Η πρόληψη για την καρδιά ξεκινά από τα 20

Συχνά η καρδιά θεωρείται το κέντρο της ζωής και αυτό δεν είναι ψευδές. Η σωστή καρδιακή λειτουργία εξασφαλίζει όχι μόνο τη ζωή, αλλά και την ομαλή λειτουργία όλων των ζωτικών οργάνων (εγκέφαλος, νεφρά, ήπαρ κ.α.), καθώς και την ποιότητα της ζωής. Είναι λοιπόν απαραίτητο, να προστατεύσουμε τη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, καθώς τα καρδιαγγειακά νοσήματα εξακολουθούν να αποτελούν την κυριότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως.

Για να προστατεύσουμε επομένως την καρδιά μας, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στο πλαίσιο της πρωτογενούς λεγόμενης πρόληψης τα προληπτικά μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν όσο το δυνατόν νωρίτερα, καθώς οι βλάβες στα αγγεία και η αθηροσκλήρωση μπορεί να αρχίζει ήδη από τη δεύτερη δεκαετία της ζωής.

Πρακτικά το ένα σκέλος της πρόληψης συνίσταται στην υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής ώστε να ελαχιστοποιηθούν παράγοντες κινδύνου όπως η καθιστική ζωή, η παχυσαρκία και το κάπνισμα κ.α.

Το δεύτερο σκέλος της πρόληψης αφορά τη σωστή διάγνωση, αναγνώριση και αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου, όπως υπέρταση, δυσλιπιδιαμία και σακχαρώδης διαβήτης.

Oι βλάβες στα αγγεία και η αθηροσκλήρωση μπορεί να αρχίζει ήδη από τη δεύτερη δεκαετία της ζωής

Ο πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Καρδιολογίας Γεράσιμος Σιάσος

Πιο αναλυτικά είναι σημαντικό να επενδύσουμε στην προστασία του καρδιαγγειακού μέσω:

• Άσκησης. Η φυσική δραστηριότητα μπορούμε να πούμε ότι βελτιώνει την υγεία συνολικά. Όσο περισσότερο ασκούμαστε (εντός φυσιολογικών ορίων) μειώνεται η θνησιμότητα από οποιαδήποτε αιτία, και η πιθανότητα να εμφανίσουμε κάποιο καρδιακό νόσημα. Πόση όμως άσκηση συνιστάται; Στους ενήλικες (ανεξαρτήτως ηλικίας) συνιστάται μέτριας έντασης άσκηση τουλάχιστον 150-300 λεπτά την εβδομάδα ή υψηλής έντασης άσκηση τουλάχιστον 75-150 λεπτά την εβδομάδα. Όταν λέμε μέτριας έντασης άσκηση εννοούμε για παράδειγμα περπάτημα με ταχύτητα 4-6,5 χιλιόμετρα την ώρα ή ποδηλασία με ταχύτητα 15 χιλιόμετρα την ώρα. Υπάρχουν βέβαια και εφαρμογές στα έξυπνα κινητά που μπορούν να μετρήσουν τη δραστηριότητά μας και να μας δώσουν αυτές τις πληροφορίες.
• Υγιεινούς διατροφής. Η υγιεινή διατροφή μπορεί να προστατεύσει την καρδιά μας μέσω μείωσης λιπιδίων, σωματικού βάρους, βελτίωσης της αρτηριακής πίεσης κ.α. Οι βασικές αρχές υγιεινούς διατροφής μπορούν να συνοψιστούν στην υιοθέτηση της Μεσογειακής διατροφής, στη μείωση του διατροφικά προσλαμβανόμενου άλατος, στην προτίμηση κατανάλωσης ψαριών με αντίστοιχη μείωση κατανάλωσης κρέατος, στην αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών οξέων από ακόρεστα και στην αυξημένη κατανάλωση φυτικών προϊόντων.
• Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους. Κάθε άτομο με αυξημένο σωματικό βάρος και δείκτη μάζας σώματος πάνω από 25 Kgr/m² πρέπει να κάνει προσπάθεια απώλειας σωματικού βάρους για να προστατεύσει την υγεία του και συνολικά το καρδιαγγειακό σύστημα, μέσω μείωσης της αρτηριακής πίεσης, της δυσλιπιδιαιμίας και του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη. Η απώλεια του σωματικού βάρους συνιστάται να γίνεται με δίαιτα, η οποία όμως πρέπει να υιοθετηθεί μέσα σε ένα πρότυπο ζωής, ώστε τα αποτελέσματα της να είναι μακροχρόνια. Τα τελευταία χρόνια σε σοβαρά παχύσαρκα άτομα με συνοσηρότητες ή σημαντικούς παράγοντες κινδύνου έχουν βρεθεί φαρμακευτικές θεραπείες που βοηθούν στην απώλεια σωματικού βάρους και ρόλο μπορεί να έχει και η βαριατρική χειρουργική εφόσον η δίαιτα δεν είναι αποτελεσματική.
• Διακοπής καπνίσματος. Το κάπνισμα αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, αλλά με γενικότερες βλαπτικές επιδράσεις για την υγεία και σχεδόν κάθε σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού. Ακόμη και ελάχιστη ποσότητα καπνίσματος μπορεί να επιφέρει βλάβες στα αγγεία και στην καρδιά μας. Για τα λεγόμενα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν έχουν επαρκή ακόμα δεδομένα και δεν πρέπει να ενθαρρύνεται η χρήση τους ως εναλλακτικά του κλασικού τσιγάρου. Η προσπάθεια διακοπής τους καπνίσματος μπορεί να είναι επιτυχής αν γίνει με τη στήριξη από ειδικά ιατρεία, καθώς υπάρχουν θεραπευτικές στρατηγικές όπως τα προϊόντα υποκατάστασης της νικοτίνης, η βουπροπριόνη και η βαρενικλίνη που μπορούν να επιτύχουν σημαντικά ποσοστά διακοπής.
• Διάγνωση παραγόντων κινδύνου. Μπορούμε να πούμε ότι ο βασικός έλεγχος για την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου συνίσταται στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, της δυσλιπιδιαμίας και συνήθως των τιμών χοληστερόλης ορού και στο έλεγχο της γλυκόζης ορού για τη διαπίστωση υπεργλυκαιμίας και σακχαρώδη διαβήτη. Έτσι σε σχετικά νέες ηλικίες ο έλεγχος για καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου μπορεί να γίνει εξατομικευμένα και σίγουρα σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου π.χ. με οικογενειακό ιστορικό πρώιμης στεφανιαίας νόσου, οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας ή σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή που παρουσιάζουν σημεία και συμπτώματα που σχετίζονται με παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου. Πάντως είναι σίγουρο ότι ο έλεγχος και η αξιολόγηση του κινδύνου δεν είναι ένα εφάπαξ γεγονός- θα πρέπει να επαναλαμβάνεται, για παράδειγμα, κάθε 5 χρόνια, σε νέους ασθενείς που ο αρχικός έλεγχος δεν ανέδειξε κάποια παθολογία ή παράγοντα κινδύνου και ίσως συχνότερα με την πρόοδο της ηλικίας.
