Ο φόβος κυριαρχεί ακόμη και μέσα στην Ιερουσαλήμ

Του Νίκου Μιχαηλίδη και της Βίκυς Χιουρέα

Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο ζούσαμε στο Ισραήλ στο πλαίσιο ενός μεταδιδακτορικού ερευνητικού προγράμματος, όπου αναπτύξαμε σχέσεις με Εβραίους, Μουσουλμάνους και χριστιανικές κοινότητες σε ολόκληρο το Ισραήλ και στη Δυτική Οχθη. Οι αποτρόπαιες τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς έναντι ισραηλινών και ξένων αμάχων μας βρήκαν στην Ιερουσαλήμ, όπου Χριστιανοί, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι ζουν δίπλα δίπλα.

Το κλίμα άλλαξε αμέσως. Κατά διαστήματα ηχούσαν σειρήνες, ακούγαμε εκρήξεις από πυραύλους της Χαμάς που καταστρέφονταν από τον ισραηλινό Σιδηρούν Θόλο. Πλέον η Χαμάς στοχεύει και την Ιερουσαλήμ με τα ιερά μνημεία τεράστιας σημασίας για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες.

Τα μαγαζιά έκλεισαν, οι άνθρωποι κλείστηκαν στα σπίτια τους, η καχυποψία κυριάρχησε έναντι του θρησκευτικού «άλλου» που υπό ομαλές συνθήκες είναι φίλος και γείτονας. Οι νόρμες καθημερινής συμπεριφοράς άρχισαν να αμφισβητούνται και οι κοινωνικές σχέσεις να περιορίζονται. Τα βράδια ακούγονταν πυροβολισμοί στην ανατολική Ιερουσαλήμ, από συγκρούσεις Παλαιστινίων με την ισραηλινή αστυνομία. Ο φόβος κυριάρχησε και άλλαξε τις καθημερινές ρουτίνες συμπεριφοράς, προσδοκιών και αντιλήψεων μέσα στην Ιερουσαλήμ.

Η παλαιστινιακή κοινότητα βιώνει εδώ και χρόνια σοβαρή κρίση αντιπροσώπευσης στη Δυτική Οχθη

Στηριζόμενοι στην πολύμηνη ερευνητική και κοινωνική εμπειρία μας στο Ισραήλ, θα τολμήσουμε κάποιες πρώτες εκτιμήσεις και ερμηνείες των πρόσφατων τραγικών γεγονότων. Το κενό ασφαλείας που παρατηρήθηκε τις πρώτες ώρες του τρομοκρατικού χτυπήματος, τα αίτια του οποίου θα διευκρινιστούν μετά το πέρας των επιχειρήσεων, προκάλεσε προσωρινά φόβο στους πολίτες και ερωτηματικά για την αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού. Ομως ο Μπενιαμίν Νετανιάχου συγκρότησε ταχύτατα κυβέρνηση εθνικής ενότητας και μέσα σε τρεις ημέρες το Ισραήλ κατάφερε να καλέσει σε στρατιωτική υπηρεσία πάνω από 300.000 εφέδρους, εξάλειψε τους τρομοκρατικούς πυρήνες της Χαμάς εντός της ισραηλινής επικράτειας και έστειλε στρατεύματα και στα σύνορα με τον Λίβανο προς αντιμετώπιση των επιθέσεων της σιιτικής Χεζμπολάχ.

Η παλαιστινιακή κοινότητα βιώνει εδώ και χρόνια σοβαρή κρίση αντιπροσώπευσης στη Δυτική Οχθη λόγω ανικανότητας και διαφθοράς της Φατάχ, ενώ τα θεμιτά παλαιστινιακά αιτήματα έχουν πλέον «καπελωθεί» και εργαλειοποιηθεί από την ισλαμιστική τρομοκρατική Χαμάς στη Γάζα, γεγονός που υπονομεύει το μέλλον και την ασφάλεια όχι μόνο των Ισραηλινών αλλά και των ίδιων των Παλαιστινίων.

Η παλαιστινιακή κοινότητα εδώ και χρόνια διαβρώνεται ιδεολογικά και οργανωτικά από το αντιδυτικό, φονταμενταλιστικό πολιτικό Ισλάμ που τροφοδοτείται από αυταρχικές χώρες όπως η Τουρκία, το Ιράν και το Κατάρ. Αυτές οι χώρες εργαλειοποιούν τον πόνο και τα αιτήματα των Παλαιστινίων ώστε πρωτίστως να συσπειρώσουν και να στρέψουν τον μουσουλμανικό κόσμο έναντι της Δύσης, μέρος της οποίας είναι και το Ισραήλ.

Από την άλλη, η δημογραφική, εκλογική και κοινοβουλευτική άνοδος των υπερορθόδοξων Εβραίων, αποδυναμώνει τις ορθολογικές και μετριοπαθείς φωνές εντός της ισραηλινής κοινωνίας και υπονομεύει την προοπτική ειρηνικής συμβίωσης με τους Παλαιστινίους. Τα τρομοκρατικά χτυπήματα της Χαμάς παρήγαγαν ήδη και κάποια σοβαρά αποτελέσματα με διεθνείς προεκτάσεις. Προς το παρόν πάγωσαν την εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας υπονομεύοντας έτσι και την προοπτική δημιουργίας του μεγάλης γεωοικονομικής αξίας εμπορικού διαδρόμου που θα συνδέει τις οικονομίες της Ινδίας και της ΕΕ, μέσω Ισραήλ και Ελλάδας. Η Κίνα σίγουρα θα είναι ευχαριστημένη από την υπονόμευση του ινδοευρωπαϊκού εμπορικού διαδρόμου που είναι ευθέως ανταγωνιστικός στο δικό της belt and road.

Από την άλλη το Ιράν και η Σαουδική Αραβία άρχισαν να συζητούν τρόπους να προωθήσουν μια παμμουσουλμανική ενότητα με την υποστήριξη Κίνας και Ρωσίας. Υπάρχει κίνδυνος να υπονομευθούν οι ισραηλοαραβικές συμφωνίες του Αβραάμ που στοχεύουν στην περαιτέρω βελτίωση των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικές χώρες.

Η πιθανότητα υπονόμευσης και αποσταθεροποίησης του Ισραήλ θα έθετε επίσης σε κίνδυνο και τους σχεδιαζόμενους ενεργειακούς διαδρόμους της ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη, που είναι καίριας σημασίας και για την ασφάλεια Ελλάδας – Κύπρου. Τουρκία και Ρωσία θα ήταν εξαιρετικά ευχαριστημένες από μια τέτοια εξέλιξη. Στην Ελλάδα θα πρέπει να δούμε τη μεγάλη εικόνα και να εγκαταλειφθούν οι μανιχαϊστικού τύπου προσεγγίσεις και ερμηνείες περίπλοκων ιστορικών, κοινωνιολογικών, πολιτισμικών και γεωπολιτικών φαινομένων. Τα συμφέροντα Ελλάδας – Κύπρου και η συνεργασία στην περιοχή εξυπηρετούνται από ένα σταθερό, ασφαλές, δημοκρατικό, πλουραλιστικό Ισραήλ, από μια πλουραλιστική δημοκρατική, στραμμένη προς τη Δύση και όχι προς τη θεοκρατία, παλαιστινιακή κοινότητα. Μας συμφέρει μια Μέση Ανατολή που δεν είναι έρμαιο του ρωσικού και κινεζικού αυταρχισμού.

Στο πλαίσιο της δυτικής δημοκρατικής ομπρέλας, ο Ελληνισμός, με το ιστορικό και γεωπολιτισμικό του φορτίο, μπορεί να παίξει έναν νέο, αναγεννητικό, ανθρωπιστικό, «συγκολλητικό» ρόλο σε μια πορεία συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης στην ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή.

*Ο Νίκος Μιχαηλίδης είναι διδάκτωρ Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον. Η Βίκυ Χιουρέα είναι διδάκτωρ Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και υπότροφος του ιδρύματος Φουλμπράιτ στο Ισραήλ

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