Μέση Ανατολή: Το τίμημα της ήττας και το τίμημα της συνυπάρξεως

Στο πρωτοσέλιδο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την Κυριακή 12 Ιανουαρίου 1969 υπήρχε ένα δημοσίευμα αναφορικά με το περίφημο Μεσανατολικό που έφερε τον τίτλο «Οι μύθοι εμποδίζουν εξεύρεσιν λύσεως». Συντάκτης του εν λόγω κειμένου, με το οποίο επιχειρούσε να αναλύσει την περίπλοκη και άκρως ανησυχητική κατάσταση στη Μέση Ανατολή στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ύστερα από τις τρεις πρώτες πολεμικές αναμετρήσεις μεταξύ των Αράβων και των Εβραίων στον προηγούμενο αιώνα, ήταν ο νέος τότε αρχηγός της αμερικανικής αντιπροσωπείας στον ΟΗΕ Τσαρλς Γιοστ (Charles Yost, 1907-1981), διπλωμάτης και συγγραφέας.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.1.1969, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δεδομένου ότι το Μεσανατολικό βρίσκεται άλλη μια φορά, πολλοστή, στο προσκήνιο της επικαιρότητας, πιστεύουμε ότι η παράθεση ορισμένων απόψεων του αμερικανού διπλωμάτη θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε καλύτερα το πώς έχουν εν γένει τα πράγματα στη Μέση Ανατολή, το τι προκαλεί τη σφοδρή αραβοϊσραηλινή σύγκρουση εδώ και πολλές δεκαετίες (όπως θα διαπιστώσετε, η μόνη ουσιαστική διαφορά σε σχέση με το σήμερα έγκειται σε κάποια νούμερα, σε κάποια αριθμητικά δεδομένα που έχουν μεταβληθεί ύστερα από μισόν και πλέον αιώνα). Μεταξύ άλλων, λοιπόν, ο Γιοστ έγραφε το 1969 τα εξής:

Κατά την παρελθούσαν 20ετίαν δεν υπήρχε περισσότερον αποθαρρυντικόν και εκνευριστικόν διεθνές πρόβλημα από την διένεξιν αυτήν μεταξύ Ισραήλ και Αράβων. Εις ουδεμίαν άλλην διεθνή διένεξιν τα αντίπαλα μέρη δεν εκώφευσαν τόσον πολύ εις τας συστάσεις λογικής και σωφροσύνης και τας ανάγκας διά μίαν παγκόσμιον τάξιν και ειρήνην.

Εις τα όμματα των αντιπάλων ο αγών εφαίνετο αναπόφευκτος και απετέλει ζήτημα ζωής ή θανάτου, εθνικής υπάρξεως, τιμής, δικαιοσύνης και ανθρωπίνης αξιοπρεπείας.

Δεν είναι ανάγκη εδώ να αναφέρη κανείς τα επιχειρήματα των δύο αντιπάλων. Τα επιχειρήματα και αι απόψεις των δύο αντιπάλων περιέχουν αληθείας αλλά και μύθους, και διά τον λόγον αυτόν θα πρέπει να αποφύγη κανείς να λάβη υπ’ όψιν του τους μύθους, εκτός αν λάβη υπ’ όψιν του και τους μύθους του αντιπάλου. Εκείνο πάντως που θα πρέπει να αναγνωρισθή είναι η πραγματικότης. […] Μία αναπόφευκτος πραγματικότης εις την Μέσην Ανατολήν είναι η ύπαρξις δύο και ημίσεος εκατομμυρίων Ισραηλινών εκεί (σ.σ. ο πληθυσμός του Ισραήλ εκτιμάται ότι αγγίζει σήμερα τα 10 εκατομμύρια), που εδημιούργησαν κράτος, το οποίον από δύο δεκαετηρίδων κατέδειξε την πολιτικήν, στρατιωτικήν και οικονομικήν του ευρωστίαν. Μία άλλη πραγματικότης είναι ότι το Ισραήλ περιβάλλεται από περισσότερον πυκνοκατωκημένα και ενδεχομένως ισχυρότερα αραβικά κράτη, και συνεπώς μέχρις ότου έλθη εις συνεννόησιν μαζί των θα πρέπει να ζη ως περιχαρακωμένον στρατόπεδον.

Μία τρίτη πραγματικότης είναι η ύπαρξις ενός εκατομμυρίου Παλαιστινίων προσφύγων που στερούνται πατρίδος, και ενός εκατομμυρίου Αράβων που ζουν τώρα υπό εβραϊκήν στρατιωτικήν κατοχήν. Μία τετάρτη πραγματικότης είναι ότι η παρούσα κατάστασις δεν δύναται να κατοχυρώση μακροπροθέσμως την ασφάλειαν των κατοίκων της περιοχής. Αντιθέτως, δυνατόν ανά πάσαν στιγμήν να εκραγή ένας νέος πόλεμος, καταστρεπτικώτερος του προηγουμένου. Μία τελευταία ανησυχητική πραγματικότης είναι ότι, ενώ μέχρι της στιγμής κατέστη δυνατός ο περιορισμός της διενέξεως, δυνατόν εις το μέλλον να εμπλακούν εις αυτήν η Αμερική και η Ρωσία.