• Θεραπεία αρτηριακής υπέρτασης. Η αρτηριακή υπέρταση είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου που προκαλεί αρτηριοσκλήρυνση και συνδέεται σημαντικά με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικών. Τιμές αρτηριακής πίεσης πάνω από 140 mmHg για τη συστολική και πάνω από 90 mmHg για τη διαστολική όταν μετρούνται στο ιατρείο και ακόμα χαμηλότερες όταν αυτές μετρούνται και επιβεβαιώνονται από κατ’ οίκον μετρήσεις θεωρούνται αυξημένες. Η διόρθωση της υπέρτασης, φαρμακευτικά, είναι αποτελεσματική με πολλές κατηγορίες φαρμάκων που μπορούν να επιτύχουν ασφαλή ρύθμιση της πίεσης για κάθε σχεδόν άτομο. Το σημαντικό είναι ότι η διόρθωση της υπέρτασης με την φαρμακευτική αγωγή μειώνει τους καρδιαγγειακούς κινδύνους και προστατεύει την υγεία της καρδιάς και των αγγείων.
• Θεραπεία δυσλιπιδαιμίας. Περισσότερο από όλα τα λιπίδια μας ενδιαφέρει η LDL χοληστερόλη γιατί αφορά τους περισσότερους ανθρώπους, έχει αποδειχθεί η σημαντική βλαπτική της δράση στο καρδιαγγειακό και έχουμε αποτελεσματικά φάρμακα που μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα της και ταυτόχρονα να μειώσουν τον κίνδυνο για μελλοντικά καρδιαγγειακά επεισόδια. Σε ποιες τιμές χοληστερόλης ή LDL χοληστερόλης πρέπει κάποιος να πάρει θεραπεία είναι μια απόφαση που εξατομικεύεται στις περισσότερες περιπτώσεις ανάλογα με τον εξατομικευμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου. Έτσι για παράδειγμα ενώ τιμές LDL χοληστερόλης 130 mg/dl σε ένα νεαρό άτομο χωρίς παράγοντες κινδύνου μπορούν να θεωρούνται αποδεκτές και απλώς θα συστήσουμε παρακολούθηση και υγιεινο-διαιτητικές παρεμβάσεις σε ένα ασθενή με σακχαρώδη διαβήτη για παράδειγμα θεωρούνται υπερβολικά υψηλές και θα χρειαστεί να δώσουμε θεραπεία. Η θεραπεία βασίζεται κυρίως στις στατίνες που είναι εξαιρετικά ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα. Τα τελευταία χρόνια νεότερα φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκεί που οι στατίνες δεν είναι αποτελεσματικές ή δεν γίνονται ανεκτές.
• Θεραπεία σακχαρώδη Διαβήτη. Ο σακχαρώδης διαβήτης σε συνδυασμό με την δραματική αύξηση της παχυσαρκίας που παρατηρείται και αναμένεται να κορυφωθεί τα επόμενα χρόνια θα αποτελέσει κύριο παράγοντα κινδύνου για τα νοσήματα της καρδιάς στο μέλλον. Ο σακχαρώδης διαβήτης προκαλεί πολλές επιπλοκές όπως στη νεφρική λειτουργία, στους οφθαλμούς, στο νευρικό σύστημα, στην καρδιά και στα αγγεία. Η καλή ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη και η σωστή παρακολούθηση που θα εντοπίσει έγκαιρα και θα αντιμετωπίσει όλες αυτές τις επιπλοκές είναι ουσιαστική. Πολλές από αυτές τις επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη προλαμβάνονται με τη σωστή ρύθμιση του σακχάρου. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν στη φαρέτρα μας και φάρμακα που πέραν της ρύθμισης του σακχάρου προστατεύουν τη λειτουργία της καρδίας και των αγγείων και φαίνεται ότι μπορεί να μειώσουν τα καρδιακά επεισόδια.

Οι εξελίξεις στην καρδιαγγειακή και προληπτική ιατρική τα τελευταία χρόνια έχουν πράγματι καταστήσει την προστασία της καρδιάς δυνατή. Οι φαρμακευτικές και επεμβατικές θεραπείες έχουν αναπτυχθεί και μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα περισσότερα καρδιαγγειακά προβλήματα όταν εμφανιστούν. Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η βάση της προστασίας στηρίζεται στην υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής ήδη από την παιδική ηλικία που θα συμβάλει στη μακροχρόνια καρδιαγγειακή υγεία.

* Ο κ. Γεράσιμος Σιάσος είναι Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Καρδιολογίας, Γ’ Καρδιολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ του  ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ»