«Ομορφιά και αιματοχυσία»: ένα ντοκιμαντέρ για την queer αισθητική της φωτογράφου Ναν Γκόλντιν

Η θρυλική, Αμερικανίδα φωτογράφος Nan Goldin λέει: «Είναι εύκολο να κάνεις τη ζωή σου ιστορίες. Αλλά είναι πιο δύσκολο να διατηρήσεις πραγματικές αναμνήσεις». Γι’ αυτό έχει περάσει τη ζωή της δημιουργώντας υπερρεαλιστικές φωτογραφίες που μοιάζουν με σκηνικά.

Γνωρίζει όμως ότι «η πραγματική εμπειρία έχει μυρωδιά και είναι βρώμικη και δεν τυλίγεται με κορδέλες σαν δώρο». Το ντοκιμαντέρ της Laura Poitras για την Goldin είναι πλέον διαθέσιμο για προβολή σε πλατφόρμες streaming.

Photo: YouTube

Ένας βαθύς αθόρυβος φεμινισμός

Το 1985, η Nan δημιούργησε το The Ballad of Sexual Dependency, μια σειρά φωτογραφιών για την πάλη μεταξύ αυτονομίας και εξάρτησης και τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών –κάτι που την έθεσε σε κίνδυνο. Η ορατότητα της καλλιτέχνιδας αυξήθηκε όταν φωτογράφισε τον εαυτό της με το πρόσωπό της πληγωμένο από τις γροθιές του φίλου της. Δεν μπορούσε να αντέξει αυτό που ήταν και αυτό που έβλεπε.

«Οι φωτογραφίες μου στις οποίες φαίνομαι χτυπημένη ήταν αυτές που με εμπόδισαν να επιστρέψω» λέει. Πολλές γυναίκες στην κατάστασή της μπόρεσαν να μιλήσουν γι’ αυτό επειδή είδαν τις φωτογραφίες.

Ούτε η Nan αυτοπροσδιορίζεται ως φεμινίστρια, ούτε τη Laura, ενώ τα μόνα δευτερόλεπτα στην ταινία στα οποία μιλούν ως ντουέτο είναι όταν η Nan λέει ότι ο φίλος της προσπάθησε να καταστρέψει τα μάτια της με τις γροθιές του, αλλά τουλάχιστον δεν βρήκε τα αρνητικά της φωτογραφικής της – «επειδή θα τα είχε καταστρέψει κι αυτά» λένε με μια φωνή οι δύο γυναίκες. Μιλούν οι γυναίκες που ξέρουν ότι τα μάτια τους είναι η φωνή τους.

Δείτε το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ 

«Οι φυσιολογικοί άνθρωποι ήταν οι απόκληροι για εμάς»

Ο πρώτος ιδιοκτήτης γκαλερί που αγόρασε έργα της Nan εξηγεί ότι «δεν είχε ξαναδεί τέτοιες φωτογραφίες, πορτρέτα ανθρώπων που ζούσαν τη ζωή τους και δεν είχαν καμία σχέση με οτιδήποτε άλλο έκανε κανείς άλλος». Αναφέρεται σε φωτογραφίες, αλλά και σε ζωές: Στις αναμνήσεις των τραβεστί, των λεσβιών, των κακών, των ηδονιστών λούμπεν και της εκλεκτής οικογένειας της καλλιτέχνιδας στο επίκεντρο της δεκαετίας του 1980, στη Νέα Υόρκη. Οι φωτογραφίες είναι γεμάτες φως και πούλιες και γέλιο και ταχύτητα και σχηματίζουν λαμπρές αναμνήσεις που δεν μυρίζουν τόσο άσχημα όσο θα έπρεπε, όπως έχει πει η Αμερικανίδα λεσβία, ακτιβίστρια, κομμουνίστρια και συγγραφέας Leslie Feinberg.

Μπορεί να μοιάζουν με φωτογραφίες απόκληρων, αλλά η Nan λέει, χωρίς να δειλιάζει, ότι «οι φυσιολογικοί άνθρωποι ήταν οι απόκληροι για εμάς». Ίσως αυτή να είναι η πολιτική δήλωση που εξηγεί όλη την τέχνη της. Η Nan φωτογράφιζε τον κόσμο της χωρίς να συνειδητοποιεί ότι ήταν ένας εκκεντρικός κόσμος. Επιδίωξε να θυμάται τη ζωή της όπως την έβλεπε. Η ίδια η πράξη της ύπαρξής της ήταν ήδη πολιτική. Η φωτογράφησή της ήταν επαναστατική. Η ανάγνωσή της ως τέχνη ήταν ανατρεπτική.

«Οι φωτογραφίες μου στις οποίες φαίνομαι χτυπημένη ήταν αυτές που με εμπόδισαν να επιστρέψω» λέει. Πολλές γυναίκες στην κατάστασή της μπόρεσαν να μιλήσουν γι’ αυτό επειδή είδαν τις φωτογραφίες.

