Αυτοί είναι οι κανόνες του πολέμου – Πώς εφαρμόζονται στην σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς;

Εν μέσω της φρίκης των επιθέσεων της Χαμάς στο Ισραήλ και της σκληρής απάντησης του ισραηλινού στρατού στη Γάζα, υπήρξαν εκκλήσεις και προς τις δύο πλευρές να τηρήσουν το διεθνές δίκαιο, αλλά και κατηγορίες για παραβιάσεις.

Ποιο είναι λοιπόν το πλαίσιο των διεθνών νόμων που υποτίθεται ότι διέπει τον πόλεμο ή τις ένοπλες συγκρούσεις; Η βρετανική εφημερίδα The Guardian συγκέντρωσε τους βασικούς κανόνες που πρέπει να τηρούν οι αντιμαχόμενες πλευρές, ενώ απαντά στο Ισραήλ για το τι περιλαμβάνει το δικαίωμα της «αυτοάμυνας» που επικαλείται.

Οι άμαχοι δεν πρέπει να γίνονται στόχος

Οι επιτρεπόμενες μέθοδοι και τα μέσα πολέμου υπαγορεύονται από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο ή jus in bello, το οποίο περιλαμβάνει τις συμβάσεις της Γενεύης του 1949 και τα πρωτόκολλα του 1977.

Μια κεντρική αρχή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, η οποία ισχύει για όλους τους συμμετέχοντες, όχι μόνο για τους κρατικούς στρατούς, είναι ότι οι άμαχοι δεν πρέπει να αποτελούν στόχο.

Υπό προϋποθέσεις το δικαίωμα στην αυτοάμυνα

Παλαιστίνιοι μεταφέρουν με τα χέρια τους μια γυναίκα μετά τα ισραηλινά χτυπήματα στη Γάζα

Επιπλέον, υπαγορεύει ότι μια επίθεση δεν πρέπει να πραγματοποιείται εάν «αναμένεται να προκαλέσει τυχαίες απώλειες ζωών αμάχων, τραυματισμούς αμάχων, ζημιές σε μη στρατιωτικά αντικείμενα ή συνδυασμό αυτών», οι οποίες θα ήταν υπερβολικές σε σχέση με τα αναμενόμενα στρατιωτικά οφέλη.

Υπάρχουν πολλές άλλες διατάξεις, οι οποίες απαγορεύουν επίσης την ομηρία, την υπερβολική καταστροφή και ιδιοποίηση περιουσίας και τις επιθέσεις σε νοσοκομεία, ενώ μία άλλη σημαντική διάταξη αναφέρει ότι πρέπει να επιτρέπεται η πρόσβαση σε ανθρωπιστική βοήθεια για τους πολίτες που την έχουν ανάγκη.

Τι από όλα αυτά εφαρμόζουν το Ισραήλ και η Χαμάς; Τίποτα!

Αυτοάμυνα

Στο διεθνές δίκαιο, το «jus ad bellum» αναφέρεται επίσης στις προϋποθέσεις υπό τις οποίες τα κράτη μπορούν να καταφύγουν σε πόλεμο ή σε χρήση ένοπλης βίας.

Η αυτοάμυνα, όπως αναφέρεται από το Ισραήλ στην απάντησή του, είναι μία από τις δικαιολογίες για τον πόλεμο, με το άρθρο 51 του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ να διατηρεί αυτό το δικαίωμα «εάν υπάρξει ένοπλη επίθεση».

Ωστόσο, η άσκηση αυτού του δικαιώματος αυτοάμυνας εξακολουθεί να υπόκειται στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.

Με άλλα λόγια, η νόμιμη άσκηση της αυτοάμυνας δεν επιτρέπει σε ένα κράτος να καταφεύγει σε απεριόριστα μέσα και υπόκειται στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο για την ελαχιστοποίηση των δεινών στις ένοπλες συγκρούσεις.

Αυτό θα γίνει περισσότερο αντιληπτό τις επόμενες ημέρες, καθώς η προσοχή στρέφεται στη Γάζα, σημειώνεται χαρακτηριστικά στο άρθρο του Guardian.

Την Τρίτη, εξάλλου, ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ζοζέπ Μπορέλ, δήλωσε πως «το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί [τον εαυτό του], αλλά αυτό πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το ανθρωπιστικό δίκαιο».

Διεθνή εγκλήματα

Υπάρχει επίσης το διεθνές ποινικό δίκαιο, το οποίο εμπίπτει στη δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων.

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) έχει δικαιοδοσία σε άτομα για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία και, σε περιορισμένο βαθμό, για το έγκλημα της επίθεσης (διεξαγωγή παράνομου πολέμου).

Περιγράφει τα εγκλήματα πολέμου ως «σοβαρές παραβιάσεις των συμβάσεων της Γενεύης», καθώς και «άλλες σοβαρές παραβιάσεις των νόμων και των εθίμων που εφαρμόζονται σε διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις». Αυτό περιλαμβάνει παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τις διατάξεις που περιγράφονται λεπτομερώς παραπάνω.

Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας περιλαμβάνουν τη δολοφονία, την εξόντωση και την απέλαση ή τη βίαιη μεταφορά πληθυσμού «όταν διαπράττονται στο πλαίσιο εκτεταμένης ή συστηματικής επίθεσης που στρέφεται κατά οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού, εν γνώσει της επίθεσης».

Τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας φαίνεται να είναι τα πιο πιθανά εγκλήματα που θα διερευνηθούν και για τα οποία θα υπάρξουν κατηγορίες στο πλαίσιο της τρέχουσας σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.

Η Παλαιστίνη είναι μέλος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου

Και οι δύο πλευρές έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με κατηγορίες για γενοκτονία, αν και πρόκειται για ένα πιο δύσκολο έγκλημα να διωχθεί ποινικά, καθώς απαγορεύονται «πράξεις που διαπράττονται με πρόθεση να καταστραφεί, εν όλω ή εν μέρει, μια εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα».

Σε αντίθεση με τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και η γενοκτονία δεν χρειάζεται να συνδέονται με ένοπλη σύρραξη.

Εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σίγουρα θα διερευνηθούν στο πλαίσιο της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς

Αξίζει να σημειωθεί πως ενώ το Ισραήλ δεν είναι μέλος του ΔΠΔ, η Παλαιστίνη προσχώρησε το 2015, και τα εγκλήματα που διαπράττονται στο έδαφος της Παλαιστίνης (από οποιονδήποτε υπήκοο, συμπεριλαμβανομένων των μη Παλαιστινίων) και από Παλαιστίνιους υπηκόους (εντός ή εκτός του εδάφους της) μπορεί να εμπίπτουν στη δικαιοδοσία του.

Το 2021, το ΔΠΔ ξεκίνησε έρευνα για φερόμενα εγκλήματα πολέμου στα Παλαιστινιακά Εδάφη, που διαπράχθηκαν τόσο από Ισραηλινούς όσο και από Παλαιστίνιους, μεταξύ άλλων, κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα το 2014. Το Ισραήλ αντιστάθηκε σθεναρά στην έρευνα.