Η «επανάσταση» του Πάπα Φραγκίσκου

«Η Μεσόγειος δεν πρέπει να γίνει νεκροταφείο όπου θάβεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια», διακήρυξε ο Πάπας Φραγκίσκος από τη Μασσαλία, στα τέλη Σεπτεμβρίου.

Τη Δευτέρα το Βατικανό δημοσιοποίησε επιστολή του Προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας -απαντητική σε συντηρητικούς καρδινάλιους- στην οποία φαινόταν να είναι ανοιχτός στην ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών και στον θέμα των γυναικών ιερέων.

Για πρώτη φορά, δε, επέτρεψε σε γυναίκες να συμμετέχουν στη Γενική Συνέλευση της Συνόδου των Επισκόπων.

Δέκα και πλέον χρόνια αφότου ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο από την Αργεντινή πήρε το χρίσμα του Πάπα, η προοδευτική ατζέντα του βρίσκεται στο επίκεντρο της «Συνόδου για τη Συνοδικότητα».

Άρχισε την περασμένη Τετάρτη -ανήμερα της εορτής του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, προστάτη της φύσης και των φτωχών- και θα ολοκληρωθεί στις 29 Οκτωβρίου.

Αντιπρόσωποι από όλο τον κόσμο έχουν συρρεύσει στην Πόλη του Βατικανού, για αυτό που πολλοί χαρακτηρίζουν άνευ προηγουμένου σύνοδο, ως μέρος της ευρύτερης διαβούλευσης για την κατεύθυνση της πίστης από τη δεκαετία του 1960.

Οι συντηρητικοί τη θεωρούν προπέτασμα καπνού για μια  φιλελεύθερη μεταρρύθμιση στους κόλπους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Οι αξιωματούχοι του Βατικανού κάνουν λόγο για μια ευκαιρία για συζήτηση.

Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που λαϊκοί με δικαίωμα ψήφου -συμπεριλαμβανομένων των γυναικών- θα συμμετάσχουν σε μια σύνοδο: το κορυφαίο συμβουλευτικό σώμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, που μέχρι τώρα αφορούσε μόνο ανώτερους κληρικούς.

Θα ακολουθήσει μια δεύτερη τον Οκτώβριο του 2024, μετά την οποία αναμένεται να απευθυνθεί μια σειρά προτάσεων-συστάσεων στον Πάπα.

Το Instrumentum Laboris, το έγγραφο εργασίας στο οποίο θα βασιστούν οι συζητήσεις, περιέχει σχεδόν όλα τα «καυτά» θέματα της ατζέντας του Πάπα.

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται θέματα διοίκησης και πιο «συγκεκριμένα βήματα» για την εξάλειψη των σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης από κληρικούς -κατεξοχήν με θύματα ανηλίκους- μέχρι ο ρόλος των γυναικών στην Εκκλησία, της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, των διαζευγμένων ή πολυγαμικών, καθώς και η ιερατική αγαμία.

Βήματα μετ’ εμποδίων

Στόχος του Φραγκίσκου είναι να δημιουργήσει μια εκκλησία λιγότερο «από τα πάνω προς τα κάτω», αναγνωρίζοντας επί της ουσίας ότι η πίστη σήμερα εκφράζεται και βιώνεται με ριζικά διαφορετικούς τρόπους σε διάφορα μέρη του κόσμου.

Το Βατικανό ωστόσο διατηρεί χαμηλά τον «πήχη» για ταχεία πρόοδο και αλλαγές.

Σε αυτό συντείνουν οι έντονες αντιδράσεις των συντηρητικών, όπως κατέδειξε παραμονές της συνόδου και η επιστολή των πέντε καρδιναλίων προς τον Πάπα.

Με τη λεγόμενη Dubia, τον καλούσαν παραμονές της συνόδου να επαναβεβαιώσει ότι η ομοφυλοφιλία είναι «σε αντίθεση» με το νόμο του Θεού και να δηλώσει αμετάκλητα ότι η ιεροσύνη είναι μυστήριο «αποκλειστικά» για «βαφτισμένους άνδρες».

Παρά το «παράθυρο» που ο ίδιος άνοιξε με την απαντητική επιστολή του, πολλοί προοδευτικοί καρδινάλιοι θεωρούν ότι το Βατικανό έχει να διανύσει πολύ ακόμη δρόμο μέχρι να συμβαδίσει με τη σύγχρονη κοινωνία και εποχή.

Αν και εν εξελίξει, η διαδικασία είναι μακρά.

Σε αυτή εντάσσεται και η προσπάθεια του Πάπα Φραγκίσκου να κάνει πιο πλουραλιστικό το «Κολλέγιο των Καρδιναλίων»: το όργανο που τον συνδράμει σε διοικητικά θέματα και μια μέρα θα κληθεί να εκλέξει τον διάδοχό του.

Από την 1η Οκτωβρίου -μετά τη χειροτονία 21 νέων καρδιναλίων από τον Ποντίφικα- τα μέλη του αυξήθηκαν στα 242. Δικαίωμα ψήφου έχουν οι 136.

Εξ αυτών σχεδόν τα τρία τέταρτα έχουν επιλεχθεί από τον 86χρονο Πάπα Φραγκίσκο, έναν Αργεντινό Ιησουίτη.

Όπως είχε δεσμευτεί, η σύνθεση του Κολλεγίου έχει περισσότερο πλουραλισμό και μεγαλύτερη ποικιλομορφία, με ενίσχυση της «περιφέρειας».

Έτσι, από 52% που ήταν στο προηγούμενο κονκλάβιο, οι Ευρωπαίοι με δικαίωμα ψήφου αντιπροσωπεύουν πια το 39% των μελών του.

Αντίστροφα, το ποσοστό των Λατινοαμερικανών έχει αυξηθεί από 16 σε 18% και των Αφρικανών από 9 σε 13%, ενώ των Ασιατών διπλασιάστηκε στο 18%.

Βαθιές διαφωνίες

Αποκαλούμενος με… νόημα «Πάπας από την άλλη άκρη του κόσμου», ο Φραγκίσκος πρεσβεύει μια Καθολική Εκκλησία ανοιχτή στον διάλογο και προσηλωμένη στην κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική.

Ανήμερα μάλιστα της έναρξης της Συνόδου, την Τετάρτη, το Βατικανό εξέδωσε νέα παπική εγκύκλιο (για την ακρίβεια, αναφέρεται ως Αποστολική Προτροπή) για την προστασία του περιβάλλοντος.

Οι προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση «είναι ανεπαρκείς, την ώρα που ο κόσμος καταρρέει» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πάπας Φραγκίσκος στο κείμενο.

Όχι τυχαία, η δημοσιοποίησή του έγινε ενόψει και της 28ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα, με οικοδεσπότη τα… πετρελαιοπαραγωγά Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στις 30 Νοεμβρίου.

Στα δέκα χρόνια που βρίσκεται στον παπικό θρόνο έχει κάνει πλείστες όσες παρεμβάσεις, σε θέματα που απασχολούν τον κόσμο και τη σύγχρονη κοινωνία.

Όμως τόσο προοδευτικοί, όσο και συντηρητικοί καρδινάλιοι φέρονται διχασμένοι ως προς την παπική ατζέντα.

Οι μεν γιατί αντιτίθενται στις μεταρρυθμίσεις, οι δε γιατί κρίνουν ότι δεν έχει προχωρήσει όσο θα όφειλε η υλοποίησή της.

Παρά, δε, τη συντριπτική πλέον υπεροχή των λεγόμενων και «καρδιναλίων του Μπεργκόλιο» στο επόμενο κονκλάβιο, δεν θεωρείται δεδομένο ότι ο διάδοχος του Πάπα Φραγκίσκου θα βαδίσει στα βήματά του.

Μέχρι τότε, ο Πάπας Φραγκίσκος αναμένεται να κάνει ακόμη πιο βαθύ το «αποτύπωμά» του στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Παρά το προχωρημένο της ηλικίας του και τα πρόσφατα προβλήματα υγείας, έχει πυκνώσει το τελευταίο διάστημα τα ταξίδια εκτός Βατικανού.

Μόνο μέσο στο τελευταίο δίμηνο επισκέφθηκε την Πορτογαλία, τη Γαλλία, μέχρι και τη μακρινή Μογγολία.

Στις 17 Δεκεμβρίου θα γίνει εν τω μεταξύ 87 ετών.

Θεού θέλοντος, θα είναι ο πρώτος Πάπας που φτάνει σε αυτή την ηλικία εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Για την ακρίβεια, από το 1896.