Χαμάς: Η Σύνδεση με τον «Άξονα της Αντίστασης» και ο ρόλος του Ιράν [γραφήματα]

Η πολύπλευρη και καλά οργανωμένη επιχείρηση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ, που είχε ως αποτέλεσμα να καταγραφεί ως η πιο θανατηφόρα σύγκρουση στο εσωτερικό του εβραϊκού κράτους από την ίδρυση του το 1948, εγείρει ερωτήματα για την στήριξη που έχει λάβει η παλαιστινιακή μαχητική οργάνωση.

To δίκτυο που υποστηρίζεται από την Τεχεράνη θα μπορούσε να είναι μια εξήγηση, υποστηρίζουν σε ανάλυση τους οι Financial Times.

Aν και ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ διέψευσε πως η χώρα του βρισκόταν πίσω από την επίθεση της Χαμάς ωστόσο επενάλεβε τη στήριξη του Ιράν «προς την Παλαιστίνη».

«Οι υποστηρικτές του σιωνιστικού καθεστώτος και άλλα πρόσωπα κυκλοφόρησαν τις δύο-τρεις τελευταίες ημέρες φήμες, μεταξύ των οποίων και ότι το ισλαμικό Ιράν βρίσκεται πίσω απ’ αυτή την ενέργεια. Είναι ψευδείς», τόνισε ο Χαμενεΐ σε ομιλία που εκφώνησε σε στρατιωτική ακαδημία. Στην πρώτη τηλεοπτική ομιλία του μετά την επίθεση, ο αγιατολάχ δήλωσε: «Φιλάμε τα χέρια αυτών που σχεδίασαν την επίθεση στο σιωνιστικό καθεστώς».

Ayatollah Khamenei

This disaster was brought on by the actions of the Zionists themselves. When the cruelty and crime has passed the limit, when the rapacity has reached its peak, one should wait for the storm. pic.twitter.com/9B6gJRIU4P

— 🇵🇸𝐀𝐢𝐣𝐚𝐳 𝐇𝐮𝐬𝐬𝐚𝐢𝐧🇵🇸 (@Gaxi313) October 10, 2023

Η μέχρι τώρα ιστορία της δεκαετούς εχθρικής σχέσης μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν δείχνει ότι η Χαμάς δεν έχει ποτέ υπαχθεί πλήρως στην κυριαρχία της ισλαμικής δημοκρατίας. Τα τελευταία χρόνια έλαβε χρήματα από το Κατάρ, πήρε μαθήματα προπαγάνδας από το ISIS και διατηρούσε σχέσεις με τις αιγυπτιακές μυστικές υπηρεσίες.

Ο «Άξονας της Αντίστασης»

Όμως η πολύπλευρη επίθεση του Σαββάτου κατά του Ισραήλ προκάλεσε μια επανεκτίμηση του πόσο βαθιά έχουν αναπτυχθεί οι δεσμοί μεταξύ της Χαμάς και της Τεχεράνης. Για το Ισραήλ και τις περιφερειακές δυνάμεις το κύριο ερώτημα είναι αν οι υποστηριζόμενες από την Τεχεράνη ομάδες που αποτελούν υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ, ο λεγόμενος Άξονας της Αντίστασης , παρέχουν μια εξήγηση για το πώς η Χαμάς ανέπτυξε την ικανότητα να οργανώσει μια τόσο τολμηρή επίθεση.

«Ο Άξονας της Αντίστασης … στοχεύει στην εκμηδένιση και την εξαφάνιση του Ισραήλ από την ύπαρξη», εξηγεί στους FT ο Abdul Majeed Awad, επικεφαλής του γραφείου πολιτικών σχέσεων και σχέσεων με τα μέσα ενημέρωσης της Χαμάς στο Λίβανο. Οι σύμμαχοι δεν είχαν ενημερωθεί για την εισβολή στο νότιο Ισραήλ παρά μόνο αφού είχε ξεκινήσει, αλλά το Ιράν και ο σημαντικότερος πληρεξούσιός του, η λιβανέζικη μαχητική οργάνωση Χεζμπολάχ, «παρακολουθούσαν κάθε στιγμή» της επίθεσης, τόνισε.

Ο μέχρι τώρα αιματηρός απολογισμός  καταγράφει 900 νεκρούς Ισραηλινούς, συμπεριλαμβανομένων των 260 ανθρώπων που σκοτώθηκαν από ενόπλους σε μουσικό φεστιβάλ το Σάββατο, ενώ στην πολιορκημένη Γάζα και στη Δυτική Όχθη οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 800.

Η εκτίμηση του Ισραήλ

Το Ιράν έχει εργαστεί σκληρά τα τελευταία χρόνια για να ενισχύσει τους δεσμούς του με τις παλαιστινιακές μαχητικές ομάδες, σύμφωνα με Ισραηλινούς αξιωματούχους, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως τον υπέρμαχο του σκοπού τους σε μια εποχή που αρκετά αραβικά κράτη έχουν προχωρήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων με το εβραϊκό κράτος.