[…]

Ένα ενθαρρυντικόν γεγονός εις την Μέσην Ανατολήν είναι το ότι εις αμφότερα τα αντίπαλα στρατόπεδα υπάρχουν μετριοπαθή και συνετά στοιχεία. Αι απόψεις των δεν διαφέρουν πολύ, και συνεπώς ο διακανονισμός θα ήτο μάλλον ευχερής χωρίς να μειωθή το γόητρον οιουδήποτε. Αλλά διά να γίνη αυτό χρειάζονται παραχωρήσεις.

Όπως παρετήρησεν ευφυώς ένας Άραψ: «Οι Άραβες θα πρέπει να καταβάλουν το τίμημα της ήττας και οι Εβραίοι το τίμημα της συνυπάρξεως».

[…]

Τα πραγματικά εμπόδια δι’ ένα διακανονισμόν είναι οι μύθοι που πλάθουν αμφότερα τα μέρη, και αι κυβερνήσεις και οι ηγέται που συνεχίζουν και αναπτύσσουν τους μύθους αυτούς.

Οι κυριώτεροι μύθοι από εβραϊκής πλευράς είναι: α) Η πεποίθησις ότι οι εβραϊκοί Άγιοι Τόποι θα πρέπει να τελούν υπό εβραϊκήν διοίκησιν, ανεξαρτήτως τού αν οι Άγιοι αυτοί Τόποι είναι ταυτοχρόνως ιεροί και διά τους μουσουλμάνους και τους χριστιανούς. β) Η άποψις ότι αι ανώτεραι πολιτικαί, τεχνολογικαί και επιστημονικαί ικανότητες των Εβραίων παρέχουν εις αυτούς το δικαίωμα να έχουν μεγαλύτερα δικαιώματα από τους κατωτέρους Άραβας. γ) Ο ισχυρισμός ότι το Ισραήλ δεν έχει ευθύνας διά τους Άραβας εκείνους που διέφυγαν και των οποίων τα κτήματα και αι περιουσίαι περιήλθαν εις Εβραίους. δ) Η πεποίθησις ότι τα σύνορα και η στρατιωτική ισχύς μπορούν να παράσχουν εις ένα έθνος με πληθυσμόν μικρότερον των 3 εκατομμυρίων, που περιβάλλεται από κράτη με 20πλάσιον πληθυσμόν, ασφάλειαν μεγαλυτέραν από εκείνη που θα μπορούσε να παρασχεθή δι’ ενός διακανονισμού. ε) Η άποψις ότι η μαζική αντεπίθεσις και τα αντίποινα εις ευρείαν κλίμακα θα παρείχαν ασφάλειαν εις το Ισραήλ και θα παρημπόδιζαν τας επιδρομάς των Αράβων καταδρομέων. στ) Η άποψις ότι η συνέχισις της μεταναστεύσεως Εβραίων εις το Ισραήλ θα παρείχε εις το κράτος αυτό το δικαίωμα να κατέχη ξένα εδάφη.

Οι κυριώτεροι μύθοι από αραβικής πλευράς είναι: α) Η πεποίθησις ότι οι Άγιοι Τόποι των μουσουλμάνων θα πρέπει να ευρίσκωνται υπό μουσουλμανικήν διοίκησιν, ανεξαρτήτως τού αν είναι ιεροί και διά τους Εβραίους και τους χριστιανούς. β) Ο ισχυρισμός ότι το κράτος του Ισραήλ είναι παράνομον και θα πρέπει να καταστραφή. γ) Ο ισχυρισμός ότι κατόπιν ηττών εις τρεις πολέμους η αξιοπρέπεια των Αράβων μπορεί να αποκατασταθή μόνον διά περισσοτέρας αιματοχυσίας και στρατιωτικής νίκης. δ) Η ψευδαίσθησις ότι η νίκη αυτή θα μπορούσε να επιτευχθή διά συγχρόνων όπλων τα οποία όμως δεν μπορούν να χειρισθούν αποτελεσματικά οι απαίδευτοι Άραβες στρατιώται και πολίται. ε) Ο ισχυρισμός ότι όλοι οι Παλαιστίνιοι και οι συγγενείς των που διέφυγαν έχουν το δικαίωμα να επιστρέψουν και να ανακτήσουν τας περιουσίας των που έχασαν. στ) Ο ισχυρισμός ότι, μέχρις ότου γίνη αυτό, οι Παλαιστίνιοι έχουν το δικαίωμα να επιχειρούν καταδρομάς κατά του Ισραήλ και να φονεύουν αθώους Εβραίους πολίτας.

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, τεθωρακισμένα του Ισραηλινού Στρατού προελαύνουν στα Υψώματα (Υψίπεδα) του Γκολάν στις 10 Ιουνίου 1967, κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών.