταναστατευτικών ροών που αφορούν την Ιταλία. Το συμπέρασμα είναι ότι δεν υπάρχει καμιά σχέση ανάμεσα στις εισροές μεταναστών στην Ευρώπη και τις δραστηριότητες των ΜΚΟ στη θάλασσα. Αυτό που μετράει δεν είναι ο «pull factor», αλλά ο «push factor» (οικονομικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Και, φυσικά, τα μετεωρολογικά δεδομένα στις θάλασσες).

Aυτά τα γνωρίζει φυσικά η Γερμανία, που, πρώτα με την Ανγκελα Μέρκελ και τώρα με την υποδειγματική υπουργό Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ, κρατάει μια στάση αρχών στο Μεταναστευτικό. Υποχρεώθηκε όμως να υποκύψει στον εκβιασμό της Μελόνι βλέποντας την αλματώδη άνοδο του ΑfD: η σκλήρυνση της Ευρώπης απέναντι στους ικέτες θεωρείται η τελευταία ελπίδα για να μην αλώσουν οι ακροδεξιοί λαϊκιστές τα πάντα.

Ο Τζουλιάνο Αμάτο δεν το βλέπει έτσι – αντιθέτως, ζητά από την Ευρώπη μεγαλύτερη γενναιοδωρία. «Σήμερα δεχόμαστε όσους διώκονται από ένα καθεστώς και κλείνουμε την πόρτα σε όσους διώκονται από την πείνα», λέει ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και ομότιμος πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου σε μια μεγάλη συνέντευξη που παραχώρησε στη Repubblica. «Αυτό είναι απαράδεκτο από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ευρώπη πρέπει να ξεπεράσει αυτή την αντίφαση και να αναγνωρίσει επιτέλους την ιδιότητα του οικονομικού πρόσφυγα».  Με τον τρόπο αυτό θα δοθεί μια λύση και στο σύνθετο πρόβλημα των επιστροφών.

«Ας υποθέσουμε ότι φτάνουν 100.000 άνθρωποι στην πόρτα της Ευρώπης», συνεχίζει  ο Αμάτο. «Κάπου 30.000 θα λάβουν το καθεστώς του πολιτικού πρόσφυγα. Από τους υπόλοιπους 70.000, θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους γύρω στους 4.000. Και οι υπόλοιποι; Αν κανείς δεν τους δεχθεί και δεν τους εκπαιδεύσει, θα καταλήξουν να περιπλανώνται γύρω από τον κεντρικό σταθμό του Μιλάνου ή της Ρώμης, ιδανική βορά για το οργανωμένο έγκλημα. Η Γερμανία, αντιθέτως, κάνει κάτι άλλο: ανεξαρτήτως του καθεστώτος του πρόσφυγα, οι μετανάστες γίνονται δεκτοί σε επιμορφωτικά σεμινάρια ώστε να βοηθηθούν να ενταχθούν στον κόσμο της εργασίας».

Αυτό βέβαια δεν είναι αρκετό. «Πρέπει και να απελευθερωθούν οι διακυβερνητικές αποφάσεις από τα βέτο μεμονωμένων κρατών. Πρόκειται για τον μηχανισμό του opting out, προϊόν της εμπειρίας μας με τους Αγγλους στην Ευρώπη. Μια κοινή απόφαση για τους μετανάστες θα μπορεί έτσι να εγκριθεί χωρίς να χρειάζεται να συμφωνήσει ο Ορμπαν: οι αντιρρήσεις του θα αφορούν την Ουγγαρία και όχι όλη την Ενωση. Δεν είναι μια ιδανική λύση, είναι όμως ένα από αυτά τα μικρά βήματα που άρεσαν πάντα σε μεταρρυθμιστές σαν εμένα και τον αείμνηστο Τζόρτζιο Ναπολιτάνο».

Τζουλιάνο Αμάτο (1938 – ) – O γιγάντιος Ναπολιτάνο

Ο πρώην πρωθυπουργός ήταν στενός φίλος με τον Ναπολιτάνο, που μας αποχαιρέτησε πριν από δεκαπέντε ημέρες. «Και οι δύο πιστεύαμε σε μια μεταρρυθμιστική Αριστερά που μπορεί να κυβερνήσει. Για μένα ήταν πιο εύκολο, γιατί προερχόμουν από ένα κόμμα που δεν είχε το τεράστιο πρόβλημα του PCI, δηλαδή τους δεσμούς με τη Σοβιετική Ενωση. Σε αυτό ο Τζόρτζιο ήταν γιγάντιος, μαζί με όλους εκείνους τους κομμουνιστές που είχαν τη διαίσθηση και το πείσμα να χαράξουν την ανθρώπινη κληρονομιά εκείνου του κόμματος στις σταθερές γραμμές της δημοκρατίας και της Ευρώπης. Αυτό που κατάλαβε κάποια στιγμή ήταν ότι, περισσότερο από τον Μαρξ, είχε δίκιο ο Εντουαρντ Μπέρνσταϊν: αυτό που μετράει είναι ο μετασχηματισμός, η κίνηση, τα βήματα που γίνονται προς κάτι που ακόμη δεν το γνωρίζουμε, αλλά συνιστά μια πρόοδο».