Η εκτίμηση του Ισραήλ είναι ότι η Τεχεράνη έχει κάνει μια προσπάθεια να μεταφέρει χρήματα, όπλα ακόμη και ναρκωτικά  στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη μέσω της Ιορδανίας, στο πλαίσιο των προσπαθειών της να υποδαυλίσει επιθέσεις Παλαιστινίων μαχητών εναντίον ισραηλινών στόχων.

«Το Ιράν βλέπει την παλαιστινιακή αρένα ως μια σημαντική ευκαιρία για να προωθήσει το όραμά του να περικυκλώσει το Ισραήλ με έναν «δακτύλιο φωτιάς» … βαριά οπλισμένους τρομοκρατικούς στρατούς που μπορούν να ενεργοποιήσουν τη δύναμη πυρός και τις διασυνοριακές επιδρομές κατά του Ισραήλ, υπό ιρανική επιρροή», εξηγεί ο Yaakov Lappin, αναλυτής σε θέματα άμυνας με έδρα το Ισραήλ. «Αυτό αποτελεί μέρος του στόχου του Ιράν να προκαλέσει το Ισραήλ από το εσωτερικό και τα σύνορά του».

Το Ιράν, που κατά κύριο λόγο είναι σιιτική χώρα, έχει ήδη έναν πληρεξούσιο στη Γάζα, την Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ (PIJ), μια μικρότερη ομάδα που μερικές φορές ανταγωνίζεται τη Χαμάς και άλλες φορές πολεμά μαζί της. Αλλά το να φέρει τη μεγαλύτερη και πιο καθιερωμένη Χαμάς, η οποία ελέγχει τη Γάζα, πιο πλήρως στην τροχιά του θα ήταν ένα πραξικόπημα.

Η Χαμάς «δεν είναι στο τσεπάκι του Ιράν. Έχει μια πληθώρα σχέσεων μεταξύ άλλων με το Κατάρ και την Τουρκία», σημειώνει  ο Mohanad Hage Ali, ανώτερος συνεργάτης του think-tank Carnegie Middle East με έδρα τη Βηρυτό. «Αυτή η νέα συμμαχία με το Ιράν, όσο σημαντική και αν είναι, στέκει μόνο αν είναι αμοιβαία και αν θα στηρίξει τη Χαμάς».

Το Ισραήλ υποτηρίζει ότι η PIJ, η οποία επίσης ισχυρίστηκε ότι συμμετείχε στην επίθεση του Σαββάτου, και η Χαμάς λαμβάνουν 100 εκατ. δολάρια ετησίως μεταξύ τους από το Ιράν. Η Τεχεράνη έχει επίσης παράσχει εκπαίδευση για τους μαχητές, καθώς και τεχνογνωσία για το πώς να βελτιώσει την παραγωγή ρουκετών ώστε να γίνουν πιο θανατηφόρες και ακριβείς.

Ωστόσο ανώτερος ισραηλινός στρατιωτικός αξιωματούχος εκφράζει την άποψή του αν και  «οι Ιρανοί εμπλέκονται» δεν θα πρέπει να υπερτιμάται ο ρόλος της Τεχεράνης.

Ο Avi Melamed, πρώην αξιωματούχος των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, τονίζει ότι ο στόχος του Ιράν για τη δημιουργία ομάδων όπως η Χαμάς και η PIJ στη Γάζα, η Χεζμπολάχ στο Λίβανο και διάφορες σιιτικές πολιτοφυλακές στη Συρία ήταν να «καταστρέψει το κράτος του Ισραήλ … . Πρέπει να αναρωτηθούμε αν ο πόλεμος που ξεκίνησε η Χαμάς είναι η αρχή μιας πολυμέτωπης επίθεσης».

Παρά το γεγονός ότι η επίθεση της Χαμάς βρισκόταν από καιρό στο σχεδιασμό  ισραηλινοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι πιθανότατα χρειάστηκαν μήνες, αν όχι ένας χρόνος, για να αναπτυχθεί  η χρονική στιγμή μπορεί να συνδέεται με τους φόβους του Ιράν και της Χαμάς σχετικά με τις αυξανόμενες προοπτικές μιας συμφωνίας εξομάλυνσης μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας.

Ο  ανώτατος ηγέτης του Ιράν, δήλωσε για την επίθεση στο Ισραήλ: «Θεού θέλοντος, ο καρκίνος του σφετεριστικού σιωνιστικού καθεστώτος θα εξαλειφθεί στα χέρια του παλαιστινιακού λαού και των δυνάμεων αντίστασης σε όλη την περιοχή».

Ωστόσο, η Χαμάς ,ένα σουνιτικό ισλαμιστικό κίνημα,  διατηρούσε πάντα μια στρατηγική ασάφεια για να διατηρήσει τη μέγιστη δυνατή υποστήριξη για τον σκοπό της. «Όλοι όσοι αντιτίθενται στο σιωνιστικό καθεστώς είναι φίλοι μας – ο παλαιστινιακός αγώνας είναι παγκόσμιος», δήλωσε ο Ahmed Yousef, ανώτερος σύμβουλος των ηγετών της Χαμάς, στους Financial Times πέρυσι.