Photo: YouTube

Επικρίνει την οικογένεια, την ατομική ιδιοκτησία και το κράτος

Η Laura Poitras απεικονίζει τη Nan Goldin του σήμερα, να περπατάει σε μια μεταμορφωμένη Νέα Υόρκη, λέγοντας ότι «οι πλούσιοι φοβούνται ότι θα σκάψουμε μέχρι να βρούμε τους κακούς τρόπους με τους οποίους έβγαλαν τα λεφτά τους». Η Nan συνεχίζει να τραβάει φωτογραφίες. Τώρα είναι αποφασισμένη να σβήσουν τα μουσεία, οι γκαλερί και τα πανεπιστήμια το επώνυμο Sackler από τους τοίχους τους: Η οικογένεια έγινε πλούσια δημιουργώντας την επιδημία του εθισμού των ΗΠΑ στα συνταγογραφούμενα οπιούχα φάρμακα, που είχε ως αποτέλεσμα περισσότερους από μισό εκατομμύριο θανάτους. Η καλλιτέχνιδα, η οποία επέζησε μετά βίας από υπερβολική δόση οξυκωδόνης, κατάφερε να οργανωθεί με μια ομάδα ακτιβιστών για να αναγκάσει την πολιτιστική βιομηχανία να σβήσει από τους τοίχους της τα επώνυμα εκείνων που κέρδισαν χρήματα από τους θανάτους άλλων ανθρώπων.

Είναι περίεργο ότι οι υπεύθυνη του εθισμού στη φαιντανύλη είναι μια οικογένεια. Η οικογένεια ως πηγή πόνου αποτελεί βασική υποπλοκή στο ντοκιμαντέρ, όπως και στη ζωή της Nan. «Οι γονείς μου δεν ήταν προετοιμασμένοι να κάνουν παιδιά» λέει η ίδια.

Αυτό κάνουν η Nan Goldin και η Laura Poitras: Δημιουργούν ρωγμές στις πεποιθήσεις που συντηρούν το σύστημα.

Photo: YouTube

Κοιτάζει την ψυχική υγεία κατάματα

Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ είναι μια φράση από μια ιατρική έκθεση για τη μεγαλύτερη αδελφή της Goldin, η οποία μπήκε σε ίδρυμα επειδή «ήταν μια αδάμαστη λεσβία». Ολόκληρο το ντοκιμαντέρ, όπως και όλη η τέχνη της Nan, είναι μια καταγγελία της κανονικότητας, της σιωπηλής αυτής «δικτατορίας που σέρνει στο περιθώριο όσους δεν παραδίδονται».

Η Nan χρησιμοποιεί το πορτρέτο της αδελφής της ως καθρέφτη. Είναι μια συνεχής παρουσία στο ντοκιμαντέρ, επειδή είναι ένα ντοκιμαντέρ ενάντια στο σύστημα.

Photo: YouTube

Kοιτάζει προς τα μέσα και προς τα πάνω

Το 1989 η Nan επιμελήθηκε την πρώτη της ομαδική έκθεση, Witnesses. Επαναβεβαίωσε την άποψή της για την τέχνη ως κάτι που, αν είναι ειλικρινές, μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Ο επίσκοπος των ΗΠΑ, καρδινάλιος Τζον Ο’ Κόνορ, σκανδαλίστηκε από την έκθεση, που αποτελούνταν από καλλιτέχνες που ζούσαν με HIV. Στο ντοκιμαντέρ, ο Αμερικανός καλλιτέχνης και ακτιβιστής κατά του AIDS, o  David Wojranowicz, γελάει με το σκάνδαλο: «Είναι υπέροχο γιατί σημαίνει ότι ο έλεγχος της πληροφόρησης έχει μια ρωγμή».

Αυτό κάνουν η Nan Goldin και η Laura Poitras: Δημιουργούν ρωγμές στις πεποιθήσεις που συντηρούν το σύστημα. Γι’ αυτό μιλούν για την αυτοκτονία, τη φιλία, την επιλεγμένη οικογένεια, τη δημόσια υγεία, τη σεξουαλική εργασία, τα ναρκωτικά, την ομοφοβία, τον θάνατο, τις τελετουργίες μνήμης ως πολιτικές στρατηγικές και τις πολιτικές ρίζες όλου του πόνου τους. Και οι δύο χρησιμοποιούν τις δικές τους πληγές για να υποδείξουν αυτούς που τις προκαλούν, από τον συντηρητικό γείτονα μέχρι το Καπιτώλιο.

«Η φωτογραφία ήταν πάντα ο τρόπος μου να περπατάω μέσα από το φόβο» λέει η Nan. «Αυτό που κάνει το έργο ακόμα πιο ριζοσπαστικό είναι όλοι εκείνοι οι άντρες που προσπαθούν να το εμποδίσουν να έρθει στο φως» ξεκαθαρίζει δίνοντας μια λεκτική χειραψία.

*Με στοιχεία από elpais.com