Η ιστορία της Χαμάς

Η Χαμάς ιδρύθηκε το 1987  με επικεφαλής τον Ισμαήλ Χανίγιε και είναι ακρωνύμιο των λέξεων Harakat al-Muqawama al-PIJIslamiya, ή «Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης», όπως αναφέρει το Reuters. Είναι αφιερωμένη στην ίδρυση ενός ανεξάρτητου ισλαμικού κράτους στην ιστορική Παλαιστίνη και ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας  ένα από τα δύο παλαιστινιακά εδάφη, μαζί με τη Δυτική Όχθη  από το 2007. Τα Ηνωμένα Έθνη κατατάσσουν το Ισραήλ ως κράτος κατοχής στα παλαιστινιακά εδάφη, του οποίου οι κατοχές και οι προσαρτήσεις μετά τον πόλεμο των έξι ημερών του 1967 παραμένουν κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.

Η Χαμάς είναι μία από τις δύο μεγάλες πολιτικές δυνάμεις στα παλαιστινιακά εδάφη, η άλλη είναι η Φατάχ, μια αντίπαλη ομάδα που ήταν προηγουμένως γνωστή ως Παλαιστινιακό Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα. Η Φατάχ διατηρεί τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη.

Μια μάχη εξουσίας προέκυψε μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ λίγο μετά τη νίκη της πρώτης στις εκλογές του 2006 στη Λωρίδα της Γάζας, οι οποίες διεξήχθησαν ένα χρόνο μετά την αποχώρηση του Ισραήλ από την περιοχή. Μαχητές της Χαμάς κατέλαβαν με τη βία την έδρα της Φατάχ για να διεκδικήσουν τον έλεγχο της λωρίδας και έκτοτε η ομάδα διατηρεί τον πολιτικό έλεγχο της περιοχής.

Η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς είναι γνωστή ως Ταξιαρχίες Αλ Κάσεμ, η μεγαλύτερη και καλύτερα εξοπλισμένη στρατιωτική ομάδα που δρα εντός της Γάζας.

Οι σκιώδεις πόλεμοι

Το Ισραήλ και το Ιράν διεξάγουν έναν σκιώδη πόλεμο σε όλη τη Μέση Ανατολή στη Συρία, τον Λίβανο και το Ιράκ  με επιθέσεις με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, καθώς και με δολοφονίες. Το Ιράν παρενοχλεί το Ισραήλ από το βορρά μέσω της Χεζμπολάχ στο Λίβανο και από τα βορειοανατολικά, όπου οι μαχητές του Ιράν και της Χεζμπολάχ έχουν ελεύθερο πεδίο δράσης κατά μήκος των συριακών συνόρων. Το 2021, το Ισραήλ και το Ιράν ενεπλάκησαν σε τιτανομαχίες ναυτικών επιχειρήσεων στις οποίες συμμετείχαν τόσο πολιτικά όσο και οιονεί στρατιωτικά σκάφη στη Μεσόγειο.

Οι φόβοι για διεύρυνση των συγκρούσεων

Ο Χαμενεΐ προειδοποίησε επίσης πρόσφατα ότι ήταν «λάθος» να ποντάρει κανείς στην «εξομάλυνση με το σιωνιστικό καθεστώς», ενώ το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν περιέγραψε την εισβολή της Χαμάς ως «αυθόρμητη».

Ένα περιστατικό που παραπέμπει σε αυξημένη συνεργασία μεταξύ των εχθρών του Ισραήλ ήταν η επίσκεψη του Ismail Haniyeh, κορυφαίου ηγέτη της Χαμάς, στον Λίβανο τον Απρίλιο για να συναντηθεί με παλαιστινιακές παρατάξεις εντός του Λιβάνου. Τους ζήτησε να «ενωθούν και να κλιμακωθούν».

Άλλα μέλη της ηγεσίας της Χαμάς επισκέπτονται το Ιράν και συναντούν τακτικά τη Χιζμπολάχ, ενώ ορισμένοι ηγέτες της Χαμάς έχουν μετακομίσει στο Λίβανο

Η αυξημένη παρουσία της ηγεσίας της Χαμάς στο Λίβανο σήμαινε ότι η Χιζμπολάχ και ο Λίβανος ήταν «συνδεδεμένοι με τις ενδοπαλαιστινιακές εντάσεις και τη βία κατά της κατοχής του Ισραήλ», δήλωσε ο Hage Ali, προσθέτοντας ότι αυτή η συμπόρευση θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερες περιφερειακές συγκρούσεις. «Αν η Χαμάς βρίσκεται σε υπαρξιακό κίνδυνο με μια ισραηλινή επίθεση εκδίκησης και χερσαία εισβολή, τι νόημα έχει αυτή η συμμαχία αν η σύγκρουση δεν διευρυνθεί για να συμπεριλάβει επιθέσεις σε άλλα μέτωπα;» αναρωτιέται.